Ο συνταγματολόγος Ν. Αλιβιζάτος για το πόρισμα της Επιτροπής Διερεύνησης Αστυνομικής Βίας

Με απόφαση του υπουργού Προστασίας του Πολίτη συστάθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2019 επιτροπή για τη διερεύνηση της αστυνομικής βίας, επικεφαλής της οποίας ορίστηκε ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Νίκος Αλιβιζάτος και στα μέλη της συγκαταλέγονταν η καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Βασιλική Χρήστου και ο Βαγγέλης Μάλλιος, διδάκτωρ Νομικής και εκπρόσωπος του υπουργείου στην Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Αντικείμενο της επιτροπής, σύμφωνα με την ανακοίνωση του υπουργείου, ήταν η «τακτική παρακολούθηση της διαδικασίας υλοποίησης παρατηρήσεων και πορισμάτων του Συνηγόρου του Πολίτη που αφορούν στη διοικητική διερεύνηση πειθαρχικών παραπτωμάτων» της Αστυνομίας.

Περίπου έναν μήνα αργότερα, στις 12 Νοεμβρίου 2019, με αφορμή τους χειρισμούς της αστυνομίας στην υπόθεση Ινδαρέ, ο κ. Αλιβιζάτος προειδοποιούσε με παραίτηση και καλούσε τον κ. Χρυσοχοΐδη να διατάξει άμεσα τη διεξαγωγή Ενορκης Διοικητικής Εξέτασης. Στην απάντησή του ο υπουργός διαβεβαίωνε κατηγορηματικά τον καθηγητή ότι η επιχείρηση εκκένωσης έγινε με παρουσία εισαγγελικού λειτουργού και πως δεν υπήρξαν πράξεις αστυνομικής βίας, επιχειρώντας ανεπιτυχώς να διαψεύσει τις καταγγελίες των θυμάτων που αποδεικνύονταν από βιντεοληπτικό και φωτογραφικό υλικό.

Ομως τα περιστατικά αστυνομικής αυθαιρεσίας αυξάνονται και η «Εφ.Συν.» απευθύνθηκε στον κ. Αλιβιζάτο για τα πεπραγμένα της Επιτροπής. Αυτό που δεν γνωρίζαμε –και αναφέρει ο συνταγματολόγος στην απάντησή του– είναι ότι στις 4 Μαΐου η Επιτροπή ολοκλήρωσε τον κύκλο της παραδίδοντας σχετικό πόρισμα στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, το οποίο δεν έχει δοθεί στη δημοσιότητα. Ουσιαστικά λειτούργησε για περίπου πέντε μήνες και εκ του αποτελέσματος δικαιώνεται ο κ. Αλιβιζάτος όταν τόνιζε στον κ. Χρυσοχοΐδη ότι «η εν λόγω Επιτροπή δεν μπορεί να λειτουργεί στην πράξη ως άλλοθι για τέτοιου είδους απαράδεκτες συμπεριφορές» από αστυνομικά όργανα.

Σε ερώτηση της εφημερίδας μας για το έργο της Επιτροπής Παρακολούθησης περιστατικών αστυνομικής βίας, ο καθηγητής Ν.Κ. Αλιβιζάτος μας δήλωσε τα εξής:

Την υπό την προεδρία μου άτυπη Επιτροπή συγκρότησε ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη τον περασμένο Νοέμβριο. Αποστολή της δεν ήταν, όπως νομίστηκε από πολλούς, η πρωτογενής έρευνα, γενικά, των περιστατικών αστυνομικής βίας αλλά μόνον η διαπίστωση του αν τα αρμόδια όργανα της ΕΛ.ΑΣ. συμμορφώνονται προς τις υποδείξεις που κάνει γι’ αυτό το θέμα ο Συνήγορος του Πολίτη. Σε αυτόν, επί ΣΥΡΙΖΑ, ο νομοθέτης είχε αναθέσει την έρευνα των ανωτέρω περιστατικών, ύστερα από καταγγελία των θυμάτων, τρίτων ή και αυτεπαγγέλτως (ν. 4416/2016).

