"Βρισκόμαστε στον πέμπτο μήνα κυοφορίας μιας απόπειρας πολιτισμικής απορρύθμισης που αφορά την πολιτική του υπουργείου και το εν γένει πολιτισμικό πεδίο" λέει η Μυρσίνη Ζορμπά.
Με την εμπειρία από τη θητεία της στον υπουργικό θώκο της οδού Μπουμπουλίνας, αλλά και από την πολύχρονη ενασχόλησή της με τα θέματα πολιτισμού, η πρώην υπουργός καταγράφει τους πρώτους μήνες της πολιτιστικής πολιτικής που εφαρμόζεται από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας και μιλάει για όλα τα μεγάλα ζητήματα που επανέρχονται στο προσκήνιο σε μια επιχείρηση αποδόμησης όλων όσα πραγματοποιήθηκαν την προηγούμενη τετραετία.
Αξιολογώντας το πρώτο πεντάμηνο κυβέρνησης στον πολιτιστικό χάρτη η Μυρσίνη Ζορμπά διαπιστώνει ότι εφαρμόζεται μια πολιτιστική πολιτική που προχωράει "δεξιά και όπισθεν ολοταχώς, δίχως όραμα, δίχως σχεδιασμό, με απώτερο στόχο τη χωρίς όρια και όρους οικονομική εκμετάλλευση του δημόσιου πολιτιστικού πλούτου".
Συνέντευξη στην Πόλυ Κρημνιώτη
* Πέντε μήνες μετά τις εκλογές, ποιο είναι το δείγμα γραφής της κυβέρνησης της Ν.Δ. για τον πολιτισμό;
Βρισκόμαστε στον πέμπτο μήνα κυοφορίας μιας απόπειρας πολιτισμικής απορρύθμισης που αφορά την πολιτική του υπουργείου και το εν γένει πολιτισμικό πεδίο, με κεντρικό άξονα το δόγμα της υπουργού «Ο πολιτισμός είναι οικονομικό εργαλείο». Πρόκειται για αδιανόητη άποψη. Ο πολιτισμός δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αποτελεί εργαλείο και έχουμε δει πόσο επικίνδυνη υπήρξε η εργαλειοποίησή του στο ιστορικό παρελθόν.
Αντίθετα, ο πολιτισμός είναι πεδίο διαπραγμάτευσης ιδεών, το συμβολικό κεφάλαιο που προκύπτει από την πολιτιστική κληρονομιά, τον σύγχρονο πολιτισμό και τις τέχνες, καθώς και από τις ιδέες, τις στάσεις, τις νοοτροπίες και τις συμπεριφορές της καθημερινής ζωής. Αυτά τα τρία είναι στενά συνδεδεμένα, απαιτούν σεβασμό, ανάπτυξη στρατηγικής και διαχείρισης, ώστε να αξιοποιούνται προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος και της κοινωνίας, να είναι παραγωγικά και να συμβάλλουν εντέλει στην οικονομία. Πώς μπορεί κάποιος να τα υποβιβάζει σε οικονομικό εργαλείο και προς όφελος ποιων άραγε;
* Αυτό το διάστημα πώς υπηρετείται η πολιτιστική πολιτική στο υπουργείο Πολιτισμού;
Δεξιά και όπισθεν ολοταχώς, δίχως όραμα, δίχως σχεδιασμό, με απώτερο στόχο τη χωρίς όρια και όρους οικονομική εκμετάλλευση του δημόσιου πολιτιστικού πλούτου. Απουσιάζουν παντελώς η έννοια του δημοσίου συμφέροντος αλλά και η ανάπτυξη της σχέσης του πολιτισμού με την κοινωνία. Αντ’ αυτών εξαγγέλλονται έργα προς εντυπωσιασμό χωρίς να έχουν προηγηθεί μελέτες και επιχειρησιακά σχέδια. Την ίδια στιγμή, οι υποχωρήσεις ξεπερνούν τα όρια του ανεκτού, όπως λ.χ. στο Ελληνικό, όπου ακόμη και οι κυβερνητικοί βουλευτές δεν ψήφισαν τα όσα με υπερβάλλοντα ζήλο η ηγεσία του υπουργείου είχε προκρίνει στο ΠνΠ.
