H ελεύθερη μετακίνηση, θεμελιώδες δικαίωμα των εργαζομένων
Ελίζα Παπαδάκη, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2006-02-22
Προχθές άνοιξε μια νέα πύλη στο Διαδίκτυο, η EURES, που δίνει πρόσβαση σε πληροφορίες για περίπου ένα εκατομμύριο θέσεις εργασίας που προσφέρονται κάθε στιγμή στην Ευρώπη. Την εγκαινίασε ο αρμόδιος επίτροπος για την απασχόληση Βλαντίμιρ Σπίντλα ως πρώτη απτή ενέργεια του φετινού «ευρωπαϊκού έτους κινητικότητας των εργαζομένων».
H ελεύθερη μετακίνηση συνιστά θεμελιώδες δικαίωμα των εργαζομένων στην Ευρώπη, ενώ κατά γενική παραδοχή η μεγαλύτερη αξιοποίηση της δυνατότητας μετακίνησης θα συμβάλει στην ανάπτυξη και στη βελτίωση της απασχόλησης συνολικά, εν τέλει και στην ολοκλήρωση της Ευρώπης. Γι’ αυτό και έχουν ληφθεί μέτρα για την προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων που μετακινούνται και καταβάλλονται προσπάθειες για περισσότερη διαφάνεια στις αγορές εργασίας. Παρά τα 20 εκατομμύρια των ανέργων ωστόσο, η κινητικότητα των εργαζομένων στην Ευρώπη παραμένει σταθερά χαμηλή τα τελευταία 30 χρόνια, με μόνο το 1,5% των Ευρωπαίων να εργάζονται σε άλλη χώρα από εκείνη της καταγωγής τους. Έχει επομένως ενδιαφέρον το ερώτημα πώς θα μπορούσε να αυξηθεί.
Τις απόψεις και τις διαθέσεις των πολιτών διερεύνησε τον Σεπτέμβριο το Ευρωβαρόμετρο σε ένα δείγμα περισσότερων των 24.000 πολιτών όλων των χωρών-μελών και τα πρώτα αποτελέσματα δόθηκαν πρόσφατα στη δημοσιότητα. Τη γενικότερη ευνοϊκή αξιολόγηση της μετακίνησης μέσα στην Ευρώπη υποδηλώνει το γεγονός ότι «η ελευθερία να ταξιδέψεις και να εργασθείς στην E.E.» συγκέντρωσε το 53% των απαντήσεων στο ερώτημα «τι αντιπροσωπεύει για σας η E.E.;», μπροστά από το ευρώ (44%) και την ειρήνη (36%). Κάπως μικρότερο είναι το ποσοστό εκείνων που θεωρούν ότι η μετακίνηση σε μεγάλη απόσταση είναι καλό πράγμα για τα άτομα (46%, έναντι 11% που τη θεωρούν κακή), όπου όμως καταγράφονται μεγάλες διαφορές μεταξύ των χωρών: στην Ιρλανδία οι θετικές απαντήσεις προσεγγίζουν το 70%, πάνω από 60% είναι στη Δανία, τη Σουηδία και τη Σλοβακία, αλλά στην Ελλάδα και την Κύπρο, στις δύο τελευταίες θέσεις των «25», περιορίζονται στο 27% και το 23% αντίστοιχα. Ειδικά οι Έλληνες παρουσιάζουν ένα παράδοξο: στο υποθετικό ερώτημα «αν ήσασταν άνεργος, θα πηγαίνατε σε μια άλλη περιοχή ή χώρα;» απαντά καταφατικά το 70% σχεδόν, ελαφρά πάνω από τον μέσο όρο, ανακαλώντας τη μακρά μεταναστευτική μας παράδοση. Πέφτει όμως στο 30% όταν το ίδιο ερώτημα περιορίζεται «σε μια άλλη χώρα της E.E.;». Μήπως γιατί δεν πιστεύουν πια ότι υπάρχουν κατάλληλες δουλειές στην Ευρώπη;
Πέρα από τη γλώσσα, που αναχαιτίζει το 50% των Ευρωπαίων, ένα 30% φοβούνται τις δυσκολίες που θα συναντήσουν για να βρουν δουλειά στην άλλη χώρα, οι ίδιοι ή οι σύντροφοί τους. Το τελευταίο αυτό εμπόδιο επιχειρείται να αντιμετωπισθεί με τη νέα πύλη του Διαδικτύου στην οποία συνεργάζονται με την Επιτροπή οι οργανισμοί απασχόλησης των «25» της E.E., και ακόμα της Ελβετίας, της Νορβηγίας και της Ισλανδίας, για να κοινοποιούν συνεχώς όλες τις κενές θέσεις εργασίας. Συνεργάζονται επίσης εργοδοτικές και συνδικαλιστικές εργατικές οργανώσεις, με στόχο η πύλη να γίνει τόπος συνάντησης εργοδοτών και αναζητούντων εργασία, ενώ παρέχονται πληροφορίες για τις συνθήκες ζωής και δουλειάς σε κάθε χώρα, καθώς και για ευκαιρίες κατάρτισης.
