Eνα αναπάντεχο ουκρανικό μνημόνιο;
Ηλίας Σιακαντάρης, Η Καθημερινή, Δημοσιευμένο: 2014-02-25
Συμβαίνει και στις καλύτερες οικογένειες: Εκεί που νομίζεις ότι έχεις τακτοποιήσει χοντρικά τις υποχρεώσεις σου, έχεις φέρεις βόλτα τα μεγάλα σου έξοδα και ελέγχεις τις μελλοντικές σου δαπάνες, σκάει κάτι απρόοπτο -συνήθως, κάτι σημαντικό- που κάνει τον προγραμματισμό κουρέλι: Ασφάλιστρα που είχες ξεχάσει; Ενας φόρος κληρονομιάς; Ενα τσαλάκωμα του μπροστά αριστερού φτερού με διαλυμένο φανάρι; Μπορούν όλα να ρίξουν ένα σφικτό προϋπολογισμό στην αβεβαιότητα.
Για την Ευρωζώνη, το «απρόοπτο» λέγεται Ουκρανία. Ο ταπεινωμένος φυγάς Γιανουκόβιτς «εξέθεσε» το Κρεμλίνο και «παρέδωσε» στην Ε.Ε. το τρόπαιο της αμήχανης νικήτριας. Τώρα η Ευρώπη και το IMF καλούνται να βάλουν πλάτη στο χάος (με μετρητά, όχι υποσχέσεις ή «δεσμεύσεις» όπως επιχείρησαν οι Βρυξέλλες στο παρελθόν), ενώ παράλληλα θα πρέπει να εκτονώσουν διπλωματικά την -αναμενόμενη- ρωσική αντίδραση. Θα είναι δύσκολο, καθώς η Μόσχα εισπράττει την ουκρανική κατάρρευση ως την πλέον προκλητική διεκδίκηση της Δύσης στη «ρωσική σφαίρα επιρροής» τα τελευταία χρόνια.
Πρόχειροι υπολογισμοί ανεβάζουν τις ανάγκες για τη σχεδόν χρεοκοπημένη Ουκρανία στα 35 δισ. δολ. ώς το 2015. Ουκρανικές μετοχές και ομόλογα χθες, προεξόφλησαν «διάσωση». Το Κίεβο λέει πως αναζητά διμερή, «γρήγορα» δάνεια από ΗΠΑ και Πολωνία - και επιθυμεί να εφαρμόσει άμεσα τη Συνθήκη Σύνδεσης με την Ε.Ε. (την οποία ο φυγάς πρόεδρος είχε βάλει στο ράφι). Η Κομισιόν ανακοίνωσε ότι είναι σε επαφές με τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ, της Ιαπωνίας, της Κίνας, του Καναδά και της Τουρκίας - σε μια προσπάθεια να περάσει το μήνυμα ότι η στήριξη στην Ουκρανία θα είναι πολυσυλλεκτική. Ωστόσο, οι ευρωπαϊκές σημαίες με τα αστέρια που ανεμίζουν οι διαδηλωτές στο μπαρουτοκαπνισμένο Κίεβο, δίνουν μια ιδέα για το ποιος αναμένεται να παραλάβει το μεγαλύτερο invoice. Το πρόβλημα είναι, πως η Ε.Ε. δεν έχει ευχέρεια στο να συμφωνεί και να εκταμιεύει πακέτα βοήθειας - πόσω μάλλον εκτός επικράτειας, σε μια χώρα που τα μεγέθη της διαφθοράς κάνουν την ελληνική να μοιάζει ερασιτεχνική. Το ψυχροπολεμικό διπλωματικό φόντο κάνει την πρόκληση ακόμα μεγαλύτερη.