Αυτά είναι τα χαρακτηριστικά που διαμορφώνουν και στο εσωτερικό του υπουργείου ένα γκρίζο τοπίο, συγκεντρωτικό και ελεγχόμενο, με την επιστράτευση αμαρτωλών μηχανισμών νομής της εξουσίας και την επάνοδο προσώπων που βαρύνονται με σοβαρές κατηγορίες. Ανασυστήνονται παλιοί μηχανισμοί που κανιβαλίζουν τις λειτουργίες του υπουργείου και λειτουργούν λογοκριτικά και εκφοβιστικά προς τη Δημόσια Διοίκηση. Κατεδαφίζονται μέτρα και λειτουργίες που οδήγησαν τα πρόσφατα χρόνια σε μεγαλύτερη αξιοκρατία και διαφάνεια.
* Απέναντι στο νέο δόγμα για τον πολιτισμό ως οικονομικό εργαλείο, ποια πολιτική πρόταση οφείλει να αντιπαρατεθεί;
Η αριστερή διακυβέρνηση έδωσε τα τέσσερα προηγούμενα χρόνια αρκετά δείγματα για το τι σημαίνει πολιτική πολιτισμού με όραμα και στρατηγικούς στόχους δημόσια διατυπωμένους. Με αυτή την κυβερνητική εμπειρία ως βάση, έχει ήδη ξεκινήσει η συζήτηση σε έναν ευρύ κύκλο ανθρώπων προκειμένου να υπάρξει μια πολιτική πολιτισμού που θα ενισχύει και θα ανασυγκροτεί το πολιτισμικό πεδίο ως σύνολο: τις δομές του, τους δρώντες, τα κοινωνικοπολιτισμικά φαινόμενα. Ο πολιτισμός αφορά πρωτίστως την κοινωνία, είναι υπόθεση δημοσίου συμφέροντος, όπως η Παιδεία και η Υγεία. Αφορά επίσης τη δημοκρατία, αποτελεί την ενδοχώρα χωρίς την οποία η δημοκρατία παραμένει εν πολλοίς τυπική και κοινωνικά άδικη, με αποτέλεσμα την έλλειψη κοινωνικής συνοχής. Γι’ αυτό είναι σημαντική μια πολιτική για την κουλτούρα της καθημερινής ζωής, τις ταυτότητες και την ετερότητα, τη μείωση των πολιτισμικών ανισοτήτων και διακρίσεων, εντέλει τα βήματα που πρέπει να γίνουν προς την πολιτισμική δημοκρατία.
* Ποιες είναι οι προϋποθέσεις μιας τέτοιας πολιτικής;
Για να ανταποκριθεί στους παραπάνω στόχους, το υπουργείο έχει ανάγκη από ένα ανανεωμένο τολμηρό σχέδιο: διοικητικό, οικονομικό, ιδεών και προγραμμάτων, καθώς και δημοσίων επενδύσεων για τον σύγχρονο πολιτισμό. Έχει ανάγκη από νέα εργαλεία παρακολούθησης της προόδου των εκτεταμένων και πολυπληθών έργων της πολιτισμικής κληρονομιάς. Ο υπουργός δεν είναι ούτε επιτηρητής, ούτε απουσιολόγος με επίδειξη υπερβάλλοντος ζήλου. Η αξιοκρατία και η διαφάνεια, οι εσωτερικές διαδικασίες διαλόγου, η αξιοποίηση των γνώσεων και των εμπειριών της Δημόσιας Διοίκησης και των στελεχών της, η διαβούλευση με την κοινωνία και τους δρώντες είναι τα βασικά εργαλεία. Ορισμένα ζητήματα είναι επίσης προφανή, όπως η ανανέωση του πλαισίου των πολιτιστικών οργανισμών, του τρόπου διοίκησης και λειτουργίας, καθώς και των στόχων τους, κυρίως όσον αφορά το κοινό τους, τον κοινωνικοπολιτισμικό ρόλο τους.
