Το αντιδεξιό μέτωπο
Γιώργος Γιαννουλόπουλος, Η Εφημερίδα των Συντακτών, Δημοσιευμένο: 2020-09-19
Κατά τα φαινόμενα, ο ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, ως απάντηση στην εκλογική επικράτηση της Νέας Δημοκρατίας, φιλοδοξεί να συγκροτήσει και να καθοδηγήσει ένα ευρύτατο αντιδεξιό μέτωπο. Η κίνηση δεν πρέπει να μας εκπλήσσει. Οχι μόνο έχει ξαναγίνει στο παρελθόν, αλλά αποδείχθηκε επιτυχής και μακρόβια.
Αναφέρομαι στο «Ο λαός δεν ξεχνά τι σημαίνει Δεξιά», ένα από τα πιο πετυχημένα συνθήματα του ΠΑΣΟΚ που έπιασε τον παλμό εκείνης της εποχής όταν ο αέρας φούσκωνε τα πράσινα πανιά του. Πέρασαν όμως σαράντα χρόνια από τότε. Πόσο επίκαιρο είναι και πόσο μας συνεγείρει σήμερα;
Κάποια απήχηση σίγουρα την έχει. Φθίνουσα όμως. Οχι μόνο επειδή η πάροδος του χρόνου αμβλύνει τα πάθη, αλλά κυρίως γιατί στην παρούσα συγκυρία αυτό που μας πονάει και μας σφάζει είναι τα τρέχοντα και κατεπείγοντα. Θα μου πείτε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτικη Συμμαχία, ως αξιωματική αντιπολίτευση, ασχολείται και με αυτά. Ομως η αίσθηση της πανστρατιάς που υπονοεί ο όρος «μέτωπο» προϋποθέτει μια κατακραυγή με στόχο την κυβέρνηση, η οποία, ας μη γελιόμαστε, δεν υπάρχει.
Το μαρτυρούν οι δημοσκοπήσεις, κι αν δεν τις πιστεύετε, το επιβεβαιώνει η γενικευμένη έλλειψη πάθους, για να μην πω η αδιαφορία για τα κομματικά, με το ενδιαφέρον του κόσμου να μονοπωλείται από την πανδημία και τα ελληνοτουρκικά. Φυσικά, οι του ΣΥΡΙΖΑ κάνουν τα πάντα για δημιουργήσουν την αντίθετη εντύπωση. Αλλά έτσι κελεύει η κομματική ρητορική – να παρουσιάζουμε ως γεγονότα εκείνα που θα θέλαμε να συμβούν.
Τούτου δεδομένου, η φιλόδοξη προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα ευρύτατο αντιδεξιό μέτωπο προϋποθέτει μια σειρά από δύσκολες προσαρμογές στο κλίμα των ημερών και το ύψος των περιστάσεων. Διότι δεν αρκεί ο καταγγελτικός τόνος, («είναι νεοφιλελεύθεροι») ούτε τα κονσερβαρισμένα αποφθέγματα («πρέπει να αφουγκραστούμε την κοινωνία»). Αυτό που χρειάζεται είναι σαφείς και εφικτές προτάσεις που θα συγκρουστούν με εκείνες της κυβέρνησης. Εδώ όμως αρχίζουν τα δύσκολα.
Ως γνωστόν, το ισχυρότερο όπλο της κάθε αντιπολίτευσης και ταυτόχρονα η μεγαλύτερη παγίδα είναι η δυνατότητα να απορρίπτει χωρίς να προτείνει. Κι επειδή δεν ζούμε σε έναν κόσμο τέλειο, ιδίως σήμερα όταν οι κυβερνήσεις σε ολόκληρο τον πλανήτη καλούνται να βρουν τη σωστή ισορροπία ανάμεσα στην προστασία της δημόσιας υγείας και στην επανεκκίνηση της οικονομίας –πράγμα αφάνταστα δύσκολο–, ο πειρασμός της ανεύθυνης γκρίνιας είναι ακαταμάχητος. (Για να μην ξεχνιόμαστε, το ίδιο θα έκανε η Νέα Δημοκρατία ως αντιπολίτευση.)
Αλλά αυτό που πολλοί αριστεροί αδυνατούν ή αρνούνται να δουν είναι ότι ύστερα από τεσσεράμισι χρόνια στην εξουσία δεν μπορούν να εμφανίζονται ως ελπίδα επειδή έχουν δώσει δείγμα γραφής. Που σημαίνει ότι τα λάθη της Νέας Δημοκρατίας δεν μεταφράζονται αυτόματα σε ψήφους υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ. Για να το πω ωμά, όσοι επικρίνουν τον στρατηγικό σχεδιασμό της κυβέρνησης δεν νοσταλγούν τον Καρανίκα. Αυτό πληρώνει και θα συνεχίσει να πληρώνει ο ΣΥΡΙΖΑ όσο αποφεύγει την ουσιαστική κριτική εκ των έσω των δικών του πεπραγμένων.
