Γερμανία. Στην δίνη των εργασιακών αναταράξεων
Κάκη Μπαλλή, Αυγή, Δημοσιευμένο: 2004-10-24
Δύσκολες εποχές για τους Γερμανούς εργαζόμενους. Ο φόβος της ανεργίας πλανάται πάνω από τις βιομηχανικές περιοχές, οι επιχειρήσεις μεταναστεύουν μαζικά στο εξωτερικό, κυνηγώντας το φθηνό εργατικό κόστος, τα "χαλαρά" περιβαλλοντικά στάνταρ, την έλλειψη στιβαρής εργατικής νομοθεσίας. Καθημερινά κλείνουν μικρές επιχειρήσεις, κάθε τρεις και λίγο ανακοινώνουν οι μεγάλες προγράμματα "εξυγίανσης" ή, σε απλά ελληνικά, μείωση των θέσεων εργασίας. Τα πιο τρανταχτά παραδείγματα τον τελευταίο μήνα είναι η θυγατρική της General Motors, Opel και η αλυσίδα πολυκαταστημάτων KarstadtQuelle. Η πρώτη αποφάσισε να καταργήσει 12.000 θέσεις εργασίας στην Ευρώπη, η δεύτερη να κλείσει – ή αν μπορεί να πουλήσει- τουλάχιστον 75 πολυκαταστήματα στη Γερμανία. Ένα κοινό έχουν οι δύο εντελώς διαφορετικού τύπου επιχειρήσεις: έφτασαν σ’ αυτό το σημείο εξαιτίας των λαθών της βασιλικά αμειβόμενης διοίκησής τους. Και τη νύφη θα πληρώσουν οι εργαζόμενοι.
Στην περίπτωση του Karstadt οι εργαζόμενοι επέλεξαν να παλέψουν σε κάθε πολυκατάστημα χωριστά, να πείσουν τη διοίκηση ότι δεν υπάρχει λόγος να μπουν λουκέτα, έφτασαν στο σημείο να μαζεύουν –με επιτυχία - υπογραφές από τους πελάτες. Στην περίπτωση της Opel τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά. Οι εργαζόμενοι αποφάσισαν να κατέβουν στο μονοπάτι του πολέμου, κόντρα και στη διοίκηση των συνδικάτων, κυρίως επειδή πρυτάνευσε η απελπισία.
Η κοιλάδα του Ρουρ
Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι η μάχη για τις θέσεις εργασίας της Opel –βλέπε General Motors- ξεκίνησε από το Μπόχουμ, από την κοιλάδα του Ρουρ, μια από τις πιο αντιπροσωπευτικές βιομηχανικές περιοχές της Ευρώπης, μια "σκηνή" όπου έχουν παιχθεί όλα τα δράματα της μεταβιομηχανικής εποχής: Το τέλος των ανθρακωρυχείων, το τέλος του δυτικοευρωπαϊκού ατσαλιού και τώρα το τέλος (;) της αυτοκινητοβιομηχανίας του "ακριβού" εργατικού κόστους. Στην κοιλάδα του Ρουρ ζουν σχεδόν δέκα εκατομμύρια άνθρωποι σε μια επιφάνεια μικρότερη από τη Μακεδονία. Εκεί που τελειώνουν τα όρια μιας πόλης αρχίζει η επόμενη κι ανάμεσα ξεφυτρώνουν απέραντες βιομηχανικές περιοχές. Στην κοιλάδα του Ρουρ υπάρχει ακόμα κάτι που μοιάζει με την "κλασσική" εργατική τάξη, με τους οικισμούς να απλώνονται γύρω από τα εργοστάσια, με τις ποδοσφαιρικές ομάδες της, με ολόκληρο το "μύθο" της, λες και μόλις χθες τελείωσε η βιομηχανική επανάσταση. Στην κοιλάδα του Ρουρ υπάρχει ακόμα και ένα ισχυρό εργατικό κίνημα, αλλά πιο απελπισμένο παρά ποτέ.
