Κάθε μέρα που περνά, τα «ήρεμα νερά» στις ελληνοτουρκικές σχέσεις κινδυνεύουν να δώσουν τη θέση τους σε νέες φουρτούνες. Η έλλειψη προόδου στην επίλυση των ζητημάτων ουσίας απειλεί την ύφεση.

Όταν όλοι επαναλαμβάνουν καθημερινά και δημόσια πως δεν υποχωρούν ούτε σπιθαμή από καμία θέση τους, ενώ ταυτόχρονα δεν έχουμε και ένδειξη προόδου επί της ουσίας, είναι ζήτημα χρόνου οι διακηρύξεις αδιαλλαξίας να αρχίσουν πάλι να αντιμετωπίζονται εκατέρωθεν ως «προκλήσεις» και για μια ακόμη φορά να μπει σε κίνηση το σπιράλ της έντασης.

Οι ομάδες του «πατριωτικού μετώπου» έχουν οργιάσει με μια συγχορδία παρεμβάσεων, με καταστροφολογικό περιεχόμενο, που δίνει την εντύπωση ότι η απλή επανέναρξη του διαλόγου θα σημαίνει και το τέλος της πατρίδας μας

Το τελευταίο διάστημα, και ιδιαίτερα μετά την επίσκεψη του κ. Φιντάν στην Αθήνα, οι ομάδες του «πατριωτικού μετώπου» έχουν οργιάσει με μια συγχορδία παρεμβάσεων, με καταστροφολογικό περιεχόμενο, που δίνει την εντύπωση ότι η απλή επανέναρξη του ελληνοτουρκικού διαλόγου θα σημαίνει και το τέλος της πατρίδας μας, πως όλα έχουν προετοιμαστεί σε απόκρυφα εργαστήρια χάλκευσης υποχωρήσεων εις βάρος μας...

Οι πρωτοβουλίες της κυβέρνησης για αποκλιμάκωση και διάλογο με την Τουρκία είναι θετικές και επιβεβλημένες. Πρέπει να τις στηρίξουμε. Είναι καιρός να απαλλαγούμε από ανυπόστατα εθνικιστικά δόγματα. Αυτό δεν σημαίνει πως εμπιστευόμαστε τον Μητσοτάκη ότι θα τολμήσει να προχωρήσει σε λύσεις, ούτε βέβαια πως απαλλάσσεται από την εγκληματική ευθύνη για την πλήρη υποταγή στις ΗΠΑ σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή. Σημαίνει όμως ότι στηρίζουμε χωρίς αστερίσκους κινήσεις για ειρήνη με τη γείτονα και δεν παίζουμε με τον εθνικισμό.

Χρειάζεται αποφασιστικότητα, σχεδιασμός και εξαιρετικά λεπτομερής προεργασία για να μην βρεθεί η ελληνική πλευρά προ δυσάρεστων εκπλήξεων. Μέχρι τώρα δεν έχουμε την εικόνα ότι όλα αυτά υπάρχουν. Αλλά , επειδή τα περιθώρια στενεύουν, ας ελπίζουμε για το καλύτερο….

Είναι γεγονός ότι η οριοθέτηση Υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ με τα γειτονικά κράτη είναι πλέον επιβεβλημένη. Και αυτή η οριοθέτηση, ανεξάρτητα από τις συνειδητές ανακρίβειες που γράφονται, πρέπει να γίνει σε συνεννόηση με το γειτονικό παράκτιο κράτος.

Συμπληρώνονται, αυτές τις ημέρες, 51 χρόνια από τότε που άρχισε η ελληνοτουρκική διαμάχη για το Αιγαίο. Ξεκίνησε ως τουρκική αντίδραση σε μια αναγγελία του τότε δικτατορικού καθεστώτος ερευνών για υδρογονάνθρακες. Εξελίχθηκε σε μια συνολική αμφισβήτηση του status quo.

Η συνάντηση Ερντογάν-Μητσοτάκη στην Άγκυρα πήγε θετικά, όπως αναμενόταν, χωρίς εκπλήξεις. Οι δύο ηγέτες διατύπωσαν με ηπιότητα τις απόψεις τους, ακόμα και στα σημεία όπου υπάρχουν διαφωνίες. Ήταν αισθητή η προσοχή που κατέβαλαν, ώστε να μην υπάρξουν τριβές.

Είναι βέβαιο ότι μεταξύ των ηγετών ή των αντιπροσωπειών έγινε μια αποτίμηση της προόδου στα τρία "τραπέζια" του ελληνοτουρκικού διαλόγου: α) της θετικής ατζέντας (συνεργασία σε οικονομία, εμπόριο, μεταφορές, περιβάλλον, τουρισμός κ.α.) β) των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, δηλαδή η πραγματοποίηση των στρατιωτικών ασκήσεων των δύο χωρών στα διεθνή ύδατα και στον διεθνή εναέριο χώρο του Αιγαίου, με τρόπο που να μην προκαλείται ένταση, και γ) του πολιτικού διαλόγου, όπου συζητείται ο "σκληρός πυρήνας" των ελληνοτουρκικών διαφορών.

Από την ένταξη της χώρας μας στο ΝΑΤΟ μαζί με την Τουρκία στις αρχές του 1952 μέχρι και σήμερα, υπάρχει μια διάσταση ανάμεσα στην επίσημη ρητορική και την πραγματικότητα που προσδιορίζουν το δόγμα ασφαλείας της Αθήνας.