Κάτι εξίσου προβληματικό ισχύει και για την κόντρα με την Τουρκία. Κάτι που αναδύεται στην επιφάνεια όταν θέσουμε το εξής απλό και εύλογο ερώτημα: Ποια θα είναι η στάση του αντιδεξιού μετώπου στα ελληνοτουρκικά; Εδώ ισχύει το διαλέγετε και παίρνετε. Στις τάξεις της Αριστεράς και των προοδευτικών γενικότερα θα βρούμε ό,τι ποθεί η ψυχή μας. Από τουρκοφάγους μέχρι εθνομηδενιστές.
Και σαν να μην έφτανε αυτό, η κάθε εκδοχή έχει συμμάχους στην αντίπερα όχθη της βαθιάς τομής που υποτίθεται ότι θα χαράξει το αντιδεξιό μέτωπο. Το «πατριωτικό ΠΑΣΟΚ» που μετακόμισε στον ΣΥΡΙΖΑ συμπορεύεται με τους Ελληναράδες της Δεξιάς, ενώ οι λεγόμενοι «σημιτικοί» δεν διαφέρουν από πολλούς εκτός ΣΥΡΙΖΑ που καταγγέλλουν τους μαξιμαλισμούς και τη θέση ότι εμείς έχουμε πάντα δίκιο και πιστεύουμε στον διάλογο, υπό τον όρο όμως ότι θα συζητήσουμε μόνο ό,τι μας συμφέρει.
Δεν επικρίνω την Αριστερά για την αντιδεξιά στάση της. Τι σόι Αριστερά θα ήταν αν δεν το έκανε; Φαίνεται όμως ότι διαπράττει ξανά το λάθος που οδήγησε στην ήττα: τα μεγάλα και εύκολα λόγια. Κι επειδή όποιος δεν διδάσκεται από την Ιστορία είναι καταδικασμένος να την επαναλάβει, ο Αλέξης Τσίπρας καλείται να αποδείξει ότι έχει τις ικανότητες, το βάρος, το βάθος και το ανάστημα να χειριστεί προβλήματα απείρως πιο δύσκολα από το πώς θα διαμορφώσει προς όφελός του το εσωκομματικό τοπίο στην Κουμουνδούρου. (Σʼ αυτό είναι όντως πολύ καλός.) Μέχρι στιγμής πάντως, θυμίζει ηθοποιό κολλημένο σε έναν ρόλο που κάποτε είχε πολύ σουξέ – ορμητικός, ελπιδοφόρος και ριζοσπάστης. Μόνο που το έργο έχει κατέβει.
Αναφέρομαι στο «Ο λαός δεν ξεχνά τι σημαίνει Δεξιά», ένα από τα πιο πετυχημένα συνθήματα του ΠΑΣΟΚ που έπιασε τον παλμό εκείνης της εποχής όταν ο αέρας φούσκωνε τα πράσινα πανιά του. Πέρασαν όμως σαράντα χρόνια από τότε. Πόσο επίκαιρο είναι και πόσο μας συνεγείρει σήμερα;
Κάποια απήχηση σίγουρα την έχει. Φθίνουσα όμως. Οχι μόνο επειδή η πάροδος του χρόνου αμβλύνει τα πάθη, αλλά κυρίως γιατί στην παρούσα συγκυρία αυτό που μας πονάει και μας σφάζει είναι τα τρέχοντα και κατεπείγοντα. Θα μου πείτε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτικη Συμμαχία, ως αξιωματική αντιπολίτευση, ασχολείται και με αυτά. Ομως η αίσθηση της πανστρατιάς που υπονοεί ο όρος «μέτωπο» προϋποθέτει μια κατακραυγή με στόχο την κυβέρνηση, η οποία, ας μη γελιόμαστε, δεν υπάρχει.
Το μαρτυρούν οι δημοσκοπήσεις, κι αν δεν τις πιστεύετε, το επιβεβαιώνει η γενικευμένη έλλειψη πάθους, για να μην πω η αδιαφορία για τα κομματικά, με το ενδιαφέρον του κόσμου να μονοπωλείται από την πανδημία και τα ελληνοτουρκικά. Φυσικά, οι του ΣΥΡΙΖΑ κάνουν τα πάντα για δημιουργήσουν την αντίθετη εντύπωση. Αλλά έτσι κελεύει η κομματική ρητορική – να παρουσιάζουμε ως γεγονότα εκείνα που θα θέλαμε να συμβούν.