Η εξέλιξη
Η εξέγερση στο Ρουρ κράτησε μια βδομάδα. Και είχε κάποια πρώτα αποτελέσματα, αφού η παραγωγή κινητήρων και διαφορικών στο εργοστάσιο του Μπόχουμ είναι απαραίτητη για να δουλέψουν οι ιμάντες και στα εργοστάσια της General Motors στην υπόλοιπη Γερμανία, το Βέλγιο και τη Βρετανία. Η διοίκηση του αμερικανικού ομίλου κάθισε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων υποσχόμενη ένα νεφελώδες του τύπου "η μείωση των θέσεων απασχόλησης που προβλέπεται θα είναι κοινωνικά ανεκτή" και ότι "στόχος είναι η μακροπρόθεσμη διατήρηση των εργοστασίων παραγωγής στη Γερμανία με αντάλλαγμα μειώσεις στα κόστη". Το τι ακριβώς σημαίνει "κοινωνικά ανεκτό" δεν γνωρίζει κανείς.
Η αναγωγή
Ωστόσο, η περίπτωση της Opel δεν είναι ούτε η πρώτη ούτε θα είναι η τελευταία κι αυτό το γνωρίζουν καλά κυβέρνηση, συνδικάτα και εργοδοσία στη Γερμανία. Η κυβέρνηση προσπαθεί να δείξει ότι στέκεται στο πλευρό των εργαζομένων, αλλά άμεσα δεν έχει να προτείνει πολλά πράγματα. Τα συνδικάτα ακροβατούν μεταξύ μαχητικότητας και διαλλακτικότητας, προσπαθώντας να υπερασπιστούν τα κεκτημένα των εργαζομένων ως ένα σημείο και θυσιάζοντας κατά περιπτώσεις το 35ωρο ή το επίδομα Χριστουγέννων, αρκεί να δεσμευτούν οι επιχειρήσεις ότι δεν θα μειώσουν θέσεις εργασίας.
Οι εργοδότες πιέζουν για κατάργηση του δικαιώματος συναπόφασης των εργαζομένων στα διοικητικά τους συμβούλια και εκβιάζουν "ευνοϊκότερες" συνθήκες επιχειρηματικότητας στη Γερμανία –φορολογικά και εργασιακά- για να μην πάρουν το καπελάκι τους και να φύγουν. Το τοπίο είναι εκρηκτικό, ωστόσο, δεν είναι αδιέξοδο. Πολλές εταιρείες εξακολουθούν να ποντάρουν στο ακριβό αλλά ποθητό "made in Germany". Και αντιλαμβάνονται ότι η Γερμανία δεν μπορεί να λειτουργήσει ως χώρα χαμηλού κόστους. Ποιος θα καταναλώνει τα ακριβά προϊόντα εάν η γερμανική μεσαία τάξη παραλύσει από το φόβο της ανεργίας ή ακόμα χειρότερα εάν φτωχύνει επικίνδυνα; Ο Γερμανός καγκελάριος εμφανίζεται αποφασισμένος –παρά το τεράστιο πολιτικό κόστος- να μεταρρυθμίσει τη χώρα ώστε και επιχειρήσεις να κρατήσει εντός και να αποτρέψει έναν όψιμο εργασιακό μεσαίωνα. Το αν θα τα καταφέρει είναι εξίσου άγνωστο με το τι θα απογίνoυν οι εργαζόμενοι της Opel στο Μπόχουμ.
Στην περίπτωση του Karstadt οι εργαζόμενοι επέλεξαν να παλέψουν σε κάθε πολυκατάστημα χωριστά, να πείσουν τη διοίκηση ότι δεν υπάρχει λόγος να μπουν λουκέτα, έφτασαν στο σημείο να μαζεύουν –με επιτυχία - υπογραφές από τους πελάτες. Στην περίπτωση της Opel τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά. Οι εργαζόμενοι αποφάσισαν να κατέβουν στο μονοπάτι του πολέμου, κόντρα και στη διοίκηση των συνδικάτων, κυρίως επειδή πρυτάνευσε η απελπισία.
