Η συζήτηση που γίνεται στη χώρα μας από πλευράς ορισμένων νεήλυδων στον φιλελευθερισμό, πρώην σταλινικοί οι περισσότεροι, για την απαγόρευση του κόμματος Κασιδιάρη δεν έχει καμία σχέση με τον φιλελευθερισμό. Αυτοί επιμένουν πως στις δημοκρατίες απαγορεύονται μόνο οι πράξεις και όχι οι ιδέες. Και νομίζουν οι έρμοι πως λένε κάτι φιλελεύθερο. Ας δούμε τι λέει η Ιστορία, όχι γιατί αυτή επαναλαμβάνεται, αλλά γιατί διδάσκει.

Τι χωρίζει τον ΣΥΡΙΖΑ από τη Νέα Δημοκρατία; Αβυσσος, λένε με μια φωνή ο Μητσοτάκης και ο Τσίπρας. Τρίχες κατσαρές απαντούν το ΚΚΕ και η εξωκοινοβουλευτική Αριστερά και περιγράφουν τα δύο κόμματα ως συστημικές δυνάμεις με επουσιώδεις διαφορές. Τι χωρίζει τη Νέα Δημοκρατία από το ΠΑΣΟΚ; Εκτός από το σκάνδαλο των υποκλοπών (θύτης, θύμα) υπάρχουν σοβαρές διαφωνίες και σε άλλα πεδία. Με ποιο κόμμα θέλουν η Νέα Δημοκρατία και ο ΣΥΡΙΖΑ συνεργασία μετά τις εκλογές;

Αρθρο του κορυφαίου πολιτικού φιλοσόφου της εποχής μας καλεί τη Δύση να υπερασπιστεί το κεκτημένο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, που αντικατέστησε την πολεμική βία με τον νόμο ως τον μοναδικό τρόπο επίλυσης των συγκρούσεων μεταξύ των κρατών.

Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα έχουν ανάγκη από εσωτερικούς εχθρούς για να δικαιολογούν τις πολιτικές τους. Στοχοποιούν εθνοτικές ομάδες, ιδεολογίες, τις αιρετικές φωνές πάσης φύσεως και γενικώς ό,τι δεν ταιριάζει με το αφήγημά τους. Χρεώνουν σ’ αυτές τα στραβά και τα ανάποδα και κυνηγούν μέχρις εξοντώσεως τους φορείς τους. Διαμορφώνουν κλίμα ανοχής, ενίοτε και συναίνεσης στην κοινωνία, αφού οι αντίθετες γνώμες δεν βρίσκουν χώρο για να εκφραστούν και όσοι αποπειρώνται να παραβιάσουν τους κανόνες, πληρώνουν πανάκριβα την αποκοτιά τους. Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται, αλλά με μικρότερη ένταση και πιο περίτεχνες μεθοδεύσεις, και ορισμένες κοινοβουλευτικές δημοκρατίες.

Το 2018, ο Στίβεν Λεβίτσκι και ο Ντάνιελ Ζίμπλατ, καθηγητές στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, εξέδωσαν ένα εξαιρετικό βιβλίο με τον εξόχως ανησυχητικό τίτλο «Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες», που προκάλεσε ζωηρές συζητήσεις διεθνώς.

Οι δύο συγγραφείς, επί χρόνια μελετητές δικτατοριών αλλά και νέων μορφών αυταρχισμού παγκοσμίως, επισημαίνουν πως κατά τον Ψυχρό Πόλεμο τα στρατιωτικά καθεστώτα ήταν συχνό φαινόμενο. Η Λατινική Αμερική ήταν γεμάτη από δικτατορίες που είχαν προκύψει από στρατιωτικά πραξικοπήματα, όπως και η Αφρική και η Ασία.

Τα άρθρα, οι μπροσούρες και τα βιβλία που μιλούν για την Ευρώπη και το μέλλον της είναι αμέτρητα. Βαρετά και ανούσια, στην πλειονότητά τους, ιδίως όσα την προσεγγίζουν υπό το πρίσμα της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών και των τραπεζών. Πού και πού ωστόσο ξεμυτίζουν και σημαντικά κείμενα, όπως τούτα τα δύο που κυκλοφόρησαν στη γλώσσα μας τη χρονιά που πέρασε: Τζωρτζ Στάινερ, «Η ιδέα της Ευρώπης» (Δώμα), Μίλαν Κούντερα, «Ο ακρωτηριασμός της Δύσης ή Η τραγωδία της Κεντρικής Ευρώπης» (Εστία).

