Σε μια από τις κωμωδίες των αδελφών Μαρξ, η αεροσυνοδός ρωτάει τον Γκράουτσο «Καφέ ή τσάι;», για να πάρει την απάντηση: «Yes, please». Θυμίζει την αμηχανία της καθʼ ημάς Κεντροαριστεράς. Μετά την κατάρρευση του 2012, οι διαδοχικές απόπειρες ανασυγκρότησης μοιάζει να πάσχουν από την ίδια, όχι εξίσου κωμική, αμηχανία. Στα μεγάλα κόμματα, αυτό μπορεί να είναι συνταγή πολυσυλλεκτικότητας. Στα μικρότερα, είναι αδυναμία να επινοηθεί μια συνεκτική, και όχι απαραίτητα κλειστή, ταυτότητα.

Στην καλογυρισμένη αλλά άτεχνη ηθογραφία των σύγχρονων σίριαλ που «σκαλίζουν» τη νοσταλγία η Ελλάδα επιστρέφει στον κυκλικό χρόνο μιας παραδοσιακής κοινωνίας, εν αντιθέσει με την εποχή των μεγάλων προσδοκιών από τα τέλη του ‘90 όταν οι δημοφιλείς σειρές είχαν έστω τον ανοιχτό ορίζοντα μπροστά τους.

Οσο και αν ορισμένοι βρίσκουν απωθητική ή μπανάλ την ιδέα ότι η πολιτική γίνεται και στο «πεζοδρόμιο», ο δημόσιος χώρος, είτε ψηφιακός (social media) είτε πραγματικός, δεν θα πάψει να είναι καταστατικός τόπος του πολιτικού. Εκεί συγκροτούνται τα συλλογικά υποκείμενα, που δεν μπορεί ποτέ να είναι πλήρως απο-υλοποιημένα· η ενσώματη διάσταση της πολιτικής είναι αξεπέραστη.

Πριν λίγο καιρό κυκλοφόρησε ένα μάλλον ανεπίσημο αφισάκι της «Επιτροπής 1821», όπου μια κορδέλα ένωνε τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας και τον Περικλή με τον Κολοκοτρώνη, τον Παλαιών Πατρών Γερμανό και την Μπουμπουλίνα, και αμέσως μετά με τον γιατρό Παπανικολάου και τη Μαρία Κάλλας, καταλήγοντας στον Γιάννη Αντετοκούνμπο.

Στο βιβλίο του Τζόναθαν Κόου «Μέση Αγγλία» (Πόλις, 2019), μια ανατομία της ανάδυσης της βαθιάς βρετανικότητας που οδήγησε τελικά στο Brexit, η μεσήλικη Ελένα λέει κάπου: «Ζούμε κάτω από την τυραννία μιας ιδέας που το όνομά της είναι πολιτική ορθότητα. [Στην Κίνα] έχετε απροκάλυπτη λογοκρισία, η δική μας είναι συγκαλυμμένη. Ολα συμβαίνουν κάτω από ένα προσωπείο ελευθερίας του λόγου, ώστε οι τύραννοι να μπορούν να ισχυριστούν ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Ομως δεν έχουμε ούτε ελευθερία του λόγου ούτε και ελευθερία οποιουδήποτε άλλου πράγματος. Οι άνθρωποι που άλλοτε κρατούσαν μια σπουδαία βρετανική παράδοση ζωντανή πηγαίνοντας με τα κυνηγόσκυλά τους να κυνηγήσουν αλεπούδες, δεν είναι πλέον ελεύθεροι να το κάνουν...».

Μπήκαμε στο 2020 με την αίσθηση ότι αφήνουμε πίσω τη δεκαετία της κρίσης. Καιρός του αναστοχασμού. Τι απομένει σήμερα από όλα εκείνα; Μεταξύ άλλων, το βαθύ ίχνος πάνω σε μια ολόκληρη γενιά, των συνομηλίκων 30άρηδων-40άρηδων, που όπως γράφει στο πρόσφατο μυθιστόρημά του ένας από εμάς: «Νομίζαμε πως ήμασταν ήρωες από ταινία του Γούντι Αλεν ή της Σούζαν Μπίερ – ποτέ του Κεν Λόουτς» (Ιάκωβος Ανυφαντάκης, «Κάποιοι άλλοι», Πατάκης, 2019).

