Πολιτικό κόμμα χωρίς πολιτική;

Την αυγή το ποτάμι πότισε την ελιά που κινδύνευε να ξεραθεί από τον καυτό ήλιο.

Οχι, δεν πρόκειται για ποιητική απόπειρα, ούτε για λογοτεχνικό δοκίμιο, αλλά για μια προσπάθεια κριτικής αποτίμησης του φαινομένου της από-ιδεολογικοποίησης της πολιτικής. Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά: τι είναι ένα πολιτικό κόμμα; Απάντηση: είναι ένας συλλογικός φορέας υπεράσπισης των συμφερόντων μια κοινωνικής ομάδας με σαφή κοινωνικά ή οικονομικά ή εθνικά ή θρησκευτικά χαρακτηριστικά. Προφανώς τα παραπάνω χαρακτηριστικά δεν είναι αλληλοαναιρούμενα. Μπορεί κάποιος να προτάσσει κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά (βλ. το κόμμα της εργατικής τάξης, παλιότερα το αγροτικό κόμμα κ.λπ.), ή κυρίως εθνικά χαρακτηριστικά (π.χ. παράταξη εθνικοφρόνων ή πατριωτών) ή τέλος κυρίως θρησκευτικά χαρακτηριστικά ή συνδυασμό με πολιτικά φρονήματα (χριστιανοδημοκράτες, χριστιανοσοσιαλιστές κ.λπ.). Ολοι οι συνδυασμοί είναι δυνατοί.

Ενίοτε στην πολιτική ιστορία ενός τόπου εμφανίζονται και προσωποπαγή κόμματα, που ταυτίζουν τα πολιτικά χαρακτηριστικά τους με τα ατομικά χαρακτηριστικά του ηγέτη τους (πχ. κόμμα Παπάγου, κόμμα Γεωργίου Παπανδρέου του πρεσβύτερου κ.ο.κ.). Γνωρίζοντας την ταυτότητα του αρχηγού, καταλαβαίνει κανείς την ιδεολογική τοποθέτηση του κόμματος.

Αντιγράφω από την κεντρική ομιλία του ιδρυτή του νέου κόμματος στα Χανιά: «Ναι, εμείς δεν έχουμε και δεν θα έχουμε έναν τόμο με γαλάζιες, πράσινες ή ροζ υποσχέσεις. Δεν έχουμε να θρέψουμε κανέναν κομματικό μηχανισμό, καμία συντεχνία – κανένα συμφέρον. Και έχουμε μια πρόταση για τα κόμματα: Να σκίσουνε τα προγράμματά τους, να σκίσουν τις ψεύτικες υποσχέσεις, αυτά που τους γράφουν οι διαφημιστές πριν τις εκλογές για να τις καταπατήσουν αμέσως μετά τις εκλογές. Να φτιάξουμε ένα εθνικό σχέδιο δράσης. Να πάρουμε τα 20 προβλήματα και να δώσουμε τις 20 λύσεις».

Καλά υπάρχουν μη πολιτικές λύσεις σε πολιτικά προβλήματα; Υπάρχουν λύσεις που δεν υπηρετούν κανένα συμφέρον; Καμιά συντεχνία; Ποιον υπηρετούν; Δεν μπορούν να τους υπηρετούν όλους ταυτόχρονα. Αν πεις γενικά και αόριστα «τον λαό», τοποθετείσαι μάλλον αριστερά. Αν πεις τον «ελληνικό λαό» δίνεις μια δεξιά απόχρωση. Αν πεις «την πατρίδα» τότε είσαι σίγουρα πιο δεξιά. Με δύο λόγια, δεν υπάρχουν ιδεολογικά ουδέτερες απαντήσεις. Ολα τα κόμματα κάποιον σκοπό επιδιώκουν να εξυπηρετήσουν. Οι δεξιοί το κατεστημένο, οι αριστεροί την κοινωνική αλλαγή, οι χριστιανοί την πίστη τους, οι οικολόγοι το περιβάλλον, οι κυνηγοί τους θύτες, οι γυναίκες τα θύματα.

Οι καλές προθέσεις δεν αρκούν για να έχεις πολιτική σκέψη. Κυρίως δεν αρκούν για να κάνεις πολιτική πράξη. Ενα μόνο καυτό παράδειγμα. Τι θα πει «δίκαιος φόρος»; Δίκαιος για τον επιχειρηματία είναι ο ελάχιστος φόρος. Δίκαιος για τον μισθωτό είναι ο μικρότερος φόρος. Δίκαιος για τον αγρότη είναι ο καθόλου φόρος. Δίκαιος για τον εργάτη, είναι ο φόρος που πληρώνει ο εργοδότης του. Δεν υπάρχει αντικειμενική, επιστημονικά τεκμηριωμένη δικαιοσύνη. Μόνον δικαιότερη για κάποιους και πιο άδικη για κάποιους άλλους.

Στην ελληνική μυθολογία υπήρξαν πολλοί ποταμοί. Ο Πηνειός, ο Ξάνθος, ο Ευρώτας. Ολοι τους γέννησαν κορίτσια, τις γνωστές Νύμφες, ή αλλιώς Νεράιδες. Μύθοι, ποτάμια και νεράιδες!

* Ο Μιχάλης Ζουμπουλάκης είναι Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας