Είναι η κρίση ευκαιρία για την Αριστερά;
Γιώργος Γιαννουλόπουλος, Η Εφημερίδα των Συντακτών, Δημοσιευμένο: 2021-05-29
Η φράση της Εφης Αχτσιόγλου ότι η κρίση που έφερε η πανδημία μπορεί να αποδειχθεί ευκαιρία για τον ΣΥΡΙΖΑ σχολιάστηκε ευρύτατα, αλλά δυστυχώς στο πλαίσιο του καθημερινού μαλλιοτραβήγματος μεταξύ κυβέρνησης και αξιωματικής αντιπολίτευσης. Νομίζω ότι άξιζε καλύτερη τύχη επειδή θα μπορούσε να γίνει το έναυσμα για μια γονιμότερη συζήτηση.
Κατʼ αρχάς, ως γενική θέση, ευσταθεί. Η Αριστερά υποτίθεται ότι επιδιώκει την αλλαγή και η Δεξιά τη συντήρηση. Μια τόσο βαθιά κρίση μας αναγκάζει να εξετάσουμε κάποια πράγματα που υπό κανονικές συνθήκες θα θεωρούσαμε αυτονόητα και ως τέτοια θα τα δεχόμαστε, κυριολεκτικά, χωρίς δεύτερη σκέψη.
Υπάρχουν εξάλλου και απτά, ιστορικά παραδείγματα. Η στρατιωτική κατάρρευση της τσαρικής Ρωσίας άνοιξε τον δρόμο στους μπολσεβίκους του Λένιν το 1917. Εν μέσω πανδημίας όμως νομίζω ότι η Εφη Αχτσιόγλου έπρεπε να διατυπώσει αυτή τη γενική αρχή κάπως διαφορετικά. Γιατί η πανδημία δεν δυσκόλεψε μόνο το έργο της όποιας κυβέρνησης, αλλά και της όποιας αντιπολίτευσης.
Ο λόγος είναι απλός. Η αντιπολίτευση (δηλαδή σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ ή η Νέα Δημοκρατία αν είχε χάσει τις εκλογές) εύχεται η κυβέρνηση να κάνει λάθη, τα οποία συνήθως διογκώνει για να τα εισπράξει πολιτικά. Στις συγκεκριμένες περιστάσεις όμως, μια τέτοια αντίδραση σημαίνει ότι όσο ανεβαίνει ο αριθμός των νεκρών, τόσο πλαταίνουν τα χαμόγελα στην Κουμουνδούρου.
Κι αυτό δίνει την εντύπωση στους μη φανατικούς ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ ότι για να κερδίσουν ξανά τις εκλογές θα ήθελαν να πεθάνουν ακόμα περισσότεροι. Κάτι λιγότερο χτυπητό αλλά ανάλογο ισχύει και για την πάγια τακτική του ΣΥΡΙΖΑ να απενοχοποιεί όσους δεν τηρούν τα μέτρα προστασίας, αφήνοντας να εννοηθεί ότι εφόσον φταίει για όλα η κυβέρνηση, οι υπόλοιποι είναι εξ ορισμού αθώοι. Ξανά, πρόκειται για κομματική σκοπιμότητα, ανάξια της Αριστεράς όπως την ξέραμε κάποτε.
Μια άλλη διάσταση του προβλήματος που η Εφη Αχτσιόγλου έπρεπε να τονίσει ιδιαίτερα, και ίσως θα το έκανε αν δεν περιοριζόταν σε μια σύντομη παρέμβαση, είναι ότι το παλιό σύνθημα «όσο χειρότερα, όσο καλύτερα» δεν ισχύει υποχρεωτικά στις μέρες μας.
Το διαπιστώνουμε εύκολα αν ρίξουμε μια ματιά στο τι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο. Ανασφάλεια, απαισιοδοξία, αίσθηση του αδιεξόδου, απουσία προοπτικής - όλα αυτά τα εισπράττει σε πολλές περιπτώσεις η Ακρα Δεξιά, που κατάφερε να βγει από το ημίφως του ανορθολογισμού και της συνωμοσιολογίας για να διεκδικήσει έναν θεσμικό πλέον ρόλο, σε δημοκρατικά καθεστώτα τα οποία θέλει να καταργήσει στο όνομα ενός ακροδεξιού λαϊκισμού. Οι ακροδεξιοί όντως έκαναν την κρίση ευκαιρία.
Αλλά το πιο παράδοξο απ’ όλα είναι το εξής: Η κρίση δικαίωσε κατά μία έννοια την Αριστερά. Μόνο που η ίδια δεν το παραδέχεται. Θέλω να πω ότι η αντίδραση στην πανδημία ανέδειξε χωρίς την παραμικρή αμφιβολία την αξία και την τεράστια σημασία του κράτους και του δημόσιου αγαθού.
Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι μόλις ενάμιση χρόνο πριν, μας έλεγαν κάποιοι ότι το κράτος ήταν ένα αναγκαίο κακό από το οποίο θα μας απαλλάξει επιτέλους η ιδιωτική πρωτοβουλία, και ο τομέας της δημόσιας υγείας ένα απολίθωμα του παρελθόντος. Σήμερα, μετά τα απίστευτα μεγάλα ποσά για τη στήριξη των ιδιωτικών επιχειρήσεων που έπληξε η πανδημία και για την επανεκκίνηση της οικονομίας, μετά τις επιτάξεις των ιδιωτικών κλινικών και την επιστράτευση των γιατρών, σήμερα ποιος τολμάει να πει ότι ο ιδιωτικός τομέας εξακολουθεί να είναι η μόνη λύση;
Αντί όμως ο ΣΥΡΙΖΑ να διατυμπανίσει το γεγονός ότι η Νέα Δημοκρατία και εκτός Ελλάδας οι κεντροδεξιοί αποδέχθηκαν, ή έστω αναγκάστηκαν να αποδεχθούν, κάποιες θεμελιώδεις θέσεις της Αριστεράς, κάνει τα πάντα για να μας πείσει ότι δεν συνέβη κάτι τέτοιο. Διότι η Νέα Δημοκρατία, λέει, ανήκει στον χώρο της Ακροδεξιάς. Δηλαδή στη δεδομένη πολιτική συγκυρία, όταν η Ακροδεξιά έχει αέρα στα πανιά της, ο ΣΥΡΙΖΑ της «χαρίζει» την Κεντροδεξιά. Εξού και τα περί χούντας –σαν να μη θυμόμαστε τι εστί χούντα– και η ευκολία με την οποία ρίχνονται στον Καιάδα όλοι οι νεοδημοκράτες ως αμετανόητοι και ανίατοι νεοφιλελεύθεροι. Ή ακόμα και χιτλερικοί. Γιατί το διαβάσαμε κι αυτό.
Υποψιάζομαι ότι εκείνοι που τα λένε φουσκώνουν από υπερηφάνεια επειδή αισθάνονται πολύ, μα πολύ αριστεροί. Δυστυχώς, από τη μεταπολίτευση και μετά, αυτό μονοπωλεί σχεδόν το ενδιαφέρον πολλών αριστερών. Είναι το ασημένιο δισκοπότηρο που παραμένει πάντα το ίδιο. Να κάνεις τους άλλους να τρώνε την αριστερή σκόνη σου. Με τέτοια μυαλά όμως βλέπω τον ΣΥΡΙΖΑ να επανέρχεται στο παλιό και γνωστό «λίγοι και καλοί».
Κατʼ αρχάς, ως γενική θέση, ευσταθεί. Η Αριστερά υποτίθεται ότι επιδιώκει την αλλαγή και η Δεξιά τη συντήρηση. Μια τόσο βαθιά κρίση μας αναγκάζει να εξετάσουμε κάποια πράγματα που υπό κανονικές συνθήκες θα θεωρούσαμε αυτονόητα και ως τέτοια θα τα δεχόμαστε, κυριολεκτικά, χωρίς δεύτερη σκέψη.
Υπάρχουν εξάλλου και απτά, ιστορικά παραδείγματα. Η στρατιωτική κατάρρευση της τσαρικής Ρωσίας άνοιξε τον δρόμο στους μπολσεβίκους του Λένιν το 1917. Εν μέσω πανδημίας όμως νομίζω ότι η Εφη Αχτσιόγλου έπρεπε να διατυπώσει αυτή τη γενική αρχή κάπως διαφορετικά. Γιατί η πανδημία δεν δυσκόλεψε μόνο το έργο της όποιας κυβέρνησης, αλλά και της όποιας αντιπολίτευσης.
Ο λόγος είναι απλός. Η αντιπολίτευση (δηλαδή σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ ή η Νέα Δημοκρατία αν είχε χάσει τις εκλογές) εύχεται η κυβέρνηση να κάνει λάθη, τα οποία συνήθως διογκώνει για να τα εισπράξει πολιτικά. Στις συγκεκριμένες περιστάσεις όμως, μια τέτοια αντίδραση σημαίνει ότι όσο ανεβαίνει ο αριθμός των νεκρών, τόσο πλαταίνουν τα χαμόγελα στην Κουμουνδούρου.
