Το Κυπριακό, το Μακεδονικό και ο Ιανός Κοτζιάς

Τα δύο αυτά θέματα συνιστούν ένα διαχρονικό διπλωματικό Βατερλό για την χώρα μας. Μόνο που το πρώτο συνοδεύτηκε με τον συνεχιζόμενο ακρωτηριασμό της Κύπρου, ενώ το δεύτερο δεν είχε αυτές τις επιπτώσεις. Μόνο τα φαντασιακό μας υπέστη 140 πλήγματα από ισάριθμες αναγνωρίσεις του γειτονικού κράτους με το όνομα «Μακεδονία».

Το 2017 υπήρξε κρίσιμο έτος για την επίλυση του Κυπριακού. Το 2018 προβλέπεται κρίσιμο για το Μακεδονικό. Και στις δύο περιπτώσεις έτυχε να βρίσκεται στο τιμόνι της εξωτερικής πολιτικής της χώρας ο Νίκος Κοτζιάς. Και ως προς το Κυπριακό έχουμε απτά αποτελέσματα της πολιτικής που άσκησε, δυστυχώς σε αγαστή συνεργασία —μετά από ένα σημείο γιατί μέχρι τότε συγκρούονταν μετωπικά— με τον Πρόεδρο της Κύπρου Νίκο Αναστασιάδη. Τα έχουμε πει κατ’ επανάληψη για την στροφή 180 μοιρών του Νικου Αναστασιάδη και την υποστήριξη που του παρείχε αφειδώς ο Νίκος Κοτζιάς μετά την εγκατάλειψη βέβαια από τον κύπριο πρόεδρο της ορθής γραμμής που μέχρι τότε υπηρετούσε. Στην εσωτερική σύγκρουση που έγινε στον ΣΥΡΙΖΑ —να θυμίσω ότι στελέχη του ΑΚΕΛ σε συσκέψεις με στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ ανέλυσαν διεξοδικά τις θετικές επιπτώσεις από την διαφαινόμενη λύση— έριξε το βάρος του στην λάθος πλευρά αξιοποιώντας και την παρουσία του εθνικιστή κυβερνητικού εταίρου. Και στην πρόσφατη συνέντευξη του στην ΕΡΤ ο υπουργός Εξωτερικών με την αυτάρκεια και την αυταρέσκεια που τον χαρακτηρίζει όχι μόνο υπερασπίστηκε το ναυάγιο αλλά το εμφάνισε και ως διπλωματικό θρίαμβο.

Μόνο που όσοι τον ξέρουμε από παλιά αναγνωρίσαμε το εκνευριστικό ύφος του παντογνώστη με το οποίο κατακεραύνωνε όσους διερωτόμασταν τι σχέση έχει ο σοσιαλισμός με το πραξικόπημα του Γιαρουζέλσκι στην Πολωνία. Τριάντα πέντε χρόνια μετά εγώ έχω το πόνημα μου, «Το πολωνικό και οι προεκτάσεις του», σε περίοπτη θέση στην βιβλιοθήκη μου ενώ το βιβλίο του Νίκου Κοτζιά, «Η Πολωνία και εμείς», δεν υπάρχει ούτε για τον συγγραφέα του.

Περσινά ξινά σταφύλια θα μπορούσε να αντιτάξει κάποιος. Τριάντα πέντε χρόνια πέρασαν, ο κόσμος άλλαξε, οι άνθρωποι αλλάζουν (;) γιατί όχι και ο υπουργός Εξωτερικών; Ναι, θα μπορούσε. Ομως η πορεία του δεν θυμίζει άνθρωπο που από μπολσεβίκος στα νιάτα του εξελίχθηκε σε σοσιαλδημοκράτη. Περισσότερο θυμίζει στέλεχος του υπαρκτού που μετά την πτώση ανακάλυψε τον εθνικισμό. Η στάση του στο Κυπριακό ενισχύει αυτόν τον ισχυρισμό μου.

Παραταύτα ο Νίκος Κοτζιάς θα έχει μια δεύτερη ευκαιρία στο Μακεδονικό. Και οι πληροφορίες και ο τρόπος που απάντησε στην συνέντευξη που προανέφερα δείχνουν ότι μέχρι στιγμής, σε αντίθεση με το Κυπριακό, κινείται στην λογική της εξεύρεσης συμβιβαστικής λύσης.

Λύση σαν και αυτή πού είχαμε στην διάθεση μας από το 1992 με το πακέτο Πινέιρο (Νέα Μακεδονία) και την οποία απολακτίσαμε με το περίφημο «Ουδέποτε όρος Μακεδονία στο όνομα της γείτονος». Δεν είχαμε μόνο λύση πρόσφορη, είχαμε και λογικό συνομιλητή στο πρόσωπο του Κίρο Γκλιγκόροφ. Με τα συλλαλητήρια, τις φουστανέλες, τις περικεφαλαίες και το εμπάργκο φτάσαμε στον γεωγραφικό παραλογισμό του «Η Μακεδονία είναι μία και ελληνική».

