Για περισσότερη και διαφορετική Ευρώπη
Δημήτρης Παπαδημούλης, Κυρ. Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2008-06-22
Η ελληνική Βουλή, με επισπεύδουσα τη Ν.Δ. και με σύμπραξη του ΠΑΣΟΚ, υπερψήφισε τη Συνθήκη της Λισαβόνας με διαδικασίες «ψεκάστε -ψηφίστε -τελειώσαμε». Λίγες ώρες αργότερα το δημοψήφισμα στην Ιρλανδία έβγαλε ένα καθαρό «όχι», δείχνοντας τη μεγάλη απόσταση που χωρίζει τη νεοφιλελεύθερη πολιτική και την αλαζονική συμπεριφορά της ευρωπαϊκής ελίτ από τις προσδοκίες, τις αγωνίες και τα αιτήματα των πολιτών.
**Στην Ελλάδα, η Συνθήκη της Λισαβόνας έγινε γνωστή ως η αφορμή για την κόντρα Σημίτη - Παπανδρέου και τον εξοστρακισμό του πρώτου από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ. Για την ουσία, όμως, το πού βαδίζει η ευρωπαϊκή ενοποίηση και τη σχετική θέση της Ελλάδας, η ενημέρωση και ο σχετικός διάλογος σχεδόν απουσιάζουν. Αλλη μια φορά το πολιτικό μας σύστημα αποδεικνύεται «ακριβό στα πίτουρα και φτηνό στο αλεύρι».
**Πενήντα χρόνια μετά τη Συνθήκη της Ρώμης, η ευρωπαϊκή οικοδόμηση διανύει μια περίοδο κρίσης. Η ενίσχυση του συναισθήματος ευρωαδιαφορίας και ευρωδυσφορίας των πολιτών θέτει επί τάπητος την ανάγκη αλλαγής των ασκούμενων νεοφιλελεύθερων πολιτικών και τη δημοκρατική αναθεμελίωση της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές, με την εξάπλωση της επισφαλούς εργασίας, τη συμπίεση των μισθών, την υψηλή ανεργία και φτώχεια, την υποβάθμιση του κοινωνικού κράτους αλλά και το έλλειμμα δημοκρατικής λειτουργίας, εντείνουν την κοινωνική ανασφάλεια και απομακρύνουν την Ε.Ε. από τους πολίτες, ιδιαίτερα τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα.
**Ο μείζων κίνδυνος από την παράταση της παρούσας κρίσης είναι η ενίσχυση μιας δυναμικής που οδηγεί σε λιγότερη και πιο νεοφιλελεύθερη Ευρώπη. Τροφοδοτεί την παράλυση και την εθνοκεντρική αναδίπλωση, μέσα από τη συμπίεση των κοινοτικών πόρων και την ανακατανομή προς όφελος των ισχυρών.
Η πρόκληση σήμερα για τις δυνάμεις της ευρύτερης ευρωπαϊκής αριστεράς είναι η οικοδόμηση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου και ενός ευρύτατου συνασπισμού για την επιτάχυνση της πολιτικής ενοποίησης, την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, την αύξηση της περιβαλλοντικής προστασίας και τη μείωση του ελλείμματος δημοκρατίας.
**Στη Λισαβόνα 27 ηγέτες, κυρίως της δεξιάς, υιοθέτησαν, ερήμην των πολιτών, μια Συνθήκη που δεν προωθεί μια περισσότερο κοινωνική, οικολογική, φιλειρηνική, ανεξάρτητη και ενωμένη Ευρώπη. Γι’ αυτό και φοβούνται τη συμμετοχή των πολιτών και τα δημοψηφίσματα, τροφοδοτώντας τον ευρωσκεπτικισμό και την ευρωαδιαφορία. Η Συνθήκη της Λισαβόνας είναι βήμα προς τα πίσω, σε σχέση με το λεγόμενο Ευρωσύνταγμα.
