Πελατειακό κράτος, κομματοκρατία και Δημοκρατική Αριστερά
Χαράλαμπος Μαυρίκας, Δημοσιευμένο: 2010-11-17
Μιλάμε στις μέρες μας εξαντλητικά για την ελληνική οικονομική χρεοκοπία και πολύ λιγότερο για την ελληνική πολιτική χρεοκοπία. Μιλάμε εξαντλητικά περί μνημονίου και ξεχνάμε τα πολιτικά και κοινωνικά αίτια που μας οδήγησαν εδώ, λες και αν εξαφανισθεί σήμερα το χρέος, δεν είμαστε ικανοί μέσα σε λίγα χρόνια να το ξαναδημιουργήσουμε.
Τα πραγματικά αίτια έχουν αναφερθεί τουλάχιστον από αυτόν τον χώρο: η κομματοκρατία, το πελατειακό κράτος, η αποδόμηση της έννοιας του δημόσιου συμφέροντος και η εξύψωση της ιδεολογίας του ατομικισμού. Βασικός λοιπόν παράγοντας της χρεωκοπίας μας είναι ο θεσμός και ο τρόπος λειτουργίας του ελληνικού πολιτικού συστήματος, όπως αυτό διαμορφώθηκε στη διάρκεια της μεταπολίτευσης. Με δεδομένο αυτό, αναρωτιέμαι τι κάνουν τα κόμματα ως φορείς πολιτικής για την καταπολέμηση των αιτιών αυτών; κατά τη γνώμη μου τίποτα. Παρατηρώ ότι κανένα κόμμα δεν έχει δείξει ούτε στο ελάχιστο ότι αναγνωρίζει τις ευθύνες του ή ότι κάνει προσπάθειες να αλλάξει. Η στάση αυτή έχει οδηγήσει τους πολίτες στην πλήρη πολιτική απάθεια και στην οργή προς οτιδήποτε πολιτικό. Εκ των πραγμάτων, οδηγούμαστε σε καταστάσεις ανεξέλεγκτες.
Δεδομένων λοιπόν των αιτίων και της συμπεριφοράς των κομμάτων, θα πρέπει να προτείνουμε λύσεις επικεντρωμένες σε αυτά. Για παράδειγμα, πώς θα μπορούσε να καταπολεμηθεί η πελατειακή σχέση μεταξύ πολιτευτών/κομμάτων και πολιτών/ψηφοφόρων; μήπως η σχέση αυτή δημιουργείται λόγω της υποβόσκουσας συναλλαγής; πώς θα μπορούσε λοιπόν να διακοπεί αυτή η σχέση συναλλαγής;
Η επανεκλογή του ίδιου προσώπου ως προέδρου της δημοκρατίας επιτρέπεται μία μόνο φορά από το σύνταγμα. Οι δεδομένες περιορισμένες αρμοδιότητες του αξιώματος καθιστούν το άρθρο αδιάφορο. Καθόλου αδιάφορο δε θα ήταν να επεκταθεί τα άρθρο αυτό ως προς τα πρόσωπα που αναλαμβάνουν κυβερνητικές θέσεις, ξεκινώντας από τον πρωθυπουργό, υπουργούς, υφυπουργούς και φτάνοντας με κάποιους όρους μέχρι και βουλευτές; ποιός πολιτικός θα προλάβαινε ή θα επιδίωκε να αναπτύξει τέτοιες σχέσεις αν η παρουσία του δεν ξεπερνούσε σε σύνολο τις δύο θητείες σε οποιοδήποτε από τα προηγούμενα αξιώματα; ποιός πολιτικός θα το επιδίωκε σε συνδυασμό ίσως με την κατάργηση της βουλευτικής σύνταξης; μήπως με αυτόν τον τρόπο εξαλείφαμε την έννοια του «επαγγελματία» πολιτικού; μήπως με αυτόν τον τρόπο εξαλείφαμε και το φαινόμενο των πρόωρων εκλογών και της διαρκούς εκλογολογίας;
Ας έρθουμε τώρα και στην εσωτερική λειτουργία των κομμάτων. Όλα τα κόμματα ζητούν από τους πολίτες να τα εμπιστευθούν και προσπαθούν να πείσουν ότι δεν είναι όλα ίδια. Αναρωτιέμαι καλοπροαίρετα - και θα ήθελα να συμπεριλάβουμε και τους εαυτούς μας σε αυτήν την άσκηση - σε τι διαφέρουν, σε τι ποιότητες συναγωνίζονται μεταξύ τους; μονοπωλεί κάποιο την απόλυτη αλήθεια, αυτήν που τα άλλα δεν κατέχουν; έχει κάποιο ικανότερα πρόσωπα, τα οποία διακρίνονται μέσα από δημοκρατικότερες και αξιοκρατικότερες διαδικασίες σε στελέχη που διαμορφώνουν την πολιτική του; διαλέγει άξιους υποψηφίους ανεξάρτητα από το όνομά τους ή τη χάρη τους, τον ευρύτερο κοινωνικό τους κύκλο ή την αναγνωρισιμότητά τους; είναι διαφανές ως προς τα οικονομικά του; έχει το θάρρος να ανακοινώνει τους πόρους του και τις δαπάνες του; έχει λιγότερους «επαγγελματίες» πολιτικούς και περισσότερους ανιδιοτελείς πολίτες που ξεκλέβουν προσωπικό και επαγγελματικό χρόνο για να ασχοληθούν με τα κοινά; αρνείται να συντηρήσει έναν κομματικό μηχανισμό με στρατιές αποσπασμένων δημοσίων υπαλλήλων; στέκεται ακέραια απέναντι σε οποιαδήποτε από τις προηγούμενες «μικρο-υποχωρήσεις» που θα το διευκόλυνε σε ένα άμεσο και γρήγορο εκλογικό αποτέλεσμα;
Πιστεύω ότι εμείς ως Δημοκρατική Αριστερά θα πρέπει να είμαστε πολύ αυστηροί με τους εαυτούς μας. Δεν αρκεί να θεωρούμαστε οι μονόφθαλμοι ανάμεσα στους τυφλούς. Οι δημοκρατικές και αξιοκρατικές διαδικασίες πρέπει να γίνουν η καθημερινή μας διεκδίκηση. Ο κόσμος για να στραφεί πίσω στην πολιτική πρέπει να αναγνωρίσει αυτές τις ποιότητες και για να το πετύχουμε αυτό πρέπει να δείχνουμε και να είμαστε στην ουσία διαφορετικοί.