Η κοιλάδα του Ρουρ
Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι η μάχη για τις θέσεις εργασίας της Opel –βλέπε General Motors- ξεκίνησε από το Μπόχουμ, από την κοιλάδα του Ρουρ, μια από τις πιο αντιπροσωπευτικές βιομηχανικές περιοχές της Ευρώπης, μια "σκηνή" όπου έχουν παιχθεί όλα τα δράματα της μεταβιομηχανικής εποχής: Το τέλος των ανθρακωρυχείων, το τέλος του δυτικοευρωπαϊκού ατσαλιού και τώρα το τέλος (;) της αυτοκινητοβιομηχανίας του "ακριβού" εργατικού κόστους. Στην κοιλάδα του Ρουρ ζουν σχεδόν δέκα εκατομμύρια άνθρωποι σε μια επιφάνεια μικρότερη από τη Μακεδονία. Εκεί που τελειώνουν τα όρια μιας πόλης αρχίζει η επόμενη κι ανάμεσα ξεφυτρώνουν απέραντες βιομηχανικές περιοχές. Στην κοιλάδα του Ρουρ υπάρχει ακόμα κάτι που μοιάζει με την "κλασσική" εργατική τάξη, με τους οικισμούς να απλώνονται γύρω από τα εργοστάσια, με τις ποδοσφαιρικές ομάδες της, με ολόκληρο το "μύθο" της, λες και μόλις χθες τελείωσε η βιομηχανική επανάσταση. Στην κοιλάδα του Ρουρ υπάρχει ακόμα και ένα ισχυρό εργατικό κίνημα, αλλά πιο απελπισμένο παρά ποτέ.
Η εξέλιξη
Η εξέγερση στο Ρουρ κράτησε μια βδομάδα. Και είχε κάποια πρώτα αποτελέσματα, αφού η παραγωγή κινητήρων και διαφορικών στο εργοστάσιο του Μπόχουμ είναι απαραίτητη για να δουλέψουν οι ιμάντες και στα εργοστάσια της General Motors στην υπόλοιπη Γερμανία, το Βέλγιο και τη Βρετανία. Η διοίκηση του αμερικανικού ομίλου κάθισε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων υποσχόμενη ένα νεφελώδες του τύπου "η μείωση των θέσεων απασχόλησης που προβλέπεται θα είναι κοινωνικά ανεκτή" και ότι "στόχος είναι η μακροπρόθεσμη διατήρηση των εργοστασίων παραγωγής στη Γερμανία με αντάλλαγμα μειώσεις στα κόστη". Το τι ακριβώς σημαίνει "κοινωνικά ανεκτό" δεν γνωρίζει κανείς.
Η αναγωγή
Ωστόσο, η περίπτωση της Opel δεν είναι ούτε η πρώτη ούτε θα είναι η τελευταία κι αυτό το γνωρίζουν καλά κυβέρνηση, συνδικάτα και εργοδοσία στη Γερμανία. Η κυβέρνηση προσπαθεί να δείξει ότι στέκεται στο πλευρό των εργαζομένων, αλλά άμεσα δεν έχει να προτείνει πολλά πράγματα. Τα συνδικάτα ακροβατούν μεταξύ μαχητικότητας και διαλλακτικότητας, προσπαθώντας να υπερασπιστούν τα κεκτημένα των εργαζομένων ως ένα σημείο και θυσιάζοντας κατά περιπτώσεις το 35ωρο ή το επίδομα Χριστουγέννων, αρκεί να δεσμευτούν οι επιχειρήσεις ότι δεν θα μειώσουν θέσεις εργασίας.
Οι εργοδότες πιέζουν για κατάργηση του δικαιώματος συναπόφασης των εργαζομένων στα διοικητικά τους συμβούλια και εκβιάζουν "ευνοϊκότερες" συνθήκες επιχειρηματικότητας στη Γερμανία –φορολογικά και εργασιακά- για να μην πάρουν το καπελάκι τους και να φύγουν. Το τοπίο είναι εκρηκτικό, ωστόσο, δεν είναι αδιέξοδο. Πολλές εταιρείες εξακολουθούν να ποντάρουν στο ακριβό αλλά ποθητό "made in Germany". Και αντιλαμβάνονται ότι η Γερμανία δεν μπορεί να λειτουργήσει ως χώρα χαμηλού κόστους. Ποιος θα καταναλώνει τα ακριβά προϊόντα εάν η γερμανική μεσαία τάξη παραλύσει από το φόβο της ανεργίας ή ακόμα χειρότερα εάν φτωχύνει επικίνδυνα; Ο Γερμανός καγκελάριος εμφανίζεται αποφασισμένος –παρά το τεράστιο πολιτικό κόστος- να μεταρρυθμίσει τη χώρα ώστε και επιχειρήσεις να κρατήσει εντός και να αποτρέψει έναν όψιμο εργασιακό μεσαίωνα. Το αν θα τα καταφέρει είναι εξίσου άγνωστο με το τι θα απογίνoυν οι εργαζόμενοι της Opel στο Μπόχουμ.