Διατηρεί αναλλοίωτο το νεοφιλελεύθερο φορτίο του, όπως αυτό αποτυπώνεται στο ανεξέλεγκτο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, στους μονόπλευρους προσανατολισμούς του Συμφώνου Σταθερότητας ή στη θεοποίηση της αγοράς. Απορρίπτει ορισμένους θετικούς συμβολισμούς, ανοικτούς σε μια ομοσπονδιακή προοπτική (σημαία, ύμνος κ.λπ.), κατ’ απαίτηση της Μεγάλης Βρετανίας και της Πολωνίας. Η δεσμευτικότητα της Χάρτας Δικαιωμάτων νοθεύεται μέσω της αυτοεξαίρεσης.
**Ο Συνασπισμός, αλλά και το Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, λέμε όχι σε αυτή τη Συνθήκη, γιατί διεκδικούμε μια διαφορετική πορεία για την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Θέλουμε περισσότερη Ευρώπη, πιο ενωμένη πολιτικά, με πιο ισχυρή κοινωνική και περιβαλλοντική πολιτική, με δραστικά αυξημένο κοινοτικό προϋπολογισμό, ενεργή και αυτόνομη στα προβλήματα της παγκόσμιας ειρήνης και όχι ουραγό του Μπους. Διεκδικούμε την ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών και ένα δημοκρατικό Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, με συντακτικές διαδικασίες. Θέλουμε μια Ευρώπη με φιλοδοξίες και αλληλεγγύη για τους πολίτες της, πιο ενωμένη, πιο ισχυρή, πιο κοινωνική, πιο δημοκρατική, με ισχυρό Ευρωκοινοβούλιο, ασπίδα απέναντι στις αρνητικές πλευρές της παγκοσμιοποίησης και όχι όχημα για την επίτευξή τους.
**Ο κοινοτικός προϋπολογισμός, που ορισμένοι θεωρούν υψηλό, αποτελεί μόλις το 2,5% των δημόσιων δαπανών των κρατών-μελών. Είναι λιγότερο από 1% του Ευρωπαϊκού Ακαθάριστου Προϊόντος. Αυξήθηκε τα τελευταία 7 χρόνια μόλις κατά 8%, όταν οι αντίστοιχοι εθνικοί προϋπολογισμοί αυξήθηκαν κατά 23%! Αν αφαιρεθεί ο πληθωρισμός, αυτό σημαίνει καθαρή μείωση!
**Επικρίνουμε τις κυρίαρχες επιλογές της Κομισιόν και του Συμβουλίου, που προωθούν μια ενοποίηση αλά καρτ, με βάση τις νεοφιλελεύθερες προτεραιότητες. Καθυστερούν την πρόκληση της πολιτικής ενοποίησης. Αποδυναμώνουν το ευρωπαϊκό κοινωνικό πρότυπο, με πρόσφατο κορυφαίο παράδειγμα την πρόταση για ελαστικό 65ωρο! Δεν προωθούν την αυτονομία της Ενωσης έναντι των ΗΠΑ. Εκφυλίζουν το αίτημα για κοινή εξωτερική πολιτική και άμυνα σ’ ένα υποπόδιο του ΝΑΤΟ.
**Σήμερα η ευρωπαϊκή ενοποίηση είναι ακόμα πιο αναγκαία. Η απάντηση στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση «αλά USA» απαιτεί τη διεθνοποίηση όχι μόνο των λαϊκών αντιστάσεων αλλά και των δημοκρατικών διαδικασιών. Η Ευρώπη των μεγάλων παραδόσεων του εργατικού κινήματος και της αριστεράς, που οδήγησαν στο «ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο» και τις εγγυήσεις του κράτους δικαίου, υπονομεύεται και συρρικνώνεται.