Τροφοδοτήθηκε έτσι ο ακραίος εθνικισμός στην γείτονα, ο μετριοπαθής και συνετός Γκλιγκόροφ απεβίωσε, οι σοσιαλδημοκράτες ηττήθηκαν και ο Γκρουέφσκι ανακηρύχθηκε περίπου διάδοχος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στόλισε τα Σκόπια με άθλια αγάλματα και προσπάθησε να τροφοδοτήσει τον λαό με αλυτρωτικά όνειρα. Απέτυχε, ηττήθηκε στις εθνικές εκλογές, συνετρίβη στις δημοτικές, παραιτήθηκε από την ηγεσία του κόμματος του και οι νικητές σοσιαλδημοκράτες του Ζόραν Ζάεφ επανεκίνησαν την διαδικασία εξεύρεσης συμβιβαστικής λύσης στο θέμα της ονομασίας.

Επανέφεραν την καταχωνιασμένη από τον Γκρουέφσκι δήλωση του Γκλιγκόροφ από το 1992 ότι είναι Σλάβοι που κατέβηκαν στην Μακεδονία και δεν έχουν σχέση με τον Μέγα Αλέξανδρο, γελοιοποιούν τον κιτς εθνικισμό του Γκρουέφσκι και η υπουργός Αμυνας δηλώνει ότι τα μόνα ελληνικά εδάφη που θα καταληφθούν είναι αυτά που θα καταλάβουν οι τουρίστες όταν κατέβουν για διακοπές. Είναι προφανές ότι γίνεται πολιτική και ψυχολογική προετοιμασία των πολιτών για τον επικείμενο συμβιβασμό. Και είναι εξίσου προφανές ότι τώρα, με αποδυναμωμένους και ζαλισμένος τους εθνικιστές, πρέπει και εμείς να κινηθούμε γρήγορα και χωρίς αυτή την φορά τους γνωστούς μαξιμαλισμούς. Οι ευνοϊκές συγκυρίες δεν διαρκούν για πάντα.

Επαναλαμβάνω, ότι αυτήν την θετική εντύπωση αποκόμισα από τον τρόπο που κινείται ο υπ. Εξωτερικών και ελπίζω αυτή την φορά να μη διαψευστούν οι ελπίδες που δημιουργήθηκαν. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην ίδια συνέντευξη στην ΕΡΤ αναφέρθηκε στον παράγοντα χρόνο, λέγοντας επι λέξει: «νομίζαμε ότι ο χρόνος έτρεχε υπέρ μας. Αποδείχθηκε ότι δεν ήταν έτσι».

Πολύ σωστά, με 140 αναγνωρίσεις απεδείχθη και με το παραπάνω. Εύλογα όμως θα διερωτηθεί κάποιος: αν στο Μακεδονικό – Σκοπιανό ο χρόνος έτρεξε σε βάρος μας από το 1992, στο Κυπριακό από το 1960 και σε κάθε περίπτωση από το 1974 δεν έτρεξε σε βάρος μας; Αλλά ας ελπίσουμε ότι ο Ιανός υπουργός Εξωτερικών κράτησε για το Μακεδονικό το καλό του πρόσωπο.

Σε κάθε περίπτωση πιστεύω ότι διαμορφώνονται ευνοϊκές συνθήκες για λύση με σύνθετη ονομασία erga omnes. Η διπλωματική μας αποτυχία δεν συνοδεύτηκε από τραυματικές εμπειρίες, συνοριακά επεισόδια, αιματοχυσία. Οι εκατέρωθεν εθνικισμοί επί του συγκεκριμένου είναι σε υποχώρηση. Σε αντίθεση με το Κυπριακό που πέραν της αιματοχυσίας και της εισβολής, είχε τέσσερις επι της ουσίας συμβαλλόμενους, εδώ Ελλάδα και FYROM μπορούν εύκολα να συνεννοηθούν. Ολοι οι διεθνείς παράγοντες είναι σύμφωνοι —από το 1992 ήσαν— για λύση με σύνθετη ονομασία. Οι Αλβανοί της FYROM μόνο για το Σλαβοκακεδονία είχαν αντίρρηση γιατί τους απέκλειε.

Στην Ελλάδα μετά την ενδιάμεση Συμφωνία που επέτρεψε ομαλές σχέσεις με την FYROM, είχαμε ουσιαστική βελτίωση των σχέσεων επι Σημίτη και Γ. Παπανδρέου, ενώ από το 2007 ο Κώστας Καραμανλής δέχθηκε υπό προϋποθέσεις την σύνθετη ονομασία.

Στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ επίσης ένα τμήμα του που ηττήθηκε και σιώπησε στο Κυπριακό, θέλει απεγνωσμένα μια αριστερή πιστοποίηση την οποία μπορεί άνετα και ανέξοδα να τους την δώσει ο Τσίπρας.

Η απόφαση των πολιτικών αρχηγών του 1992 είναι προδήλως εκτός εποχής, πρέπει και τυπικά να κλείσει αυτό το κεφάλαιο. Διαμορφώνονται προϋποθέσεις για ευρύτατη συναίνεση σε ένα μείζον θέμα που ταλάνισε την χώρα για κοντά τριάντα χρόνια και δεν είναι ώρα για παιγνίδια.

Αν ο κ. Καμένος θέλει εκτός από πιλότος να ντυθεί και Μακεδονομάχος, μαζί με την Χρυσή Αυγή, ας το κάνει. Θα είναι μια ακόμα απόδειξη της τερατογένεσης που προέκυψε από την συνεργασία του ΣΥΡΙΖΑ μαζί του. Το θέμα όμως της λύσης ενός τόσο σοβαρού ζητήματος δεν θα εξαρτηθεί από την έγκριση ή την διαφωνία του Πάνου Καμένου.