Θιβέτ, η αυτοκρατορική εμμονή του Πεκίνου
Bruno Philip, Le Monde, Το Βήμα, Δημοσιευμένο: 2008-04-01
Για το Πεκίνο, η υπόθεση είναι ξεκάθαρη: το Θιβέτ είναι αναπόσπαστο κομμάτι της Κίνας, και δεν τίθεται θέμα διαγραφής ενός γεγονότος που έχει ήδη σκαλιστεί στο μάρμαρο της Ιστορίας. Ωστόσο η κατηγορηματική αυτή θέση αγνοεί παντελώς την πολυπλοκότητα των σχέσεων που έχουν αναπτυχθεί διά μεσου των αιώνων μεταξύ της αυτοκρατορικής Κίνας και του βασιλείου των Δαλάι Λάμα: τα κινεζικά και θιβετιανά χρονικά είναι γεμάτα αναφορές σε περιόδους υποτέλειας ή εξάρτησης του Θιβέτ από το Πεκίνο, αλλά και από άλλες μεγάλες δυνάμεις.
Σε αντιδιαστολή με το γεγονός πως το Θιβέτ διαφέρει από την Κίνα από πάσης απόψεως, εθνοτικά, θρησκευτικά, γλωσσικά και πολιτισμικά, η κινεζική θεωρία για τη νομιμοποίηση της επιβολής του στο αρχαίο βασίλειο της «Ανω Ασίας» είναι υπεραπλουστευμένη και σινοκεντρική: στην ουσία το νέο ξέσπασμα οργής των αυτόχθονων κατοίκων της Στέγης του Κόσμου κατά των Κινέζων αποτελεί μία επιπλέον απόδειξη ότι στη Λάσα αντιμετωπίζονται ως έποικοι.
Ολα ξεκίνησαν με τη δυναστεία των Τανγκ, που συνήψε τους πρώτους επίσημους δεσμούς με το Θιβέτ που το αποδέχεται ως χωριστό γειτονικό κράτος, όταν βασίλευε σε αυτό ο μέγας μονάρχης Σογκτσέν Γκάμπο (617-650). Μάλιστα ο θιβετιανός βασιλιάς παντρεύτηκε μια κινέζα πριγκίπισσα, για να σφραγίσει μια διαρκή σχέση φιλίας με την Κίνα. Αρκετά αργότερα, τον 13ο αιώνα, το Θιβέτ «ενσωματώνεται» στο κράτος της δυναστείας των Γιουάν- αλλά οι Θιβετιανοί δεν αποδέχονται αυτό το γεγονός ως απόδειξη νομιμοποίησης, αφού η συγκεκριμένη δυναστεία ιδρύθηκε από τους μογγόλους κληρονόμους της αυτοκρατορίας του Τζένγκις Χαν, που είχε κατανικήσει τις στρατιές των κινέζων βασιλέων. Οι Μογγόλοι προχώρησαν τότε και στη σημερινή Βιρμανία, το Βιετνάμ και την Κορέα: περιοχές που το Πεκίνο δεν θεωρεί, φυσικά, «δικές» του σήμερα...
Ακόμη αργότερα, το καθεστώς φεουδαρχικής υποτέλειας του Θιβέτ από την Κίνα κατά την περίοδο της αυτοκρατορίας των Μαντσού Κινγκ (1644-1911) κακώς παρουσιάζεται ως απόδειξη της «κινεζικότητας» του Θιβέτ: οι Κινγκ ήταν και αυτοί «βάρβαροι» από τον Βορρά, και όχι Κινέζοι, και επικράτησαν της κινεζικής δυναστείας των Μινγκ. Αν τώρα οι νέοι άρχοντες της Κίνας εφαρμόσουν στη Λάσα τη νέα νομοθεσία τους για ακόμη περισσότερους «κατοίκους-πρεσβευτές» της Κίνας στο Θιβέτ, η υποταγή του Θιβέτ στην Κίνα θα είναι για πρώτη φορά στην Ιστορία πλήρης και αμετάκλητη.
Οι μη κινέζοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι κατά τη βασιλεία του μεγάλου βασιλέα Κιανλόνγκ (1736-1796), το Θιβέτ ήταν επίσης υπό καθεστώς de facto υποτέλειας: και τότε όμως, όπως σε όλη την ιστορική διαδρομή, η Κίνα «απέφευγε τις άμεσες παρεμβάσεις στην εσωτερική πολιτική του Θιβέτ».