Η κρίση θα μπορούσε να είναι ευκαιρία για τον ευρωπαϊκό πυρήνα: Θεωρητικά η Ουκρανία -στην αυλή της Ευρώπης και σε μια «συγκυρία πάτου» που υπόσχεται υψηλές αποδόσεις- θα μπορούσε να είναι η κοντινή αναδυόμενη που θα μπορούσε να τονώσει και να τονωθεί από την Ευρωζώνη. Για να γίνει αυτό όμως χρειάζεται τρεις προϋποθέσεις: Μια Ευρώπη που έχει λύσει τα βασικά της προβλήματα. Μια συναινετική Ρωσία. Μια τεχνογνωσία διασώσεων ικανή να παράσχει όραμα στους Ουκρανούς: Η επιβολή ενός πρόχειρου προγράμματος στήριξης (τύπου Ελλάδας) σε μια χώρα που ο ρωσικός παράγοντας δεν αποτελεί απλώς ονείρωξη των πολιτικά αφελών, αλλά πρακτική δεκαετιών, μοιάζει με συνταγή γεωπολιτικής αστάθειας κι όχι οικονομικής σταθεροποίησης.
Η σημασία των ουκρανικών εξελίξεων είναι τεράστια. Για πρώτη φορά από το 1989 υπάρχει τέτοιος ανταγωνισμός για τον καθορισμό ορίων επιρροής σε ευρωπαϊκό έδαφος. Αντικειμενικά η Μόσχα είναι στριμωγμένη, μόνο με ακραία αντίδραση μπορεί να ανατρέψει το ρεύμα της φιλοευρωπαϊκής αντιπολίτευσης. Η Ε.Ε. πάλι, βρέθηκε ακούσια ή εκούσια να φλερτάρει με ένα ιδιαιτέρως φορτισμένο «μνημόνιο εξωτερικού» - όταν δεν έχει πείσει ότι μπορεί να διαχειριστεί με επιτυχία αυτά του εσωτερικού. Ξεκινά ένα επικίνδυνο ταγκό.
Οι εξελίξεις ρίχνουν νέο φως στις ενδοευρωπαϊκές διασώσεις. Η Ευρωζώνη έχει ανάγκη -πριν αποπειραθεί να στηρίξει την Ουκρανία- να πείσει άμεσα για τη δική της εσωτερική σταθερότητα. Σε αυτό το κλίμα, οι εσωτερικές παραφωνίες γίνονται πάλι ταμπού: Η ελληνική περίπτωση ξαναγίνεται ενοχλητικό, αναχρονιστικό «κρατούμενο» στους υπολογισμούς. Θα διεκδικεί όλο και πιο δύσκολα χώρο και κατανόηση στην όλο και πιο φορτισμένη ατζέντα.
Για την Ευρωζώνη, το «απρόοπτο» λέγεται Ουκρανία. Ο ταπεινωμένος φυγάς Γιανουκόβιτς «εξέθεσε» το Κρεμλίνο και «παρέδωσε» στην Ε.Ε. το τρόπαιο της αμήχανης νικήτριας. Τώρα η Ευρώπη και το IMF καλούνται να βάλουν πλάτη στο χάος (με μετρητά, όχι υποσχέσεις ή «δεσμεύσεις» όπως επιχείρησαν οι Βρυξέλλες στο παρελθόν), ενώ παράλληλα θα πρέπει να εκτονώσουν διπλωματικά την -αναμενόμενη- ρωσική αντίδραση. Θα είναι δύσκολο, καθώς η Μόσχα εισπράττει την ουκρανική κατάρρευση ως την πλέον προκλητική διεκδίκηση της Δύσης στη «ρωσική σφαίρα επιρροής» τα τελευταία χρόνια.