* Μέχρι τώρα έχουμε διαπιστώσει μια επικοινωνιακή καταιγίδα με πολλές ασάφειες, οικειοποίηση πεπραγμένων και σαφή πρόθεση αποδόμησης όσων έγιναν πριν τις εκλογές του Ιουλίου. Πού σταματάει η αλήθεια και πού αρχίζει το ψέμα και πόσο εξυπηρετεί αυτή η πρακτική τον ίδιο τον πολιτισμό;
Όντως, υπήρξε επικοινωνιακή καταιγίδα, αλλά, όπως όλες οι καταιγίδες, άφησε πίσω της ερείπια, κυρίως σε όσους υπολόγιζαν σ’ αυτήν. Είναι μια παλιωμένη, ακραία γερασμένη τακτική. Οι μισές αλήθειες αλλά και τα ψεύδη γρήγορα αποκαλύπτονται. Τι μπορεί να κερδίσει λ.χ. ένας υπουργός υποστηρίζοντας ότι μια απόφαση είχε υπογραφεί ενώ δεν είχε, όπως ήταν η περίπτωση του κ. Άδ. Γεωργιάδη για το Ελληνικό, ή το ακριβώς αντίστροφο της κ. Μενδώνη για την ΠΥΡΚΑΛ; Άσφαιρα πυρά και πολύ θόρυβος. Το ίδιο ισχύει λ.χ. και για τη φασαρία με το “Τζόκερ”, όπου δύο υπουργοί έριχναν ο ένας στον άλλο την ευθύνη και περιμένουμε ακόμη το πόρισμα της απόδοσης ευθυνών (;).
* Ποια θεωρείτε ότι είναι η πολιτιστική στρατηγική της ηγεσίας του ΥΠΠΟΑ;
Πρόκειται για στενό τακτικισμό που χρησιμοποιεί τον εντυπωσιασμό με κάθε μέσο και πρόχειρες και βιαστικές δημόσιες διακηρύξεις για την οικονομική εκμετάλλευση και κερδοφορία του πολιτισμού, αλλά χωρίς τον αναγκαίο προηγουμένως σχεδιασμό. Ακύρωση των πράξεων εκσυγχρονισμού της προηγούμενης κυβέρνησης, όπως ήταν οι προκηρύξεις θέσεων των διευθυντών πολιτιστικών οργανισμών. Καθυστερήσεις και διγλωσσία σε σημαντικές αποφάσεις και απλές διοικητικές πράξεις. Διχαστική αντιπαράθεση και προσπάθεια ακύρωσης του έργου της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Μεγαλοϊδεατισμός και κλισέ εθνικής ανάτασης, με αποτέλεσμα λάθη όπως αυτό με τον «δανεισμό» των Γλυπτών του Παρθενώνα δια στόματος πρωθυπουργού. Για τη διόρθωση του οποίου ακόμη αναμένουμε την εισήγηση του ΥΠΠΟΑ.
* Ποια είναι η εικόνα της χώρας που εκπέμπει στο εξωτερικό αλλά και εντός συνόρων η εμμονή στην πρωθυπουργική εξαγγελία για δανεισμό των Γλυπτών του Παρθενώνα μετά και την απάντηση του Βρετανικού Μουσείου;
Υποθέτω ότι έχει μεσολαβήσει ένα χρονικό διάστημα σιωπής, προκειμένου να βρεθεί ο τρόπος να διορθωθεί ένα ατόπημα που εξέθεσε τη χώρα.
* Ο σύγχρονος πολιτισμός, και ιδιαιτέρως ο πολιτισμός ως αγαθό και χωρίς διακρίσεις, η περιφερειακή πολιτική, ζητήματα στα οποία εσείς είχατε δώσει έμφαση, φαίνεται να απουσιάζουν παντελώς από την ατζέντα του υπουργείου.
Απουσιάζει καθετί που δεν θεωρείται εμπορεύσιμο, που δεν μπορεί να πουληθεί, να χτιστεί, να προβληθεί, να δοξαστεί. Η αντίληψη αυτή υπακούει σε ξεπερασμένα δόγματα που έχουν εγκαταλειφθεί όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και γενικότερα. Γι’ αυτό απουσιάζει κάθε έννοια πολιτισμού και κουλτούρας που μας αφορά ως πολίτες. Η πολιτιστική κληρονομιά λ.χ. είναι κατά την υπουργό οι γεμάτες αποθήκες με αντικείμενα που μας περισσεύουν και γι’ αυτό τα στέλνουμε σε εκθέσεις και όχι η σχέση των σύγχρονων Ελλήνων με την αρχαία κληρονομιά που πρέπει να βελτιωθεί και να αλλάξει, να γίνει ουσιαστική και παραγωγική γνώση. Λέξη δεν έχει επίσης ειπωθεί για την περιφερειακή πολιτική του σύγχρονου πολιτισμού που είχαμε διατυπώσει και που είναι εξαιρετικά αναγκαία και μπορεί να φέρει αναγέννηση στην ελληνική περιφέρεια, ενώ αποτελεί δομικό έλλειμμα και ασυμμετρία του υπουργείου.