Μια πρώτη περιήγηση στην πύλη http: //europa.eu.int/eures/home.jsp?lang=en δείχνει ότι για την ώρα τουλάχιστον η ελληνική συμμετοχή στην προσπάθεια δεν είναι σοβαρή. Πέρα από τις γνωστές αδυναμίες του ΟΑΕΔ, από την εργοδοτική πλευρά έχει καταχωρισθεί μόνον ο ΕΟΜΜΕΧ και από την εργατική μόνον η ΑΔΕΔΥ, η οποία εξ ορισμού δεν αντιπροσωπεύει τους εργαζομένους με τη μεγαλύτερη διάθεση να μετακινηθούν. H ελληνική αμέλεια γίνεται ίσως κατανοητή αν σκεφθούμε πόσο αρνητικά προσλαμβάνονται στη χώρα μας όλες οι παροτρύνσεις για ευελιξία και κινητικότητα: ως εχθρικές ενέργειες που υπηρετούν μονομερώς την εκμεταλλευτική απληστία των επιχειρήσεων. Ή πόσο ατύχησε η απόπειρα του Κώστα Σημίτη πριν από μερικά χρόνια να εισαγάγει στα ελληνικά την έννοια της «απασχολησιμότητας», του εξοπλισμού δηλαδή των εργαζομένων με ικανότητες για μιαν απασχόληση πιο ικανοποιητική για τους ίδιους και πιο παραγωγική για την οικονομία ολόκληρη. Ο όρος παρέμεινε ταμπού. Ακόμα και η ευκαιρία που έχουν εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες σπουδαστές να μορφωθούν σε άλλες χώρες και να τις γνωρίσουν παρουσιάζεται κατά κανόνα ως δυστύχημα.
Αν όμως αυτές οι απόψεις κυριαρχούν σε κόμματα, συνδικάτα και μέσα ενημέρωσης, δεν είναι βέβαιο ότι τις συμμερίζεται όλη η κοινωνία. Αντίθετες πρακτικές συναντούμε όλοι, χωρίς να είμαστε σε θέση να τις μετρήσουμε. Όταν το φθινόπωρο δημοσιευθούν τα αναλυτικά στοιχεία του Ευρωβαρόμετρου για την κινητικότητα, όσα αφορούν τη χώρα μας δεν αποκλείεται να μας εκπλήξουν. Στο μεταξύ η νέα πύλη EURES ίσως να χρησιμεύσει σε κάποιους από τις δεκάδες χιλιάδες νέων ανέργων της Ελλάδας που θα θελήσουν να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους σε νέους τόπους.
H ελεύθερη μετακίνηση συνιστά θεμελιώδες δικαίωμα των εργαζομένων στην Ευρώπη, ενώ κατά γενική παραδοχή η μεγαλύτερη αξιοποίηση της δυνατότητας μετακίνησης θα συμβάλει στην ανάπτυξη και στη βελτίωση της απασχόλησης συνολικά, εν τέλει και στην ολοκλήρωση της Ευρώπης. Γι’ αυτό και έχουν ληφθεί μέτρα για την προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων που μετακινούνται και καταβάλλονται προσπάθειες για περισσότερη διαφάνεια στις αγορές εργασίας. Παρά τα 20 εκατομμύρια των ανέργων ωστόσο, η κινητικότητα των εργαζομένων στην Ευρώπη παραμένει σταθερά χαμηλή τα τελευταία 30 χρόνια, με μόνο το 1,5% των Ευρωπαίων να εργάζονται σε άλλη χώρα από εκείνη της καταγωγής τους. Έχει επομένως ενδιαφέρον το ερώτημα πώς θα μπορούσε να αυξηθεί.