Η Επιτροπή μας είχε την ευκαιρία να μελετήσει δειγματοληπτικά ικανό αριθμό φακέλων και να διατυπώσει σχετικά συμπεράσματα. Τα συνοψίσαμε στο από 4.5.2020 (τελικό) πόρισμά μας προς τον Υπουργό, η Βασιλική Χρήστου, ο Βαγγέλης Μάλλιος και εγώ. Σε αυτό συνιστούμε τη θεσμοθέτηση της Επιτροπής, ώστε να αποκτήσει σαφείς αρμοδιότητες και νομική υπόσταση και να παρακολουθεί συστηματικά και σε «καθημερινή» βάση το αν αποδίδονται ευθύνες στα αστυνομικά όργανα που εκτρέπονται από τα αρμόδια υπηρεσιακά συμβούλια, όπως απαιτεί ο νόμος.

Ειδικά για τις περιπτώσεις που έχουν εκδοθεί καταδικαστικές αποφάσεις σε βάρος της χώρας μας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του Στρασβούργου και για τις οποίες, λόγω παρόδου χρόνου, τα σχετικά αδικήματα έχουν από μακρού παραγραφεί, η Επιτροπή μας συντάχθηκε με την άποψη του Συνηγόρου του Πολίτη και υπέδειξε η ΕΛ.ΑΣ. να ζητήσει επίσημα συγγνώμη από τα θύματα ή τις οικογένειές τους. Πιστεύω ότι ο συμβολισμός μιας τέτοιας ενέργειας θα ήταν σπουδαίος. Διότι θα έδειχνε ότι η ΕΛ.ΑΣ. συνειδητοποιεί τις ευθύνες της και γυρίζει σελίδα.

Επιγραμματικά, τα προσωπικά μου συμπεράσματα από την εμπλοκή μου στην υπόθεση αυτή, θα τα συνόψιζα ως εξής:

● Οσο καλές προθέσεις και αν έχει ο κ. Μιχ. Χρυσοχοΐδης –και πραγματικά πιστεύω ότι τις έχει– το ζήτημα της αστυνομικής βίας είναι προπάντων θεσμικό και παιδείας. Πρέπει να δημιουργηθούν οι μηχανισμοί εκείνοι, που θα αποδίδουν χωρίς καθυστέρηση τις αναλογούσες ευθύνες, ανεξάρτητα από το τι πιστεύει η εκάστοτε πολιτική ηγεσία της αστυνομίας. Ταυτόχρονα, τα δικαιώματα του ανθρώπου πρέπει να διδάσκονται πολύ συστηματικότερα στις αστυνομικές σχολές.

● Προς το παρόν τουλάχιστον, ορθά πιστεύω ότι ο ανωτέρω μηχανισμός συγκροτήθηκε εκτός δομών της ΕΛ.ΑΣ. Εχοντας δώσει θετικά δείγματα γραφής, ο Συνήγορος του Πολίτη είναι σήμερα η καταλληλότερη λύση και ορθά ο κ. Χρυσοχοΐδης ενίσχυσε πρόσφατα τις αρμοδιότητές του. Κατά τη γνώμη μου, μάλιστα, θα πρέπει να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο σε προσωπικό και μέσα. Κατά τούτο, θα ευχόμουν το Repression Watch να συνεργαστεί στενά μαζί του.

● Τέλος, όσες επιφυλάξεις και αν μπορεί κανείς να διατυπώσει για τη συμπεριφορά των αστυνομικών οργάνων ιδίως στα κρατητήρια των αστυνομικών τμημάτων, θέλω να πιστεύω ότι, συγκριτικά με άλλες χώρες ανάλογου πολιτιστικού επιπέδου, η χώρα μας δεν ξεχωρίζει για την άμετρη χρήση αστυνομικής βίας (το βλέπουμε αυτές τις μέρες στην Αμερική!) όσο για την κατά σύστημα παρακώλυση των ΕΔΕ και των λοιπών ανακρίσεων εντός του αστυνομικού σώματος. Κάτι που οδηγεί στο να μην αποδίδονται ευθύνες. Η ατιμωρησία όμως αυτή έχει προφανείς παρενέργειες: διαιωνίζει τις απαράδεκτες και καταδικαστέες πρακτικές. Για την αντιμετώπιση αυτής της υστέρησης, πιστεύω ότι η θεσμοθέτηση σε «επαγγελματική» πλέον βάση της Επιτροπής μας θα είναι ένα πρώτο βήμα προς την ορθή κατεύθυνση.