**Η Ευρώπη αποτελεί όμως ταυτόχρονα και το ευνοϊκότερο πεδίο για την προώθηση του στρατηγικού σχεδίου για προοδευτικές μεταρρυθμίσεις και για το σοσιαλισμό με δημοκρατία και ελευθερία. Η δική μας αριστερή ευρωπαϊκή επιλογή βρίσκεται στον αντίποδα των ευρωφοβικών. Η αυριανή Ενωμένη Ευρώπη ή θα είναι κοινωνική και δημοκρατική ή δεν θα υπάρξει. Η σύγχρονη Ευρωπαϊκή Αριστερά οφείλει να βρίσκεται στην πρωτοπορία αυτής της σημαντικής πολιτικής και κοινωνικής μάχης.
**Στην Ελλάδα, η Συνθήκη της Λισαβόνας έγινε γνωστή ως η αφορμή για την κόντρα Σημίτη - Παπανδρέου και τον εξοστρακισμό του πρώτου από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ. Για την ουσία, όμως, το πού βαδίζει η ευρωπαϊκή ενοποίηση και τη σχετική θέση της Ελλάδας, η ενημέρωση και ο σχετικός διάλογος σχεδόν απουσιάζουν. Αλλη μια φορά το πολιτικό μας σύστημα αποδεικνύεται «ακριβό στα πίτουρα και φτηνό στο αλεύρι».
**Πενήντα χρόνια μετά τη Συνθήκη της Ρώμης, η ευρωπαϊκή οικοδόμηση διανύει μια περίοδο κρίσης. Η ενίσχυση του συναισθήματος ευρωαδιαφορίας και ευρωδυσφορίας των πολιτών θέτει επί τάπητος την ανάγκη αλλαγής των ασκούμενων νεοφιλελεύθερων πολιτικών και τη δημοκρατική αναθεμελίωση της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές, με την εξάπλωση της επισφαλούς εργασίας, τη συμπίεση των μισθών, την υψηλή ανεργία και φτώχεια, την υποβάθμιση του κοινωνικού κράτους αλλά και το έλλειμμα δημοκρατικής λειτουργίας, εντείνουν την κοινωνική ανασφάλεια και απομακρύνουν την Ε.Ε. από τους πολίτες, ιδιαίτερα τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα.
**Ο μείζων κίνδυνος από την παράταση της παρούσας κρίσης είναι η ενίσχυση μιας δυναμικής που οδηγεί σε λιγότερη και πιο νεοφιλελεύθερη Ευρώπη. Τροφοδοτεί την παράλυση και την εθνοκεντρική αναδίπλωση, μέσα από τη συμπίεση των κοινοτικών πόρων και την ανακατανομή προς όφελος των ισχυρών.
Η πρόκληση σήμερα για τις δυνάμεις της ευρύτερης ευρωπαϊκής αριστεράς είναι η οικοδόμηση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου και ενός ευρύτατου συνασπισμού για την επιτάχυνση της πολιτικής ενοποίησης, την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, την αύξηση της περιβαλλοντικής προστασίας και τη μείωση του ελλείμματος δημοκρατίας.
**Στη Λισαβόνα 27 ηγέτες, κυρίως της δεξιάς, υιοθέτησαν, ερήμην των πολιτών, μια Συνθήκη που δεν προωθεί μια περισσότερο κοινωνική, οικολογική, φιλειρηνική, ανεξάρτητη και ενωμένη Ευρώπη. Γι’ αυτό και φοβούνται τη συμμετοχή των πολιτών και τα δημοψηφίσματα, τροφοδοτώντας τον ευρωσκεπτικισμό και την ευρωαδιαφορία. Η Συνθήκη της Λισαβόνας είναι βήμα προς τα πίσω, σε σχέση με το λεγόμενο Ευρωσύνταγμα.
Διατηρεί αναλλοίωτο το νεοφιλελεύθερο φορτίο του, όπως αυτό αποτυπώνεται στο ανεξέλεγκτο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, στους μονόπλευρους προσανατολισμούς του Συμφώνου Σταθερότητας ή στη θεοποίηση της αγοράς. Απορρίπτει ορισμένους θετικούς συμβολισμούς, ανοικτούς σε μια ομοσπονδιακή προοπτική (σημαία, ύμνος κ.λπ.), κατ’ απαίτηση της Μεγάλης Βρετανίας και της Πολωνίας. Η δεσμευτικότητα της Χάρτας Δικαιωμάτων νοθεύεται μέσω της αυτοεξαίρεσης.