* Μεγάλα ζητήματα που είχαν δρομολογηθεί προς λύση, επανέρχονται στο επίκεντρο: Ελληνικό, αρχαιότητες Βενιζέλου στο μετρό Θεσσαλονίκης, Ταμείο Αλληλοβοήθειας, ΤΑΠ, ΠΥΡΚΑΛ, Coca - Cola, τέμενος Βαγιατζίτ, Αμφίπολη, διοικήσεις εποπτευόμενων οργανισμών χωρίς δημόσιο διαγωνισμό κ.ά. Βουλευτές αλλά και εργαζόμενοι του ΥΠΠΟΑ κάνουν λόγο είτε για συγκάλυψη είτε για εξυπηρέτηση συμφερόντων. Συμφωνείτε;
Έχουμε εδώ έναν πλούσιο συνδυασμό από παλιές και νέες αμαρτίες και σκελετούς σε ντουλάπια. Μερικά τα είχε βρει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και δρομολόγησε την εκκαθάρισή τους. Τώρα γίνεται προσπάθεια να νεκραναστηθούν. Υπάρχουν εκκρεμότητες με πειθαρχικά και εισαγγελείς, υπάρχουν υποθέσεις που πάνε να θαφτούν, υπάρχουν μεγάλες πολιτικές ευθύνες. Τα γνωρίζουν οι εργαζόμενοι, τα γνωρίζουμε κι εμείς, θα είμαστε άγρυπνοι απέναντι σε κάθε απόπειρα συγκάλυψης.
* Πώς σχολιάζετε το γεγονός ότι διώκονται δικαστικά υπάλληλοι του ΥΠΠΟΑ επειδή έκαναν τη δουλειά τους στην υπόθεση της έκπτωσης του αναδόχου της ψηφιοποίησης των κινητών μνημείων;
Η τακτική Πόντιου Πιλάτου της σημερινής υπουργού στο θέμα αυτό γεννά ερωτήματα. Η πολιτική ηγεσία θα έπρεπε να προστατεύει τους εργαζόμενους που κάνουν το καθήκον τους. Η ψηφιοποίηση των κινητών μνημείων καθώς και το αρχαιολογικό κτηματολόγιο έχουν μακρά προϊστορία και υπάρχουν ευθύνες. Η μήνυση εναντίον υπαλλήλων μόνο επειδή έδειξαν ευσυνειδησία και τήρησαν τη νομιμότητα είναι απαράδεκτη. Ελπίζω πως η υπόθεση αυτή θα κλείσει με τη δικαίωση των υπαλλήλων, αλλά η απόδοση ευθυνών πρέπει να φτάσει ως το κόκαλο για εκείνους που δεν στάθηκαν άξιοι της ολοκλήρωσης δύο σημαντικών έργων με δομική σημασία για το υπουργείο.
* Οι εργαζόμενοι του ΥΠΠΟΑ, σε μια αξιοπρόσεκτη ομοφωνία και σύμπλευση, αντιδρούν έντονα στη μετατροπή δέκα μεγάλων μουσείων σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου. Ποιους κινδύνους κρύβει αυτή η πρωτοβουλία;
Πρόκειται για μια ιδιαίτερης σημασίας πράξη απορρύθμισης, καθώς προσπαθεί να αποκόψει τα μουσεία από τον κορμό του υπουργείου και να αλλάξει ριζικά τον τρόπο διαχείρισης δημιουργώντας μουσεία πολλών ταχυτήτων.
* Οι τελευταίες εξελίξεις στον χώρο των πνευματικών δικαιωμάτων πρέπει να μας προβληματίσουν;
Ο χώρος των πνευματικών δικαιωμάτων, που αφορά όλους τους δημιουργούς και καλλιτέχνες, βρίσκεται μπροστά στο επόμενο βήμα που χαράχτηκε από την αρχή της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ με διορατικότητα και πραγματική έγνοια. Με τη λύση στην πληγή της ΑΕΠΙ, τη δημιουργία της ΕΥΕΔ τα προηγούμενα χρόνια και τώρα την ανάληψη της ευθύνης από τους ίδιους τους δημιουργούς εφόσον ολοκληρωθεί, κλείνει μια χρόνια εκκρεμότητα. Ωστόσο, στον ΟΠΙ πραγματοποιήθηκε μια παλινόρθωση κι αυτό δεν μπορεί παρά να προβληματίζει για τον ρυθμιστικό του ρόλο.