Πέρα από τις διάφορες ερμηνείες γύρω από τη «νομιμότητα» της κινεζικής παρουσίας στο Θιβέτ, η ανυπομονησία με την οποία ο Μάο Τσε Τουνγκ έστειλε τα στρατεύματά του στη Στέγη του Κόσμου το 1950, αμέσως μετά την άνοδό του στην εξουσία, δείχνει τη μεγάλη σημασία που έχει η περιοχή στα μάτια των Κινέζων: ο «Μεγάλος Τιμονιέρης» καθυστέρησε ακόμη και την εμπλοκή του στον πόλεμο της Κορέας προκειμένου να επεκτείνει την αυτοκρατορία του στο «Εργαστήρι της Δύσης», το «Ξιζάνγκ», όπως αποκαλείται στα κινεζικά το Θιβέτ.
Το ότι η Κίνα ασχολείται τόσο πολύ με τα υψίπεδα των Ιμαλαΐων δεν οφείλεται μόνο στις αντιλήψεις της ηγεσίας της για τα «ιστορικά» σύνορα της χώρας. Αυτή η τεράστια περιοχή, σκαρφαλωμένη στα ψηλά οροπέδια, δίνει στην Κίνα ένα ασφαλές «στρατηγικό βάθος»: κάτι που ίσχυε διπλά στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, όταν το Θιβέτ αποτελούσε «ενδιάμεση ζώνη» σε περίπτωση εχθροπραξιών με την ΕΣΣΔ ή την Ινδία. Εκτοτε οι σχέσεις με τη Ρωσία και την Ινδία έχουν ομαλοποιηθεί, αλλά η στρατηγική αξία του Θιβέτ παραμένει βαρυσήμαντη για το Πεκίνο.
Το Θιβέτ είναι η πηγή των μεγάλων ποταμών της Ανατολικής Ασίας, όπως ο Μεκόνγκ και ο Βραχμαπούτρα, από τους οποίους αρδεύεται η Κίνα αλλά και άλλες χώρες. Αντιπροσωπεύει μια φυσική δεξαμενή νερού κολοσσιαίας σημασίας για την Κίνα, η οποία πλέον εξαρτάται όλο και περισσότερο από την υδροηλεκτρική ενέργεια. Αλλά και οι φυσικοί πόροι και ιδιαίτερα τα βιομηχανικά και πολύτιμα μέταλλα που κρύβονται στα έγκατα του Θιβέτ είναι πολύ σημαντικά- έστω και αν συμφέρει ακόμη περισσότερο την Κίνα να αγοράζει χαλκό ή σίδηρο από τη διεθνή αγορά, παρά να επενδύσει τα τεράστια ποσά που απαιτούνται για την εξόρυξή τους στην κορυφή του κόσμου.
Η Κίνα δεν θα «απελευθερώσει» το Θιβέτ και για έναν ακόμη, πιο θεμελιώδη λόγο: το Πεκίνο είναι υποχρεωμένο να αποτρέψει την «επιμόλυνση» άλλων περιοχών της αυτοκρατορίας, όπως αυτή των μουσουλμάνων Ουϊγούρων στα δυτικά σύνορα της χώρας όπου ανθούν και ισλαμιστικά αντιστασιακά κινήματα ή των Μογγόλων που ζουν στην έρημο Γκόμπι. Αυτές και όλες οι άλλες μειονότητες της Κίνας πρέπει να καταλάβουν ότι οποιαδήποτε εξέγερση θα κατασταλεί βιαίως. Για το Πεκίνο, που θυμάται με τρόμο την περίοδο Γκορμπατσόφ και την επακόλουθη διάλυση της ΕΣΣΔ, η βία αυτή είναι το αντίτιμο για την ενότητα της Κίνας- γι΄ αυτό και το Θιβέτ θα παραμείνει κινεζικό. Οι άρχοντες του κομμουνιστικού καθεστώτος πάντοτε επέλεγαν τη χρήση βίας. Η εξέγερση στη Λάσα, το 1959, είχε πνιγεί κυριολεκτικά στο αίμα. Πολύ αργότερα το Πεκίνο επέλεξε την ηπιότερη πολιτική της μεταφοράς εξουσιών σε θιβετιανούς αξιωματούχους του κόμματος ώστε να δημιουργηθεί η αίσθηση της «αυτόνομης επαρχίας». Και αυτή η περίοδος όμως δεν κράτησε πολύ: βίαιες εξεγέρσεις ξέσπασαν στη Λάσα το 1988, και έναν χρόνο αργότερα επεβλήθη στρατιωτικός νόμος.