Ο κόσμος από τα ανατολικά παράλια της Μαύρης Θάλασσας και της Μεσογείου μέχρι την Ινδία και την Κίνα θεωρείται σήμερα μια περιοχή αστάθειας, φτώχειας και βίαιων μετακινήσεων. Οι ιστορικοί, ωστόσο, μας υπενθυμίζουν πως αυτό που βλέπουμε τώρα δεν είναι παρά μια φάση της Ιστορίας. Στην Ανατολή άνθησαν μεγάλοι πολιτισμοί, επιβλητικές μητροπόλεις και αναρίθμητα εμπορικά δίκτυα, ενώ γεννήθηκαν κώδικες ηθικής και κανόνες πρακτικού βίου συνυφασμένοι με τις πιο επιδραστικές θρησκείες στον κόσμο.

Στις λεγόμενες «ανοιχτές κοινωνίες» οι άνθρωποι δικαιούνται να λένε και να γράφουν ό,τι θέλουν. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως η σκέψη μας είναι απόλυτα δική μας και απόλυτα ελεύθερη, για τον εξής λόγο: το τι σκεφτόμαστε και κυρίως ο τρόπος που το σκεφτόμαστε έχει διαμορφωθεί από διάφορα σχήματα που κατά κανόνα παραμένουν αθέατα.

Τη δεκαετία του 1970 και του ’80, όσοι ταξίδευαν σε μεγαλουπόλεις του εξωτερικού, κυρίως για σπουδές, μετέφεραν την εικόνα των αστέγων που για την ελληνική κοινωνία ήταν ξένη, αποκρουστική, ακατανόητη. Η απότομη άνοδος του βιοτικού επιπέδου τις δεκαετίες του 1980 και του ’90, χάρη κυρίως στις ευρωπαϊκές ενισχύσεις αλλά και το νέο, πολύ πιο δημοκρατικό περιβάλλον, έφερε την τοποθέτηση της χώρας στο κλαμπ των πιο πλούσιων χωρών και μαζί έφερε και τις στρεβλότητές τους:

Τον Γιαν Πάλαχ θυμόμαστε όποτε διαβάζουμε ότι κάπου στον κόσμο ένας ακόμη άνθρωπος αυτοπυρπολήθηκε, για να στείλει με το λαμπαδιασμένο σώμα του ένα μήνυμα ασύγκριτης σαφήνειας. Και τον Κώστα Γεωργάκη. Φοιτητές και οι δυο τους, γεννήθηκαν το ίδιο έτος, το 1948, κι έδωσαν τέλος στη ζωή τους με ένα χρόνο διαφορά. Υπέρ ελευθερίας.

Αναρωτιούνται πολλοί καλόπιστοι άνθρωποι, πώς έγινε, και γιατί παλιοί μας συνάδελφοι και φίλοι, αριστεροί ή και αριστερότερα από μας στη μακρά περίοδο της Μεταπολίτευσης, όχι μόνο έχουν χάσει τη φωνή τους απέναντι σε γεγονότα όπως τα στρατόπεδα και οι θανατηφόρες απωθήσεις των προσφύγων, απέναντι στην ελεγχόμενη ενημέρωση, απέναντι σε φαινόμενα όπως αυτά που αποκαλύπτει η υπόθεση Λιγνάδη, ακόμη κι όταν κάποιοι υπουργοί, όπως ο Συρίγος φτύνουν το παρελθόν τους, αλλά φτάνουν στο σημείο να τους υπερασπίζοναι και να συντάσσονται μαζί τους. Τι συμβαίνει με αυτούς;

Η τρέχουσα πολιτική έχει οδηγήσει σε υποστελέχωση και απαξίωση των δομών για τις εξαρτήσεις, ενώ κατά κύριο λόγο χαρακτηρίζεται από ευκαιριακές, με επικοινωνιακά κριτήρια δράσεις και παρεμβάσεις, οι οποίες δεν εντάσσονται σε κανενός είδους συνεκτικό σχεδιασμό, ούτε λαμβάνουν υπόψη τις τοπικές κοινωνίες και τις ανάγκες τους. Είναι προφανές πως η σημερινή κυβερνητική πολιτική είτε αδυνατεί είτε αδιαφορεί να παρουσιάσει ένα ολοκληρωμένο και συνεκτικό σχέδιο για την ολιστική αντιμετώπιση των εξαρτήσεων