* Αναρωτιέται κανείς πώς ασκείται διοίκηση σε ένα υπουργείο όπου ο μεν γ.γ. Πολιτισμού είναι και project manager στην Ελευσίνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα 2021 και στην Εθνική Πινακοθήκη και ο δε γ.γ. Σύγχρονου Πολιτισμού δεν έχει δικαίωμα υπογραφής;
Ο συγκεντρωτισμός είναι μέχρι στιγμής ο τρόπος διοίκησης και η καινοτομία να χρήζονται project managers οι γ.γ. δεν είναι παρά ακόμη μία παραδοξότητα. Πρόκειται για ένα σχήμα που δεν μπορεί να πάει μακριά.
* Για την Ελευσίνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα δεν είχατε κάνει τίποτα;
Το υπουργείο είχε κάνει στο ακέραιο όλα όσα επιτάσσει το πλαίσιο των κανόνων και κατανομής αρμοδιοτήτων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η χρηματοδότηση, η εποπτεία και οι οδηγίες και συνεργασία με τη δημοτική αρχή και το Δ.Σ. της εταιρείας που ο δήμος ίδρυσε, καθώς και η διϋπουργική συνεργασία λειτούργησαν συστηματικά. Το πρόγραμμα έργων της Εφορίας εκπονήθηκε και εγκρίθηκε εγκαίρως. Επίσης, καταθέσαμε και ψηφίσαμε στη Βουλή σειρά νομοθετικών πρωτοβουλιών που μας ζητήθηκαν προκειμένου να διευκολυνθεί στο έργο του το Δ.Σ., καθώς το πλαίσιο των δημοτικών επιχειρήσεων δεν έχει σχετική ευελιξία. Είναι σαφές ότι υπήρξαν εμπόδια και καθυστερήσεις τα οποία είχαν επισημανθεί στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και στο Δ.Σ., που είχαν τη δική τους φιλοσοφία και προγραμματισμό. Σήμερα, ο σεβασμός και η αξιοποίηση των θετικών που έχουν πραγματοποιηθεί, χωρίς περιττούς τριγμούς και αντιπαραθέσεις, μπορεί να οδηγήσει στην ολοκλήρωση της προσπάθειας.
* Φεύγοντας από το υπουργείο αφήσατε πολλούς σκελετούς στο ντουλάπι, όπως σας κατηγόρησε η διάδοχός σας;
Η μόνη αλήθεια είναι ότι βρήκα αρκετούς σκελετούς και έκανα συστηματική προσπάθεια να αφήσω όσο λιγότερους ήταν δυνατόν. Γιατί μπορεί κάποιος να δρομολογήσει την εξυγίανση χρόνιων προβλημάτων όπως αυτά που βρήκαμε, αλλά οι χρόνοι της Δημόσιας Διοίκησης και της Δικαιοσύνης δεν μπορούν να συμπιεστούν όσο θα θέλαμε.
* Εσχάτως βλέπουμε τη μόδα να μπαίνει δυναμικά στο υπουργείο Πολιτισμού. Μόδα και πολιτιστική πολιτική πώς συνδυάζονται;
Η μόδα σαν επίδειξη και κοσμική ματαιοδοξία είναι κάτι που αφορά ορισμένους μόνο κύκλους και τη φιλοσοφία τους για τη ζωή. Νομίζω πως είναι απλώς ένα πολιτισμικό φαινόμενο που οι παρατηρούμε και σχολιάζουμε, μαζί με όλα τα συμπτώματά του, τα ανορεκτικά μοντέλα και τις παράδοξες εμπνεύσεις των σχεδιαστών στις πασαρέλες. Αλλά το υπουργείο έχει σίγουρα άλλες προτεραιότητες, πολύ πιο ουσιαστικές και σημαντικές.