Ο σημερινός πρόεδρος της Κίνας Χου Τζιντάο τοποθετήθηκε τότε επικεφαλής της κατάπνιξης της λαϊκής εξέγερσης στη Λάσα: εξαπέλυσε μάλιστα τότε μια εκστρατεία αντιποίνων με τον τίτλο «Γιαν Ντα», που σημαίνει «ακραίο πλήγμα»... Σήμερα, έχοντας επανεκλεγεί με το 98% των ψήφων της Λαϊκής Εθνοσυνέλευσης, είναι έτοιμος να ξαναχτυπήσει σκληράέχει δεν έχει Ολυμπιακούς Αγώνες.
Σε αντιδιαστολή με το γεγονός πως το Θιβέτ διαφέρει από την Κίνα από πάσης απόψεως, εθνοτικά, θρησκευτικά, γλωσσικά και πολιτισμικά, η κινεζική θεωρία για τη νομιμοποίηση της επιβολής του στο αρχαίο βασίλειο της «Ανω Ασίας» είναι υπεραπλουστευμένη και σινοκεντρική: στην ουσία το νέο ξέσπασμα οργής των αυτόχθονων κατοίκων της Στέγης του Κόσμου κατά των Κινέζων αποτελεί μία επιπλέον απόδειξη ότι στη Λάσα αντιμετωπίζονται ως έποικοι.
Ολα ξεκίνησαν με τη δυναστεία των Τανγκ, που συνήψε τους πρώτους επίσημους δεσμούς με το Θιβέτ που το αποδέχεται ως χωριστό γειτονικό κράτος, όταν βασίλευε σε αυτό ο μέγας μονάρχης Σογκτσέν Γκάμπο (617-650). Μάλιστα ο θιβετιανός βασιλιάς παντρεύτηκε μια κινέζα πριγκίπισσα, για να σφραγίσει μια διαρκή σχέση φιλίας με την Κίνα. Αρκετά αργότερα, τον 13ο αιώνα, το Θιβέτ «ενσωματώνεται» στο κράτος της δυναστείας των Γιουάν- αλλά οι Θιβετιανοί δεν αποδέχονται αυτό το γεγονός ως απόδειξη νομιμοποίησης, αφού η συγκεκριμένη δυναστεία ιδρύθηκε από τους μογγόλους κληρονόμους της αυτοκρατορίας του Τζένγκις Χαν, που είχε κατανικήσει τις στρατιές των κινέζων βασιλέων. Οι Μογγόλοι προχώρησαν τότε και στη σημερινή Βιρμανία, το Βιετνάμ και την Κορέα: περιοχές που το Πεκίνο δεν θεωρεί, φυσικά, «δικές» του σήμερα...
Ακόμη αργότερα, το καθεστώς φεουδαρχικής υποτέλειας του Θιβέτ από την Κίνα κατά την περίοδο της αυτοκρατορίας των Μαντσού Κινγκ (1644-1911) κακώς παρουσιάζεται ως απόδειξη της «κινεζικότητας» του Θιβέτ: οι Κινγκ ήταν και αυτοί «βάρβαροι» από τον Βορρά, και όχι Κινέζοι, και επικράτησαν της κινεζικής δυναστείας των Μινγκ. Αν τώρα οι νέοι άρχοντες της Κίνας εφαρμόσουν στη Λάσα τη νέα νομοθεσία τους για ακόμη περισσότερους «κατοίκους-πρεσβευτές» της Κίνας στο Θιβέτ, η υποταγή του Θιβέτ στην Κίνα θα είναι για πρώτη φορά στην Ιστορία πλήρης και αμετάκλητη.
Οι μη κινέζοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι κατά τη βασιλεία του μεγάλου βασιλέα Κιανλόνγκ (1736-1796), το Θιβέτ ήταν επίσης υπό καθεστώς de facto υποτέλειας: και τότε όμως, όπως σε όλη την ιστορική διαδρομή, η Κίνα «απέφευγε τις άμεσες παρεμβάσεις στην εσωτερική πολιτική του Θιβέτ».
Πέρα από τις διάφορες ερμηνείες γύρω από τη «νομιμότητα» της κινεζικής παρουσίας στο Θιβέτ, η ανυπομονησία με την οποία ο Μάο Τσε Τουνγκ έστειλε τα στρατεύματά του στη Στέγη του Κόσμου το 1950, αμέσως μετά την άνοδό του στην εξουσία, δείχνει τη μεγάλη σημασία που έχει η περιοχή στα μάτια των Κινέζων: ο «Μεγάλος Τιμονιέρης» καθυστέρησε ακόμη και την εμπλοκή του στον πόλεμο της Κορέας προκειμένου να επεκτείνει την αυτοκρατορία του στο «Εργαστήρι της Δύσης», το «Ξιζάνγκ», όπως αποκαλείται στα κινεζικά το Θιβέτ.
