Δεν προτίμησε την Ελλάδα

Αναστάτωση και οργή στη Γερμανία, πανηγυρισμούς στη Ρουμανία προκάλεσε τις τελευταίες μέρες η Νokia. Η πρωτοπόρα βιομηχανία από τη Φινλανδία, η οποία κάλυψε πέρυσι σχεδόν το 40% των παγκόσμιων πωλήσεων κινητών τηλεφώνων, ανήγγειλε την απόφασή της να κλείσει ώς τα μέσα του έτους το εργοστάσιό της στο Μπόχουμ και να μεταφέρει την παραγωγή σε νέα μονάδα που ιδρύει έξω από τη ρουμανική πόλη Κλουζ. Στην καρδιά της παλιάς βιομηχανικής περιοχής του Ρουρ, όπου η ανεργία παραμένει ακόμα σήμερα 3-4 μονάδες πάνω από τον δυτικογερμανικό μέσο όρο, η φινλανδική επένδυση είχε χαιρετιστεί τη δεκαετία του 1990 ως υπόδειγμα για τη μετάβαση στη νέα τεχνολογική εποχή, μακριά από τους φθίνοντες κλάδους του άνθρακα και του χάλυβα. Αλλά τώρα χάνουν τη δουλειά τους 2.300 εργαζόμενοι στην παραγωγή και στην έρευνα και ταυτόχρονα πλήττονται άλλοι τόσοι απασχολούμενοι σε επιχειρήσεις που προμήθευαν τον τηλεφωνικό γίγαντα, καθώς και «ενοικιαζόμενοι» χαμηλής ειδίκευσης που εργάζονταν προσωρινά στη συναρμολόγηση των κινητών. Στο νέο «Νokia Village» που χτίζεται στη Ρουμανία, αντίθετα, ήδη έπιασαν δουλειά 500 τεχνικοί, 3.500 θέσεις εργασίας προβλέπεται να δημιουργηθούν ώς το 2010 και αρκετές περισσότερες εν τω μεταξύ για την κατασκευή των αναγκαίων υποδομών, ενώ ανοίγονται ελπιδοφόρες προοπτικές σε δεκάδες χιλιάδες σπουδαστές του Κλουζ.