Πρόχειροι υπολογισμοί ανεβάζουν τις ανάγκες για τη σχεδόν χρεοκοπημένη Ουκρανία στα 35 δισ. δολ. ώς το 2015. Ουκρανικές μετοχές και ομόλογα χθες, προεξόφλησαν «διάσωση». Το Κίεβο λέει πως αναζητά διμερή, «γρήγορα» δάνεια από ΗΠΑ και Πολωνία - και επιθυμεί να εφαρμόσει άμεσα τη Συνθήκη Σύνδεσης με την Ε.Ε. (την οποία ο φυγάς πρόεδρος είχε βάλει στο ράφι). Η Κομισιόν ανακοίνωσε ότι είναι σε επαφές με τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ, της Ιαπωνίας, της Κίνας, του Καναδά και της Τουρκίας - σε μια προσπάθεια να περάσει το μήνυμα ότι η στήριξη στην Ουκρανία θα είναι πολυσυλλεκτική. Ωστόσο, οι ευρωπαϊκές σημαίες με τα αστέρια που ανεμίζουν οι διαδηλωτές στο μπαρουτοκαπνισμένο Κίεβο, δίνουν μια ιδέα για το ποιος αναμένεται να παραλάβει το μεγαλύτερο invoice. Το πρόβλημα είναι, πως η Ε.Ε. δεν έχει ευχέρεια στο να συμφωνεί και να εκταμιεύει πακέτα βοήθειας - πόσω μάλλον εκτός επικράτειας, σε μια χώρα που τα μεγέθη της διαφθοράς κάνουν την ελληνική να μοιάζει ερασιτεχνική. Το ψυχροπολεμικό διπλωματικό φόντο κάνει την πρόκληση ακόμα μεγαλύτερη.
Η κρίση θα μπορούσε να είναι ευκαιρία για τον ευρωπαϊκό πυρήνα: Θεωρητικά η Ουκρανία -στην αυλή της Ευρώπης και σε μια «συγκυρία πάτου» που υπόσχεται υψηλές αποδόσεις- θα μπορούσε να είναι η κοντινή αναδυόμενη που θα μπορούσε να τονώσει και να τονωθεί από την Ευρωζώνη. Για να γίνει αυτό όμως χρειάζεται τρεις προϋποθέσεις: Μια Ευρώπη που έχει λύσει τα βασικά της προβλήματα. Μια συναινετική Ρωσία. Μια τεχνογνωσία διασώσεων ικανή να παράσχει όραμα στους Ουκρανούς: Η επιβολή ενός πρόχειρου προγράμματος στήριξης (τύπου Ελλάδας) σε μια χώρα που ο ρωσικός παράγοντας δεν αποτελεί απλώς ονείρωξη των πολιτικά αφελών, αλλά πρακτική δεκαετιών, μοιάζει με συνταγή γεωπολιτικής αστάθειας κι όχι οικονομικής σταθεροποίησης.
Η σημασία των ουκρανικών εξελίξεων είναι τεράστια. Για πρώτη φορά από το 1989 υπάρχει τέτοιος ανταγωνισμός για τον καθορισμό ορίων επιρροής σε ευρωπαϊκό έδαφος. Αντικειμενικά η Μόσχα είναι στριμωγμένη, μόνο με ακραία αντίδραση μπορεί να ανατρέψει το ρεύμα της φιλοευρωπαϊκής αντιπολίτευσης. Η Ε.Ε. πάλι, βρέθηκε ακούσια ή εκούσια να φλερτάρει με ένα ιδιαιτέρως φορτισμένο «μνημόνιο εξωτερικού» - όταν δεν έχει πείσει ότι μπορεί να διαχειριστεί με επιτυχία αυτά του εσωτερικού. Ξεκινά ένα επικίνδυνο ταγκό.
Οι εξελίξεις ρίχνουν νέο φως στις ενδοευρωπαϊκές διασώσεις. Η Ευρωζώνη έχει ανάγκη -πριν αποπειραθεί να στηρίξει την Ουκρανία- να πείσει άμεσα για τη δική της εσωτερική σταθερότητα. Σε αυτό το κλίμα, οι εσωτερικές παραφωνίες γίνονται πάλι ταμπού: Η ελληνική περίπτωση ξαναγίνεται ενοχλητικό, αναχρονιστικό «κρατούμενο» στους υπολογισμούς. Θα διεκδικεί όλο και πιο δύσκολα χώρο και κατανόηση στην όλο και πιο φορτισμένη ατζέντα.
