Να που φτάσαμε να πρέπει να (ξανα)μάθουμε να κουβεντιάζουμε ήσυχα και απλά για τα βασικά. Για τη Δημοκρατία, που δεν εξαντλείται στην ψήφο (όσων φτάνουν στην κάλπη) κάθε τέσσερα χρόνια. Αν ο Μητσοτάκης κόπιαζε να διαβάσει τον Θουκυδίδη στη μετάφραση του Ελευθερίου Βενιζέλου, τον οποίο με τόση ευκολία επικαλείται, θα συναισθανόταν με σκυμμένο κεφάλι ποιο μήνυμα εκπέμπει το πρωτοφανές για ευρωπαϊκή Δημοκρατία ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που με μεγάλη και διακομματική πλειοψηφία εντάσσει την Ελλάδα στην ίδια κατηγορία με την Ουγγαρία του Όρμπαν.

Πιστός στην αρχή πως ό,τι αρνητικό ακούγεται είναι εισαγόμενο, ενώ ό,τι μπορεί να επικοινωνηθεί ως θετικό είναι προσωπικό του επίτευγμα, ο Κυριάκος Μητσοτάκης παρουσίασε χθες στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας ως «εισαγόμενη» και τη διαμαρτυρία των αγροτών για την αύξηση του κόστους παραγωγής. Εντάξει, συνιστά μια μικρή μετατόπιση από τη θέση του αρμόδιου υπουργού του Λευτέρη Αυγενάκη για «κομματικά υποκινούμενες» κινητοποιήσεις, αλλά δεν αφίσταται ουσιαστικά από την καρδιά της βασικής του θέσης, πως προχωρά ακάθεκτος στην υλοποίηση των «μεταρρυθμίσεών» του

Τουλάχιστον από την προηγούμενη εικοσαετία παρατηρούνται στην Ευρώπη, και όχι μόνον, έντονες πολιτικές εξελίξεις που ωθούν σε σημαντική υποχώρηση αρχών του κράτους δικαίου αλλά και σε περιορισμό ορισμένων ατομικών δικαιωμάτων, όπως η ελευθερία της έκφρασης, η ελευθεροτυπία αλλά και οι συναθροίσεις, καθώς και η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Το φαινόμενο αυτό παρατηρήθηκε ιδίως στην Ουγγαρία και στην Πολωνία, κράτη που είναι και μέλη της Ε.E. από το 2004 και όπου οι ασκούντες εκεί την πολιτική εξουσία στρέφονται ιδίως κατά των θεσμικών αντιβάρων που προστατεύουν τις δημοκρατικές αξίες, όπως είναι και τα συνταγματικά δικαστήρια, αφού έτσι μόνον οι αυταρχικοί ηγέτες θα απεμπλακούν από τα εμπόδια που τους θέτει η δικαιοκρατική τάξη, αφού γι’ αυτούς προέχει η πολιτική σκοπιμότητα που αρκετές φορές απωθεί την αρχή της νομιμότητας, με χαρακτηριστικό παράδειγμα, μεταξύ άλλων, πρόσφατο νόμο της Πολωνίας που τιμωρεί τους δικαστές των οποίων η ετυμηγορία θα ήταν εναντίον της κυβερνητικής πολιτικής (Anne Applebaum, «Το λυκόφως της δημοκρατίας. Η σαγήνη του απολυταρχισμού», Αλεξάνδρεια 2022, σελ. 13).

Η συζήτηση που γίνεται στη χώρα μας από πλευράς ορισμένων νεήλυδων στον φιλελευθερισμό, πρώην σταλινικοί οι περισσότεροι, για την απαγόρευση του κόμματος Κασιδιάρη δεν έχει καμία σχέση με τον φιλελευθερισμό. Αυτοί επιμένουν πως στις δημοκρατίες απαγορεύονται μόνο οι πράξεις και όχι οι ιδέες. Και νομίζουν οι έρμοι πως λένε κάτι φιλελεύθερο. Ας δούμε τι λέει η Ιστορία, όχι γιατί αυτή επαναλαμβάνεται, αλλά γιατί διδάσκει.

Oι επικείμενες εκλογές έχουν χαρακτηριστεί από πολλούς ιστορικές και ορθώς. Από την πλευρά του, ο Κ. Μητσοτάκης και το σύστημα που τον στηρίζει θα παίξουν τα ρέστα τους προκειμένου να παραμείνουν στην εξουσία. Και έχουν πολλούς λόγους να το κάνουν, οικονομικούς και άλλους. Από την πλευρά της Αριστεράς και της μεγάλης λαϊκής πλειονότητας, δεν είναι καθόλου υπερβολικό να πούμε ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια εκλογική αναμέτρηση που θα κρίνει πρώτα απ’ όλα την πορεία της χώρας ως σύγχρονης Δημοκρατίας.

Το 2018, ο Στίβεν Λεβίτσκι και ο Ντάνιελ Ζίμπλατ, καθηγητές στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, εξέδωσαν ένα εξαιρετικό βιβλίο με τον εξόχως ανησυχητικό τίτλο «Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες», που προκάλεσε ζωηρές συζητήσεις διεθνώς.

Οι δύο συγγραφείς, επί χρόνια μελετητές δικτατοριών αλλά και νέων μορφών αυταρχισμού παγκοσμίως, επισημαίνουν πως κατά τον Ψυχρό Πόλεμο τα στρατιωτικά καθεστώτα ήταν συχνό φαινόμενο. Η Λατινική Αμερική ήταν γεμάτη από δικτατορίες που είχαν προκύψει από στρατιωτικά πραξικοπήματα, όπως και η Αφρική και η Ασία.