Τις απόψεις και τις διαθέσεις των πολιτών διερεύνησε τον Σεπτέμβριο το Ευρωβαρόμετρο σε ένα δείγμα περισσότερων των 24.000 πολιτών όλων των χωρών-μελών και τα πρώτα αποτελέσματα δόθηκαν πρόσφατα στη δημοσιότητα. Τη γενικότερη ευνοϊκή αξιολόγηση της μετακίνησης μέσα στην Ευρώπη υποδηλώνει το γεγονός ότι «η ελευθερία να ταξιδέψεις και να εργασθείς στην E.E.» συγκέντρωσε το 53% των απαντήσεων στο ερώτημα «τι αντιπροσωπεύει για σας η E.E.;», μπροστά από το ευρώ (44%) και την ειρήνη (36%). Κάπως μικρότερο είναι το ποσοστό εκείνων που θεωρούν ότι η μετακίνηση σε μεγάλη απόσταση είναι καλό πράγμα για τα άτομα (46%, έναντι 11% που τη θεωρούν κακή), όπου όμως καταγράφονται μεγάλες διαφορές μεταξύ των χωρών: στην Ιρλανδία οι θετικές απαντήσεις προσεγγίζουν το 70%, πάνω από 60% είναι στη Δανία, τη Σουηδία και τη Σλοβακία, αλλά στην Ελλάδα και την Κύπρο, στις δύο τελευταίες θέσεις των «25», περιορίζονται στο 27% και το 23% αντίστοιχα. Ειδικά οι Έλληνες παρουσιάζουν ένα παράδοξο: στο υποθετικό ερώτημα «αν ήσασταν άνεργος, θα πηγαίνατε σε μια άλλη περιοχή ή χώρα;» απαντά καταφατικά το 70% σχεδόν, ελαφρά πάνω από τον μέσο όρο, ανακαλώντας τη μακρά μεταναστευτική μας παράδοση. Πέφτει όμως στο 30% όταν το ίδιο ερώτημα περιορίζεται «σε μια άλλη χώρα της E.E.;». Μήπως γιατί δεν πιστεύουν πια ότι υπάρχουν κατάλληλες δουλειές στην Ευρώπη;
Πέρα από τη γλώσσα, που αναχαιτίζει το 50% των Ευρωπαίων, ένα 30% φοβούνται τις δυσκολίες που θα συναντήσουν για να βρουν δουλειά στην άλλη χώρα, οι ίδιοι ή οι σύντροφοί τους. Το τελευταίο αυτό εμπόδιο επιχειρείται να αντιμετωπισθεί με τη νέα πύλη του Διαδικτύου στην οποία συνεργάζονται με την Επιτροπή οι οργανισμοί απασχόλησης των «25» της E.E., και ακόμα της Ελβετίας, της Νορβηγίας και της Ισλανδίας, για να κοινοποιούν συνεχώς όλες τις κενές θέσεις εργασίας. Συνεργάζονται επίσης εργοδοτικές και συνδικαλιστικές εργατικές οργανώσεις, με στόχο η πύλη να γίνει τόπος συνάντησης εργοδοτών και αναζητούντων εργασία, ενώ παρέχονται πληροφορίες για τις συνθήκες ζωής και δουλειάς σε κάθε χώρα, καθώς και για ευκαιρίες κατάρτισης.
Μια πρώτη περιήγηση στην πύλη http: //europa.eu.int/eures/home.jsp?lang=en δείχνει ότι για την ώρα τουλάχιστον η ελληνική συμμετοχή στην προσπάθεια δεν είναι σοβαρή. Πέρα από τις γνωστές αδυναμίες του ΟΑΕΔ, από την εργοδοτική πλευρά έχει καταχωρισθεί μόνον ο ΕΟΜΜΕΧ και από την εργατική μόνον η ΑΔΕΔΥ, η οποία εξ ορισμού δεν αντιπροσωπεύει τους εργαζομένους με τη μεγαλύτερη διάθεση να μετακινηθούν. H ελληνική αμέλεια γίνεται ίσως κατανοητή αν σκεφθούμε πόσο αρνητικά προσλαμβάνονται στη χώρα μας όλες οι παροτρύνσεις για ευελιξία και κινητικότητα: ως εχθρικές ενέργειες που υπηρετούν μονομερώς την εκμεταλλευτική απληστία των επιχειρήσεων. Ή πόσο ατύχησε η απόπειρα του Κώστα Σημίτη πριν από μερικά χρόνια να εισαγάγει στα ελληνικά την έννοια της «απασχολησιμότητας», του εξοπλισμού δηλαδή των εργαζομένων με ικανότητες για μιαν απασχόληση πιο ικανοποιητική για τους ίδιους και πιο παραγωγική για την οικονομία ολόκληρη. Ο όρος παρέμεινε ταμπού. Ακόμα και η ευκαιρία που έχουν εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες σπουδαστές να μορφωθούν σε άλλες χώρες και να τις γνωρίσουν παρουσιάζεται κατά κανόνα ως δυστύχημα.
Αν όμως αυτές οι απόψεις κυριαρχούν σε κόμματα, συνδικάτα και μέσα ενημέρωσης, δεν είναι βέβαιο ότι τις συμμερίζεται όλη η κοινωνία. Αντίθετες πρακτικές συναντούμε όλοι, χωρίς να είμαστε σε θέση να τις μετρήσουμε. Όταν το φθινόπωρο δημοσιευθούν τα αναλυτικά στοιχεία του Ευρωβαρόμετρου για την κινητικότητα, όσα αφορούν τη χώρα μας δεν αποκλείεται να μας εκπλήξουν. Στο μεταξύ η νέα πύλη EURES ίσως να χρησιμεύσει σε κάποιους από τις δεκάδες χιλιάδες νέων ανέργων της Ελλάδας που θα θελήσουν να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους σε νέους τόπους.