**Ο Συνασπισμός, αλλά και το Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, λέμε όχι σε αυτή τη Συνθήκη, γιατί διεκδικούμε μια διαφορετική πορεία για την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Θέλουμε περισσότερη Ευρώπη, πιο ενωμένη πολιτικά, με πιο ισχυρή κοινωνική και περιβαλλοντική πολιτική, με δραστικά αυξημένο κοινοτικό προϋπολογισμό, ενεργή και αυτόνομη στα προβλήματα της παγκόσμιας ειρήνης και όχι ουραγό του Μπους. Διεκδικούμε την ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών και ένα δημοκρατικό Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, με συντακτικές διαδικασίες. Θέλουμε μια Ευρώπη με φιλοδοξίες και αλληλεγγύη για τους πολίτες της, πιο ενωμένη, πιο ισχυρή, πιο κοινωνική, πιο δημοκρατική, με ισχυρό Ευρωκοινοβούλιο, ασπίδα απέναντι στις αρνητικές πλευρές της παγκοσμιοποίησης και όχι όχημα για την επίτευξή τους.
**Ο κοινοτικός προϋπολογισμός, που ορισμένοι θεωρούν υψηλό, αποτελεί μόλις το 2,5% των δημόσιων δαπανών των κρατών-μελών. Είναι λιγότερο από 1% του Ευρωπαϊκού Ακαθάριστου Προϊόντος. Αυξήθηκε τα τελευταία 7 χρόνια μόλις κατά 8%, όταν οι αντίστοιχοι εθνικοί προϋπολογισμοί αυξήθηκαν κατά 23%! Αν αφαιρεθεί ο πληθωρισμός, αυτό σημαίνει καθαρή μείωση!
**Επικρίνουμε τις κυρίαρχες επιλογές της Κομισιόν και του Συμβουλίου, που προωθούν μια ενοποίηση αλά καρτ, με βάση τις νεοφιλελεύθερες προτεραιότητες. Καθυστερούν την πρόκληση της πολιτικής ενοποίησης. Αποδυναμώνουν το ευρωπαϊκό κοινωνικό πρότυπο, με πρόσφατο κορυφαίο παράδειγμα την πρόταση για ελαστικό 65ωρο! Δεν προωθούν την αυτονομία της Ενωσης έναντι των ΗΠΑ. Εκφυλίζουν το αίτημα για κοινή εξωτερική πολιτική και άμυνα σ’ ένα υποπόδιο του ΝΑΤΟ.
**Σήμερα η ευρωπαϊκή ενοποίηση είναι ακόμα πιο αναγκαία. Η απάντηση στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση «αλά USA» απαιτεί τη διεθνοποίηση όχι μόνο των λαϊκών αντιστάσεων αλλά και των δημοκρατικών διαδικασιών. Η Ευρώπη των μεγάλων παραδόσεων του εργατικού κινήματος και της αριστεράς, που οδήγησαν στο «ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο» και τις εγγυήσεις του κράτους δικαίου, υπονομεύεται και συρρικνώνεται.
**Η Ευρώπη αποτελεί όμως ταυτόχρονα και το ευνοϊκότερο πεδίο για την προώθηση του στρατηγικού σχεδίου για προοδευτικές μεταρρυθμίσεις και για το σοσιαλισμό με δημοκρατία και ελευθερία. Η δική μας αριστερή ευρωπαϊκή επιλογή βρίσκεται στον αντίποδα των ευρωφοβικών. Η αυριανή Ενωμένη Ευρώπη ή θα είναι κοινωνική και δημοκρατική ή δεν θα υπάρξει. Η σύγχρονη Ευρωπαϊκή Αριστερά οφείλει να βρίσκεται στην πρωτοπορία αυτής της σημαντικής πολιτικής και κοινωνικής μάχης.