Στην πρώτη διεύρυνση του ΝΑΤΟ, με την ταυτόχρονη ένταξη Ελλάδας και Τουρκίας, δεν υπήρχε στα Βαλκάνια η αντιπαράθεση των δύο μπλοκ που εκτυλισσόταν στα σύνορα των δύο γερμανικών κρατών.

Η Γιουγκοσλαβία είχε έλθει σε ρήξη με τον Στάλιν το 1948, με συνέπεια τη γεωγραφική απομόνωση της Αλβανίας, ενώ στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία δεν υπήρχαν σοβιετικές στρατιωτικές δυνάμεις.

Το έτος 2023 ήταν ένα πολύ καλό έτος για τα Ελληνοτουρκικά. Για δέκα μήνες τουλάχιστον δεν είχαμε κανένα σοβαρό επεισόδιο υπέρπτησης στα ελληνικά νησιά, κι αυτό ήταν το αποτέλεσμα της συνάντησης του κ. Μητσοτάκη και του κ. Ερντογάν στο Βίλνιους, που συνέβαλε σημαντικά τις σχέσεις των δυο χωρών. Αποκορύφωμα αυτής της βελτίωσης ήταν η πρόσφατη συνάντηση στα πλαίσια του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας στην Αθήνα, που για πρώτη φορά μετά το 1930, οι δυο ηγέτες υπέγραψαν μια Διακήρυξη Φιλίας και Καλής Γειτονίας...

Η επίσκεψη του Τούρκου προέδρου έγινε σε θετική συγκυρία για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η συνεδρίαση του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας, με συμμετοχή πολλών υπουργών από τις δύο χώρες, είναι ενδεικτική της βούλησης των δύο πλευρών να ενισχύσουν τη συνεργασία τους σε πολλούς τομείς.

Η ηρεμία στο Αιγαίο μετά τους σεισμούς στην Τουρκία, έχει παίξει σημαντικό ρόλο. Επίσης η επιθυμία του κ. Ερντογάν για ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας με τη Δύση -ΗΠΑ και Ευρωπαϊκή Ένωση- για πολιτικούς και οικονομικούς λόγους, συμβάλλει στην βελτίωση των διμερών σχέσεων.

1. Το Δίκαιο της Θάλασσας δεν δίνει την δυνατότητα να θεωρηθεί το Αιγαίο «ελληνική λίμνη», σαν η Ελλάδα να κατείχε και τις δύο πλευρές του Αιγαίου. Η Τουρκία ως παράκτια χώρα έχει και αυτή, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, νόμιμα συμφέροντα στον διεθνή εναέριο χώρο και στα διεθνή ύδατα.

Οι διαφορές στο Αιγαίο αποτελούν κυρίως διαφορετικές ερμηνείες των Διεθνών Συνθηκών και για τον τρόπο εφαρμογής των Συνθηκών. Μπορούν να βρεθούν λογικές λύσεις, αμοιβαία αποδεκτές, με “θετικό άθροισμα” και για τις δύο πλευρές.

Στη συνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν στο Βίλνιους στις 12/7 συμφωνήθηκε η επανεκκίνηση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, με προγραμματισμό σειράς διμερών συναντήσεων στο πλαίσιο ενός «θετικού μομέντουμ» που έχει διαμορφωθεί τον τελευταίο καιρό, με αποφυγή και από τις δύο πλευρές προκλητικών κινήσεων και ρητορικής.

Εντύπωση προκάλεσαν ορισμένες διατυπώσεις στις δηλώσεις του Έλληνα πρωθυπουργού: η σαφής αναφορά πως στόχος είναι οι δύο χώρες να προσφύγουν στη Χάγη, η εκτίμηση πως «στον πολιτικό διάλογο θα τεθούν τα σημαντικά γεωπολιτικά [και όχι απλά νομικά] ζητήματα, με σημαντικότερο [και άρα όχι μόνο] το βασικό ζήτημα το οποίο αναγνωρίζουμε ότι είναι η διαφορά μας με την Τουρκία, δηλαδή η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο».

Μπαίνουμε σε νέα φάση στα ελληνοτουρκικά; Αυτή είναι η αίσθηση που επικρατεί και στην Ελλάδα και στην Τουρκία σε τμήματα του πολιτικού προσωπικού. Πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι ότι τούτη τη φορά κάτι καλό και κυρίως μόνιμο θα προκύψει; Οι οπαδοί αυτής της θεωρίας υποστηρίζουν ότι οι δύο ηγέτες, Ερντογάν και Μητσοτάκης, είναι κυρίαρχοι, έχουν πετύχει σαρωτικές νίκες στις εθνικές εκλογές τους, οι πολιτικοί αντίπαλοί τους έχουν βυθιστεί σε κρίση οπότε δεν έχουν κανένα λόγο να είναι διστακτικοί και μπορούν να προχωρήσουν σε συζητήσεις που δεν θα μείνουν στην επιφάνεια, όπως έχει συμβεί μέχρι τώρα, αλλά θα πάνε σε βάθος. Να μην έχουμε δηλαδή πάλι παράλληλους μονολόγους που δεν οδηγούν πουθενά. Ωστόσο πρέπει να πούμε ότι δεν είναι η πρώτη φορά που οι ηγεσίες των δύο χωρών εκπέμπουν σήματα αισιοδοξίας.