Μια γενιά που έφτασε στην παραγωγική της ηλικία σε συνθήκες που της επέτρεπαν να φαντάζεται το μέλλον σαν κάτι σουρεάλ και ανάλαφρο, γεμάτο τζαζ και βιβλία, μικρονευρώσεις, φλερτ και συναναστροφές με φοβερά ενδιαφέροντες ανθρώπους. Και αίφνης, έπεσε πάνω της το «πραγματικό»: η απωθημένη πιθανότητα ότι η ζωή μπορεί να μοιάζει και με ταινία του Λόουτς, με όλους τους πολύ πεζούς, πολύ υλικούς καταναγκασμούς της.

«Ο ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί μια έκκεντρη περίπτωση, μια ανορθογραφία. Αποδείχθηκε το πιο ανθεκτικό από τα κόμματα που «γέννησε» η κρίση και είτε από τα δεξιά είτε από τα αριστερά απείλησαν τα κατεστημένα κόμματα. Ηταν το μοναδικό κόμμα της ριζοσπαστικής Αριστεράς που κυβέρνησε, αλλά και το μόνο που έγινε δεκτό μετά βαΐων και κλάδων στις συνόδους των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών».

Από την κατάρρευσή του το 2012, ο χώρος της Κεντροαριστεράς εγκλωβίστηκε σε μια στρατηγική περιδίνηση και στη διαρκή αναζήτηση μιας ανεύρετης ενότητας βασισμένης κυρίως στα πρόσωπα και όχι στις ιδέες.

Η απολεσθείσα υπό το βάρος των μνημονιακών καταναγκασμών προοδευτική ταυτότητα και η βεβιασμένη σύμπλευση με τον άλλοτε ασυμφιλίωτο αντίπαλο, την ώρα που ο αντιμνημονιακός ΣΥΡΙΖΑ σάρωνε τον χώρο στα αριστερά του Κέντρου, διαμόρφωσαν ένα κλίμα όπου οι φυγόκεντρες δυνάμεις ήταν ισχυρότερες από τις κεντρομόλες.

Στο πρόσφατο συνέδριο της Δημοκρατικής Συμπαράταξης, για πρώτη φορά (με την εξαίρεση ίσως της «έκκεντρης» απόπειρας της κίνησης των 58), ο χώρος αυτός επιχειρεί να ανακτήσει την πολιτική του ορατότητα και συνοχή.

Η νεοσυντηρητική πλημμυρίδα, από τις ΗΠΑ του Τραμπ στη Βρετανία του Brexit κι από κει στη Γαλλία, όπου ακόμη και αν δεν εκλεγεί πρόεδρος η Μαρίν Λεπέν, έχει ήδη κερδίσει τη μάχη των ιδεών, δεν συμβαίνει σε ιδεολογικό κενό.

Συμβαδίζει, μεταξύ άλλων, με ένα επιχείρημα που δεν καλλιεργείται μόνο από την άκρα Δεξιά και το οποίο ταυτίζει τις προοδευτικές ιδέες (της Ριζοσπαστικής Αριστεράς αλλά και της Σοσιαλδημοκρατίας, που όπως έχει γραφτεί στα καθ’ ημάς δεν είναι παρά «η χωριατιά στην εξουσία») με μια θυμική, ανορθολογική και γι’ αυτό επικίνδυνη μήτρα.

Ο Γιάννης , διδάκτωρ Συγκριτικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου, στο βιβλίο του «Ευρωκομμουνισμός: Από την κομμουνιστική στη ριζοσπαστική ευρωπαϊκή Αριστερά» (εκδ. Πόλις), που αποτελεί επεξεργασμένη μορφή της διδακτορικής του διατριβής, καταθέτει μια υποδειγματικά δομημένη μελέτη, ιστορική αναδρομή σε ένα πολιτικό ρεύμα που ανανέωσε και διατύπωσε με νέους όρους την αριστερή ευρωπαϊκή ταυτότητα.