* Έχοντας ασχοληθεί ιδιαίτερα με τα παιδιά και τα δικαιώματά τους, πώς είδατε τον διορισμό της κ. Αγαπήδου και του Α. Δοξιάδη ως εθελοντή, ο οποίος μάλιστα ζητάει την απόλυση δημοσιογράφου;
Γνωρίζοντας το ζήτημα των δικαιωμάτων του παιδιού ως επί πολλά χρόνια ακτιβίστρια, αναρωτήθηκα πώς γίνεται, ενώ κόβεται το ΑΜΚΑ και μειώνεται το όριο ηλικίας των ανήλικων προσφύγων από τα 18 χρόνια στα 15, να γίνονται τέτοιες εξαγγελίες με τίτλο «Κανένα παιδί μόνο». Το σημαντικό μάλιστα είναι ότι δεν ανακοινώθηκε ένα σχέδιο με προϋπολογισμό, συνέργειες και χρονοδιάγραμμα αλλά μια δήλωση προθέσεων και ένα δυσλειτουργικό μοντέλο εθνικού συντονισμού. Δεν αρκεί. Οι ασυνόδευτοι ανήλικοι αιτούντες άσυλο έχουν δικαιώματα και δεν χρειάζονται φιλανθρωπία. Όσο για την εθνική συντονίστρια και τον κύριο που τη συνδράμει, φοβάμαι πως πριν χαρούν τις αρμοδιότητες που τους ανατέθηκαν είχαν και οι δύο εκτεθεί ανεπανόρθωτα. Η όλη υπόθεση κατέληξε πραγματικά ατυχής και δεν αξίζει σε ένα τόσο οδυνηρό ζήτημα, που αφορά χιλιάδες ταλαιπωρημένα παιδιά.
* Σε μια περίοδο που η κυβέρνηση της Ν.Δ. επιχειρεί να συνθέσει το νέο εθνικό αφήγημα με αφορμή τα 200 χρόνια από την Επανάσταση, ποιες παραμέτρους οφείλουν να λάβουν υπόψιν η επιστημονική κοινότητα, η διανόηση, η Αριστερά, ώστε αφενός να μη συνθλιβεί η ιστορική αλήθεια και αφετέρου να ιχνογραφηθεί επαρκώς η ταυτότητα της σύγχρονης Ελλάδας;
Οι επέτειοι είναι ευαίσθητες στιγμές αυτοσυνειδησίας. Ούτε μεγαλοϊδεατισμοί, ούτε κοσμικές επισημότητες, ούτε άρτος και θεάματα τις δικαιώνουν. Αντίθετα, μπορεί και να τις γελοιοποιήσουν, κάτι που θα πρέπει να αποφευχθεί. Απέναντι, ωστόσο, σ’ αυτούς τους κινδύνους υπάρχει ένα πλούσιο αρχειακό υλικό, σημαντική σύγχρονη βιβλιογραφία, επιστήμονες και ερευνητές με εξωστρέφεια που περιμένουμε να τους ακούσουμε με ενδιαφέρον. Οι πρωτοβουλίες που ακούγονται είναι πολλές και σε πολλά επίπεδα και θεωρώ ότι θα επιδράσουν θετικά απέναντι σε μια εθνικιστική στενή λογική που εξαπλώνεται. Απ’ αυτή την άποψη, η ελληνική κοινωνία έχει ακόμη μία πολιτισμική υπόθεση να αναλύσει, να κατανοήσει, να υπερασπιστεί και να αναδείξει με ανοιχτό και σύγχρονο πνεύμα.
ΜΟΤΟ
“Η πολιτική του υπουργείο Πολιτισμού είναι δεξιά και όπισθεν ολοταχώς, δίχως όραμα, δίχως σχεδιασμό, με απώτερο στόχο τη χωρίς όρια και όρους οικονομική εκμετάλλευση του δημόσιου πολιτιστικού πλούτου. Απουσιάζει παντελώς η έννοια του δημοσίου συμφέροντος αλλά και η ανάπτυξη της σχέσης του πολιτισμού με την κοινωνία”
“Η αριστερή διακυβέρνηση έδωσε τα τέσσερα προηγούμενα χρόνια αρκετά δείγματα για το τι σημαίνει πολιτική πολιτισμού με όραμα και στρατηγικούς στόχους δημόσια διατυπωμένους”
“Από την ατζέντα του υπουργείου απουσιάζει καθετί που δεν θεωρείται εμπορεύσιμο, που δεν μπορεί να πουληθεί, να χτιστεί, να προβληθεί, να δοξαστεί”
“Αναρωτήθηκα πώς γίνεται, ενώ κόβεται το ΑΜΚΑ και μειώνεται το όριο ηλικίας των ανήλικων προσφύγων από τα 18 χρόνια στα 15, να γίνονται τέτοιες εξαγγελίες με τίτλο ‘Κανένα παιδί μόνο’”