Το ότι η Κίνα ασχολείται τόσο πολύ με τα υψίπεδα των Ιμαλαΐων δεν οφείλεται μόνο στις αντιλήψεις της ηγεσίας της για τα «ιστορικά» σύνορα της χώρας. Αυτή η τεράστια περιοχή, σκαρφαλωμένη στα ψηλά οροπέδια, δίνει στην Κίνα ένα ασφαλές «στρατηγικό βάθος»: κάτι που ίσχυε διπλά στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, όταν το Θιβέτ αποτελούσε «ενδιάμεση ζώνη» σε περίπτωση εχθροπραξιών με την ΕΣΣΔ ή την Ινδία. Εκτοτε οι σχέσεις με τη Ρωσία και την Ινδία έχουν ομαλοποιηθεί, αλλά η στρατηγική αξία του Θιβέτ παραμένει βαρυσήμαντη για το Πεκίνο.
Το Θιβέτ είναι η πηγή των μεγάλων ποταμών της Ανατολικής Ασίας, όπως ο Μεκόνγκ και ο Βραχμαπούτρα, από τους οποίους αρδεύεται η Κίνα αλλά και άλλες χώρες. Αντιπροσωπεύει μια φυσική δεξαμενή νερού κολοσσιαίας σημασίας για την Κίνα, η οποία πλέον εξαρτάται όλο και περισσότερο από την υδροηλεκτρική ενέργεια. Αλλά και οι φυσικοί πόροι και ιδιαίτερα τα βιομηχανικά και πολύτιμα μέταλλα που κρύβονται στα έγκατα του Θιβέτ είναι πολύ σημαντικά- έστω και αν συμφέρει ακόμη περισσότερο την Κίνα να αγοράζει χαλκό ή σίδηρο από τη διεθνή αγορά, παρά να επενδύσει τα τεράστια ποσά που απαιτούνται για την εξόρυξή τους στην κορυφή του κόσμου.
Η Κίνα δεν θα «απελευθερώσει» το Θιβέτ και για έναν ακόμη, πιο θεμελιώδη λόγο: το Πεκίνο είναι υποχρεωμένο να αποτρέψει την «επιμόλυνση» άλλων περιοχών της αυτοκρατορίας, όπως αυτή των μουσουλμάνων Ουϊγούρων στα δυτικά σύνορα της χώρας όπου ανθούν και ισλαμιστικά αντιστασιακά κινήματα ή των Μογγόλων που ζουν στην έρημο Γκόμπι. Αυτές και όλες οι άλλες μειονότητες της Κίνας πρέπει να καταλάβουν ότι οποιαδήποτε εξέγερση θα κατασταλεί βιαίως. Για το Πεκίνο, που θυμάται με τρόμο την περίοδο Γκορμπατσόφ και την επακόλουθη διάλυση της ΕΣΣΔ, η βία αυτή είναι το αντίτιμο για την ενότητα της Κίνας- γι΄ αυτό και το Θιβέτ θα παραμείνει κινεζικό. Οι άρχοντες του κομμουνιστικού καθεστώτος πάντοτε επέλεγαν τη χρήση βίας. Η εξέγερση στη Λάσα, το 1959, είχε πνιγεί κυριολεκτικά στο αίμα. Πολύ αργότερα το Πεκίνο επέλεξε την ηπιότερη πολιτική της μεταφοράς εξουσιών σε θιβετιανούς αξιωματούχους του κόμματος ώστε να δημιουργηθεί η αίσθηση της «αυτόνομης επαρχίας». Και αυτή η περίοδος όμως δεν κράτησε πολύ: βίαιες εξεγέρσεις ξέσπασαν στη Λάσα το 1988, και έναν χρόνο αργότερα επεβλήθη στρατιωτικός νόμος.
Ο σημερινός πρόεδρος της Κίνας Χου Τζιντάο τοποθετήθηκε τότε επικεφαλής της κατάπνιξης της λαϊκής εξέγερσης στη Λάσα: εξαπέλυσε μάλιστα τότε μια εκστρατεία αντιποίνων με τον τίτλο «Γιαν Ντα», που σημαίνει «ακραίο πλήγμα»... Σήμερα, έχοντας επανεκλεγεί με το 98% των ψήφων της Λαϊκής Εθνοσυνέλευσης, είναι έτοιμος να ξαναχτυπήσει σκληράέχει δεν έχει Ολυμπιακούς Αγώνες.