Τούτου δεδομένου, η φιλόδοξη προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα ευρύτατο αντιδεξιό μέτωπο προϋποθέτει μια σειρά από δύσκολες προσαρμογές στο κλίμα των ημερών και το ύψος των περιστάσεων. Διότι δεν αρκεί ο καταγγελτικός τόνος, («είναι νεοφιλελεύθεροι») ούτε τα κονσερβαρισμένα αποφθέγματα («πρέπει να αφουγκραστούμε την κοινωνία»). Αυτό που χρειάζεται είναι σαφείς και εφικτές προτάσεις που θα συγκρουστούν με εκείνες της κυβέρνησης. Εδώ όμως αρχίζουν τα δύσκολα.
Ως γνωστόν, το ισχυρότερο όπλο της κάθε αντιπολίτευσης και ταυτόχρονα η μεγαλύτερη παγίδα είναι η δυνατότητα να απορρίπτει χωρίς να προτείνει. Κι επειδή δεν ζούμε σε έναν κόσμο τέλειο, ιδίως σήμερα όταν οι κυβερνήσεις σε ολόκληρο τον πλανήτη καλούνται να βρουν τη σωστή ισορροπία ανάμεσα στην προστασία της δημόσιας υγείας και στην επανεκκίνηση της οικονομίας –πράγμα αφάνταστα δύσκολο–, ο πειρασμός της ανεύθυνης γκρίνιας είναι ακαταμάχητος. (Για να μην ξεχνιόμαστε, το ίδιο θα έκανε η Νέα Δημοκρατία ως αντιπολίτευση.)
Αλλά αυτό που πολλοί αριστεροί αδυνατούν ή αρνούνται να δουν είναι ότι ύστερα από τεσσεράμισι χρόνια στην εξουσία δεν μπορούν να εμφανίζονται ως ελπίδα επειδή έχουν δώσει δείγμα γραφής. Που σημαίνει ότι τα λάθη της Νέας Δημοκρατίας δεν μεταφράζονται αυτόματα σε ψήφους υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ. Για να το πω ωμά, όσοι επικρίνουν τον στρατηγικό σχεδιασμό της κυβέρνησης δεν νοσταλγούν τον Καρανίκα. Αυτό πληρώνει και θα συνεχίσει να πληρώνει ο ΣΥΡΙΖΑ όσο αποφεύγει την ουσιαστική κριτική εκ των έσω των δικών του πεπραγμένων.
Κάτι εξίσου προβληματικό ισχύει και για την κόντρα με την Τουρκία. Κάτι που αναδύεται στην επιφάνεια όταν θέσουμε το εξής απλό και εύλογο ερώτημα: Ποια θα είναι η στάση του αντιδεξιού μετώπου στα ελληνοτουρκικά; Εδώ ισχύει το διαλέγετε και παίρνετε. Στις τάξεις της Αριστεράς και των προοδευτικών γενικότερα θα βρούμε ό,τι ποθεί η ψυχή μας. Από τουρκοφάγους μέχρι εθνομηδενιστές.
Και σαν να μην έφτανε αυτό, η κάθε εκδοχή έχει συμμάχους στην αντίπερα όχθη της βαθιάς τομής που υποτίθεται ότι θα χαράξει το αντιδεξιό μέτωπο. Το «πατριωτικό ΠΑΣΟΚ» που μετακόμισε στον ΣΥΡΙΖΑ συμπορεύεται με τους Ελληναράδες της Δεξιάς, ενώ οι λεγόμενοι «σημιτικοί» δεν διαφέρουν από πολλούς εκτός ΣΥΡΙΖΑ που καταγγέλλουν τους μαξιμαλισμούς και τη θέση ότι εμείς έχουμε πάντα δίκιο και πιστεύουμε στον διάλογο, υπό τον όρο όμως ότι θα συζητήσουμε μόνο ό,τι μας συμφέρει.
Δεν επικρίνω την Αριστερά για την αντιδεξιά στάση της. Τι σόι Αριστερά θα ήταν αν δεν το έκανε; Φαίνεται όμως ότι διαπράττει ξανά το λάθος που οδήγησε στην ήττα: τα μεγάλα και εύκολα λόγια. Κι επειδή όποιος δεν διδάσκεται από την Ιστορία είναι καταδικασμένος να την επαναλάβει, ο Αλέξης Τσίπρας καλείται να αποδείξει ότι έχει τις ικανότητες, το βάρος, το βάθος και το ανάστημα να χειριστεί προβλήματα απείρως πιο δύσκολα από το πώς θα διαμορφώσει προς όφελός του το εσωκομματικό τοπίο στην Κουμουνδούρου. (Σʼ αυτό είναι όντως πολύ καλός.) Μέχρι στιγμής πάντως, θυμίζει ηθοποιό κολλημένο σε έναν ρόλο που κάποτε είχε πολύ σουξέ – ορμητικός, ελπιδοφόρος και ριζοσπάστης. Μόνο που το έργο έχει κατέβει.