Είναι γνωστό σ’ όλους το τρίλημμα του Dani Rodrik. Θυμίζω πως αυτός υποστηρίζει ότι σήμερα έχουμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε τρία αγαθά: τη δημοκρατία, την εθνική κυριαρχία και την υπέρ-παγκοσμιοποίηση. Σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε ν΄ έχουμε και τα τρία μαζί. Υπάρχει όμως μια άλλη τριπλέτα. Είναι η τριπλέτα της Δημοκρατίας, του φιλελευθερισμού και του ρεπουμπλικανισμού. Ο David Held, με περίτεχνο και συστηματικό τρόπο, υποστήριξε πως μπορεί κάποιος να είναι υπερβολικά ρεπουμπλικάνος χωρίς να είναι φιλελεύθερος (Rousseau) και υπερβολικά φιλελεύθερος χωρίς να είναι δημοκράτης (Hobbes, James Mill, Hayek).

Το σχήμα «δημοκράτες κατά ανελεύθερων» ή «αντιλαϊκιστές κατά λαϊκιστών», όπως έδειξαν η Γαλλία και η Ουγγαρία, είναι εμφανώς αδύναμο να εξηγήσει τα αίτια της αντοχής ηγετών όπως η Λεπέν, όπου οι γάλλοι ψηφοφόροι ψηφίζουν αντι-Μακρόν γιατί σʼ αυτόν βλέπουν εκείνον που χάρισε φόρους στους πλούσιους και ο Ορμπαν όπου εναντίον του τάχθηκαν «οι δημοκράτες» από κοινού με το νεοναζιστικό Joppik, αφήνοντας έτσι διάδρομο «να τρέξει» ένα άλλο νεοναζιστικό μόρφωμα.

Η αυτόματη καταφυγή στην υποχρεωτικότητα, που θα έρθει και αυτή, αλλά με όρους και προϋποθέσεις σε πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις, είναι εύκολη

Ήταν δεδομένο από την αρχή: Η πανδημία θα σφράγιζε βαθύτερες κοινωνικές μεταλλάξεις. Η εργασία αλλάζει, η οικονομία το ίδιο, αλλά οι αλλαγές που συνδέονται με την 4η Βιομηχανική Επανάσταση ήταν ήδη εδώ, ώριμες, και απλά επιταχύνθηκαν -πολύ. Δεν είναι ουδέτερες. Το πώς θα εδραιωθούν και πώς θα λειτουργήσουν είναι, πάντα ήταν, ζήτημα βαθύτατα πολιτικό.

Α. Είναι πανθομολογούμενο πλέον ότι η σύγχρονη Δημοκρατία διέρχεται μια βαθιά και παρατεταμένη κρίση, στην βάση της οποίας βρίσκονται οι ραγδαίες εξελίξεις που σηματοδοτήθηκαν από την έκρηξη της οικονομικής παγκοσμιοποίησης.Αυτό το αναγνωρίζουν πλέον ακόμη και εκείνοι οι οποίοι, στα τέλη του προηγούμενου αιώνα, όχι μόνον «δεν ήκουσαν την βουήν των επερχόμενων γεγονότων», περιχαρακωμένοι στα θεωρητικά στερεότυπα του παρελθόντος, αλλά και αντιμετώπισαν με υπεροψία όσους έκρουαν από τότε τον κώδωνα του κινδύνου και ζητούσαν την δραστική και αποτελεσματική αντίδραση της πολιτικής απέναντι στις νεοφιλελεύθερες ακρότητες της παγκοσμιοποίησης (που συνοψίζονται με τους όρους «αχαλίνωτος καπιταλισμός» και «φονταμενταλισμός των αγορών»).

Εδώ και ενάμιση χρόνο ζούμε σε συνθήκες πανδημίας, απειλούμενοι από έναν ιό ο οποίος μας έκανε να συνειδητοποιήσουμε όχι μόνο πόσο ευάλωτοι είμαστε, αλλά και πόσο απροετοίμαστος ήταν ολόκληρος ο κόσμος. Ομως, εδώ και περισσότερα χρόνια, ζούμε σε συνθήκες όχι μόνο συνεχούς απειλής και μόνιμης ομηρίας, αλλά και διαρκούς πραξικοπήματος όσον αφορά ένα εξίσου σημαντικό αγαθό, την πληροφορία. Την κάθε πληροφορία, αυτή που μοιραζόμαστε, αλλά και αυτή που μας αφορά.

Αφήνοντας πίσω τους γιορτασμούς για την επέτειο των 200 χρόνων και επανερχόμενοι στην πανδημική κρίση, ας δανειστούμε μια σταγόνα αυτοπεποίθησης και ας προσπαθήσουμε να ξαναπιάσουμε το νήμα της πολιτικής αντιπαράθεσης με λιγότερο άγονο τρόπο…

Η … συνήθης πολιτική αντιπαράθεση είχε σταματήσει στο ΜΟΡΑΤΟΡΙΟΥΜ!

«Να ζητήσετε με δική σας ευθύνη ένα πολιτικό μορατόριουμ μέχρι να βγει η χώρα από αυτή την κρίσιμη καμπή στην οποία βρίσκεται, τουλάχιστον για τον επόμενο μήνα. Να καθίσουμε όλοι μαζί να δούμε έστω και τώρα και έτσι όπως τα κάνατε, πώς συμμαζεύεται η κατάσταση…».