Κι αυτό δίνει την εντύπωση στους μη φανατικούς ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ ότι για να κερδίσουν ξανά τις εκλογές θα ήθελαν να πεθάνουν ακόμα περισσότεροι. Κάτι λιγότερο χτυπητό αλλά ανάλογο ισχύει και για την πάγια τακτική του ΣΥΡΙΖΑ να απενοχοποιεί όσους δεν τηρούν τα μέτρα προστασίας, αφήνοντας να εννοηθεί ότι εφόσον φταίει για όλα η κυβέρνηση, οι υπόλοιποι είναι εξ ορισμού αθώοι. Ξανά, πρόκειται για κομματική σκοπιμότητα, ανάξια της Αριστεράς όπως την ξέραμε κάποτε.
Μια άλλη διάσταση του προβλήματος που η Εφη Αχτσιόγλου έπρεπε να τονίσει ιδιαίτερα, και ίσως θα το έκανε αν δεν περιοριζόταν σε μια σύντομη παρέμβαση, είναι ότι το παλιό σύνθημα «όσο χειρότερα, όσο καλύτερα» δεν ισχύει υποχρεωτικά στις μέρες μας.
Το διαπιστώνουμε εύκολα αν ρίξουμε μια ματιά στο τι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο. Ανασφάλεια, απαισιοδοξία, αίσθηση του αδιεξόδου, απουσία προοπτικής - όλα αυτά τα εισπράττει σε πολλές περιπτώσεις η Ακρα Δεξιά, που κατάφερε να βγει από το ημίφως του ανορθολογισμού και της συνωμοσιολογίας για να διεκδικήσει έναν θεσμικό πλέον ρόλο, σε δημοκρατικά καθεστώτα τα οποία θέλει να καταργήσει στο όνομα ενός ακροδεξιού λαϊκισμού. Οι ακροδεξιοί όντως έκαναν την κρίση ευκαιρία.
Αλλά το πιο παράδοξο απ’ όλα είναι το εξής: Η κρίση δικαίωσε κατά μία έννοια την Αριστερά. Μόνο που η ίδια δεν το παραδέχεται. Θέλω να πω ότι η αντίδραση στην πανδημία ανέδειξε χωρίς την παραμικρή αμφιβολία την αξία και την τεράστια σημασία του κράτους και του δημόσιου αγαθού.
Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι μόλις ενάμιση χρόνο πριν, μας έλεγαν κάποιοι ότι το κράτος ήταν ένα αναγκαίο κακό από το οποίο θα μας απαλλάξει επιτέλους η ιδιωτική πρωτοβουλία, και ο τομέας της δημόσιας υγείας ένα απολίθωμα του παρελθόντος. Σήμερα, μετά τα απίστευτα μεγάλα ποσά για τη στήριξη των ιδιωτικών επιχειρήσεων που έπληξε η πανδημία και για την επανεκκίνηση της οικονομίας, μετά τις επιτάξεις των ιδιωτικών κλινικών και την επιστράτευση των γιατρών, σήμερα ποιος τολμάει να πει ότι ο ιδιωτικός τομέας εξακολουθεί να είναι η μόνη λύση;
Αντί όμως ο ΣΥΡΙΖΑ να διατυμπανίσει το γεγονός ότι η Νέα Δημοκρατία και εκτός Ελλάδας οι κεντροδεξιοί αποδέχθηκαν, ή έστω αναγκάστηκαν να αποδεχθούν, κάποιες θεμελιώδεις θέσεις της Αριστεράς, κάνει τα πάντα για να μας πείσει ότι δεν συνέβη κάτι τέτοιο. Διότι η Νέα Δημοκρατία, λέει, ανήκει στον χώρο της Ακροδεξιάς. Δηλαδή στη δεδομένη πολιτική συγκυρία, όταν η Ακροδεξιά έχει αέρα στα πανιά της, ο ΣΥΡΙΖΑ της «χαρίζει» την Κεντροδεξιά. Εξού και τα περί χούντας –σαν να μη θυμόμαστε τι εστί χούντα– και η ευκολία με την οποία ρίχνονται στον Καιάδα όλοι οι νεοδημοκράτες ως αμετανόητοι και ανίατοι νεοφιλελεύθεροι. Ή ακόμα και χιτλερικοί. Γιατί το διαβάσαμε κι αυτό.
Υποψιάζομαι ότι εκείνοι που τα λένε φουσκώνουν από υπερηφάνεια επειδή αισθάνονται πολύ, μα πολύ αριστεροί. Δυστυχώς, από τη μεταπολίτευση και μετά, αυτό μονοπωλεί σχεδόν το ενδιαφέρον πολλών αριστερών. Είναι το ασημένιο δισκοπότηρο που παραμένει πάντα το ίδιο. Να κάνεις τους άλλους να τρώνε την αριστερή σκόνη σου. Με τέτοια μυαλά όμως βλέπω τον ΣΥΡΙΖΑ να επανέρχεται στο παλιό και γνωστό «λίγοι και καλοί».