Κάποιος που πληροφορείται αυτές τις εξελίξεις στην Ελλάδα ίσως να αναρωτηθεί: σε τι μας αφορούν; Σοβαρή βιομηχανική επένδυση μεγάλης ξένης εταιρείας δεν έχει γίνει στη χώρα μας ούτε μία τις τελευταίες δεκαετίες, οπότε δεν ανησυχούμε μήπως φύγει. Είναι αλήθεια ότι από τις βιομηχανίες που προϋπήρχαν, ορισμένες επιβίωσαν επενδύοντας στον εκσυγχρονισμό των παραγωγικών διαδικασιών και στην ανάπτυξη καλύτερων προϊόντων και κατορθώνουν να αυξάνουν τις πωλήσεις και τις εξαγωγές τους. Αυτό το πέτυχαν συχνά σε συνεργασία με ξένες μεγάλες εταιρείες, κάποτε και εξαγοράστηκαν από αυτές. Καινούργιες γεννήθηκαν ελάχιστες. Είναι επίσης αλήθεια ότι ξένες μεγάλες εταιρείες ήρθαν στη χώρα ύστερα από κρατική πρόσκληση (διαγωνισμό) για να μετάσχουν σε μεγάλα έργα υποδομών (αεροδρόμιο, Μετρό) ή για να εκμεταλλευτούν την κινητή τηλεφωνία, άλλες σήμερα εκδηλώνουν ανάλογο ενδιαφέρον για την ενέργεια. Και, φυσικά, ξένα κεφάλαια επενδύουν κατά καιρούς στο Χρηματιστήριο, από όπου αποχωρούν όποτε κρίνουν με βάση τη διεθνή συγκυρία, όπως τούτες τις μέρες που βυθίζουν πολλούς εδώ σε απελπισία, και πάντοτε σε ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου. Αλλά νέες βιομηχανικές μονάδες, που να παράγουν καινούργια προϊόντα, να εισάγουν και να διαχέουν νέες τεχνολογίες και γνώση, να δημιουργούν πολλές και καλές παραγωγικές θέσεις εργασίας, δεν ίδρυσαν. Μόνον εμπορικές αλυσίδες που διακινούν ολοένα περισσότερα προϊόντα που παράγονται αλλού, τράπεζες που μας δανείζουν για να τα αγοράζουμε, τουριστικά συγκροτήματα, κάποιες υπηρεσίες. Συστηματική επιδίωξη να προσελκυστούν σημαντικές ξένες παραγωγικές επενδύσεις στη μεταποιητική βιομηχανία, αν υπήρξε ποτέ, έχει πάντως εγκαταλειφθεί πάνω από είκοσι χρόνια τώρα. Για εταιρείες όπως η Νokia, που το 1989 πήγε στη Γερμανία και φέτος φεύγει από εκεί για να πάει στη Ρουμανία, η ενδιάμεση σε επίπεδο ανάπτυξης χώρα μας ουδέποτε ήταν υποψήφια. Τη Νokia και άλλες σπουδαίες παραγωγικές επιχειρήσεις τις γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά, αλ λά ως καταναλωτές και μόνον. Η μακροχρόνια απουσία ξένων παραγωγικών επενδύσεων στάθηκε καθοριστική για την καθηλωμένη ισχνή παραγωγική μας βάση με την οποία διευρύνεται το εξωτερικό έλλειμμα και χρέος της χώρας απειλώντας το αυριανό βιοτικό μας επίπεδο: όσα παράγουμε και εξάγουμε γίνονται ολοένα λιγότερα από όλα εκείνα που δεν παράγουμε και εισάγουμε, οπότε δανειζόμαστε συνεχώς περισσότερο. Αυτή η καθηλωμένη παραγωγική βάση συνδέεται με τις πενιχρές επαγγελματικές προοπτικές που βλέπει μπροστά της κάθε νέα φουρνιά αποφοίτων της ανώτατης και της τεχνικής εκπαίδευσης. Μια σοβαρή κοινωνιολογική έρευνα, αν επιχειρούνταν, ίσως να έδειχνε επιπλέον ότι συνδέεται με πολλά αδιέξοδα που αντιμετωπίζουμε, μέχρι και με την αθλιότητα των οικονομικών και πολιτικών συναλλαγών που κυριαρχεί αυτόν τον καιρό στην ενημέρωση. Η επικέντρωση του ενδιαφέροντος σε περίεργα DVD, μαύρες σακούλες γεμάτες εκατομμύρια ευρώ, κουτσομπολιά και αλληλοκατηγορίες μεταξύ ενεχομένων, η γενικευμένη υποψία διαφθοράς που δεν εξαιρεί κανέναν, φαντάζει η άλλη όψη της έλλειψης οποιασδήποτε παραγωγικής προοπτικής στον τόπο.

Στην κρίση της πολιτικής εμπιστοσύνης, που βέβαια ξεκινά από παλαιότερα, δεν είμαστε ωστόσο καταδικασμένοι για πάντα. Αλλά διέξοδος δεν θα βρεθεί στο επίπεδο των θεσμών και μόνο. Όσοι θελήσουν να εργαστούν για να ξεπεραστεί η κρίση, θα πρέπει να ανοίξουν επιτέλους μια σοβαρή δημόσια συζήτηση για τις παραγωγικές προοπτικές της χώρας. Θα μπορούσε να χρησιμεύσει η κριτική αντιπαράθεση που προκάλεσε η αποχώρηση της Νokia από τη Γερμανία, η επανεξέταση της πολιτικής των επιχορηγήσεων λόγου χάρη, των φόρων και των κινήτρων, η αξιολόγηση των μεγάλων διαφορών στο επίπεδο των μισθών, η αντιμετώπιση της εταιρείας που θέλησε να αυξήσει το περιθώριο κέρδους της ενόσω μείωνε τις τιμές και δεν ήταν διατεθειμένη να κάνει πρόσθετες επενδύσεις σε μια «ακριβή» χώρα, η κινητοποίηση για τη μετεκπαίδευση των εργαζομένων που απολύονται.