Σε πλήρες αδιέξοδο η εξωτερική πολιτική

Οι ημέρες όπου Ελληνες πρωθυπουργοί εξήγγελλαν και υπέγραφαν με τυμπανοκρουσίες τον EastMed, που μάλιστα θα «βοηθούσε τον διάλογο για την ασφάλεια» στην Ανατολική Μεσόγειο, φαίνονται μακρινές. Μεσολάβησαν η τουρκολιβυκή συμφωνία, κρίσεις και επεισόδια με ερευνητικά σκάφη, παραπέρα διεθνής σχεδιασμός για την ενεργειακή μετάβαση και, τελευταία, η εγκατάλειψη του σχεδίου από τους Αμερικανούς με το γνωστό non-paper.

Εχουν γραφτεί πολλά που εξηγούν πως ο EastMed ήταν εξαιρετικά δύσκολος τεχνικά, μη βιώσιμος οικονομικά, αντίθετος με τις διεθνείς ενεργειακές τάσεις, κυρίως όμως ένα έντονα συγκρουσιακό σχέδιο. Σήμερα, που όλα αυτά επιβεβαιώνονται, η επίσημη Ελλάδα, τα κόμματα, οι προπαγανδιστές διεθνολόγοι και τα κατευθυνόμενα ΜΜΕ αντιδρούν αμήχανα. Αλλος κάνει πως δεν καταλαβαίνει, άλλος δηλώνει πως δεν αιφνιδιάστηκε (δηλαδή ήξερε εξαρχής πως το σχέδιο ήταν μια σαπουνόφουσκα;). Κάποιοι εκτοξεύουν αιχμές κατά της Ουάσινγκτον. Δεν λείπουν και οι συνηθισμένες φωνές που καταγγέλλουν όποιον βλέπει τον «γυμνό βασιλιά» ως όργανο της Αγκυρας.

Ομως «εθνικόν το αληθές». Ο βασιλιάς της εξωτερικής μας πολιτικής είναι πράγματι γυμνός. Ο EastMed είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Η κατάρρευσή του υπογραμμίζει το αδιέξοδο ολόκληρης της «τουρκικής» μας πολιτικής που στηρίζεται σε συγκρουσιακή λογική, μαξιμαλιστικές θέσεις και δεν λαμβάνει υπόψη την οπτική και νόμιμα συμφέροντα της άλλης πλευράς.

Η πολιτική αυτή δεν είναι έργο μόνο της σημερινής κυβέρνησης, που πάντως εμφανίζεται ως ένθερμος θιασώτης της. Η τελευταία κυβέρνηση που προσπάθησε σοβαρά να λύσει τα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό ήταν του Σημίτη. Ολες οι επόμενες ακολούθησαν χονδρικά την ίδια αδιάλλακτη γραμμή, δέσμιες του εθνικισμού που διαπνέει οριζόντια τις πολιτικές δυνάμεις και την κοινωνία μας. Η κυβέρνηση Τσίπρα έδωσε δείγμα μιας άλλης γραφής στο μακεδονικό, αλλά δεν μπόρεσε ή δεν θέλησε να εφαρμόσει το «πνεύμα των Πρεσπών» στα ελληνοτουρκικά.

Ας θυμηθούμε:

Επιδιώξαμε επίμονα ευρωπαϊκές κυρώσεις που να «πονάνε» την Τουρκία. Το αποτέλεσμα ασήμαντο. Οι περισσότεροι εταίροι έχουν άλλες προτεραιότητες και καμία διάθεση να παρασυρθούν σε σύγκρουση με την Τουρκία για ζήτημα όπου μάλιστα δεν θεωρούν πως έχουμε αυτονόητα δίκιο.

Συνάψαμε τριμερείς αντιτουρκικές συμφωνίες. Μπλέξαμε γι’ αυτό, ως μη έδει, στις διαμάχες της Μέσης Ανατολής, με ρήτρες αμοιβαίας συνδρομής (ΗΑΕ) και με αποστολή δικών μας δυνάμεων (Πάτριοτ) σε στήριξη του φονικού πολέμου της Σαουδικής Αραβίας στην Υεμένη. Αγκαλιάσαμε τον ακραίο και διεφθαρμένο Νετανιάχου. Φτάσαμε να δηλώνουμε πως έχουμε «κοινές αξίες» με το καθεστώς της Ριάντ που τεμαχίζει δημοσιογράφους (Α/ΓΕΕΘΑ Φλώρος).

Τι πετύχαμε; Ολοι αυτοί, ακόμη και οι Αιγύπτιοι όπου είχαμε σημειώσει τη μεγάλη μας «επιτυχία», ακόμη και η «αδελφή» Αρμενία, ανταποκρίνονται σε σημερινά ανοίγματα της Αγκυρας, καθώς όλοι έχουν συνείδηση του βάρους της στην περιοχή.

Νομίσαμε πως τα φλερτ της Αγκυρας με τη Μόσχα ήταν η χρυσή ευκαιρία να προσεταιριστούμε την Αμερική εναντίον της. Δηλώσαμε «ο πιο πιστός σύμμαχος» και αναβαθμίσαμε τις διμερείς στρατιωτικές μας σχέσεις με τη Ουάσιγκτον, μετατρεπόμενοι σε «προκεχωρημένο φυλάκιο» στην αντιρωσική της σταυροφορία. Ηδη όμως φάνηκε πως για τις ΗΠΑ το μείζον είναι να μη ρίξουν την Τουρκία στην αγκαλιά της Ρωσίας. Ολα τα άλλα -και ο «πιο πιστός σύμμαχος»- λίγο μετρούν. Εμείς όμως κινδυνεύουμε να βρεθούμε στην πρώτη γραμμή μιας πιθανής σύγκρουσης με τη Ρωσία (βάσεις Αλεξανδρούπολης και Σούδας), σε πλήρη αντίθεση με το εθνικό συμφέρον και την παραδοσιακή μας πολιτική.

Τι έμεινε από τη μεγαλειώδη στρατηγική, πέρα από το θλιβερό θέαμα ενός υπουργού Εξωτερικών που περιφέρεται ανά την υφήλιο, από τα Βαλκάνια μέχρι τα βάθη της Αφρικής, με μοναδική στην ουσία ατζέντα την καταγγελία της Τουρκίας; Η Γαλλία;

Ο πρόεδρος Μακρόν φαίνεται πράγματι να στηρίζει την πολιτική μας. Αυτό οφείλεται στον γεωπολιτικό ανταγωνισμό με την Αγκυρα και στην ισλαμοφοβία που καλλιεργεί για να αντιμετωπίσει την Ακροδεξιά (υιοθετώντας μέρος της ατζέντας της). Τα δισεκατομμύρια που εισπράττουν οι πολεμικές βιομηχανίες του μετράνε και αυτά. Ομως η κατάρρευση της γαλλικής πολιτικής στην Αφρική είναι ένδειξη του πόσο μπορούμε να στηριζόμαστε στρατιωτικά σε μια μεσαία δύναμη που νοσταλγεί το αποικιακό της παρελθόν. Και σίγουρα κανένας Γάλλος πρόεδρος δεν θα στείλει τα παιδιά του να σκοτωθούν για το Καστελόριζο.

Η στρατηγική μας για απομόνωση και περικύκλωση της Τουρκίας, για αποκλεισμό της από τη Μεσόγειο, είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Το ίδιο και η επιδίωξη υπεροπλίας (που όμως γονατίζει την οικονομία μας). Οταν παραγνωρίζεις στοιχειώδη δεδομένα και συσχετισμούς, «χτυπάς το κεφάλι σου στον τοίχο». Η Τουρκία έχει μεγαλύτερο βάρος από εμάς από κάθε άποψη και άρα στην ελληνοτουρκική αντιπαράθεση ένας τρίτος δύσκολα θα συμπαραταχθεί με εμάς όταν το ζήτημα τίθεται διαζευκτικά. Η στρατηγική μας τόσα χρόνια προφανώς δεν απέδωσε. Ειδάλλως δεν θα μιλούσαμε για αυξανόμενη τουρκική επιθετικότητα. Και ο Ερντογάν να φύγει, τα βασικά δεδομένα δεν αλλάζουν. Εξάλλου μια αστάθεια στη γείτονα εγκυμονεί πρόσθετους κινδύνους για μας.

Οι διπλωματικές μας εκστρατείες, τα καθημερινά πολεμικά γυμνάσια, ο προπαγανδιστικός πόλεμος με τη μονότονη καταγγελία υπαρκτών και ανύπαρκτων τουρκικών προκλήσεων και την αποσιώπηση επίσης πολυάριθμων θετικών προτάσεων, η διακήρυξη urbi et orbi της δικής μας αδιαλλαξίας, επιφέρουν αναπόφευκτα αντίστοιχες στάσεις από την άλλη πλευρά. Η σημερινή μας πολιτική, τροφοδοτώντας ένα σπιράλ έντασης, οδηγεί μαθηματικά στη σκλήρυνση της στάσης της Αγκυρας, όπως συνέβη με τη νέα έμφασή της στην αποστρατιωτικοποίηση των νησιών και τη διασύνδεση μ’ αυτήν της κυριαρχίας τους.

Ειρηνικός δρόμος άλλος από τον απευθείας διάλογο με την Τουρκία, με τη Χάγη στον ορίζοντα, δεν υπάρχει. Οσοι τον αρνούνται επικαλούμενοι την τουρκική επιθετικότητα, δεν αντιπροτείνουν τίποτε, αλλά σπρώχνουν σε περιπέτειες. Ομως μια σύγκρουση θα ήταν καταστροφική και για τις δυο πλευρές, ανεξαρτήτως διάρκειας και έκβασης. Και μάλλον περισσότερο για μας.

Ο χρόνος δεν εργάζεται για την ειρήνη. Μπορεί μέχρι στιγμής η κυβέρνηση και μάλλον και η άλλη πλευρά να φροντίζουν να αποφεύγεται ο πλήρης εκτροχιασμός. Ομως η δυναμική της σύγκρουσης ενισχύεται συνεχώς. Ελλάδα και Τουρκία οχυρώνονται σε όλο και πιο σκληρές και ασυμβίβαστες θέσεις, δυσχεραίνοντας τις υπαναχωρήσεις, τον ουσιαστικό διάλογο και τους αμοιβαία συμφέροντες συμβιβασμούς.

Σε μια αναγκαία στροφή, ένα πρώτο βήμα θα ήταν και οι δυο πλευρές να ρίξουν τους τόνους, να αφήσουν τους λεονταρισμούς και να πάμε σοβαρά σε διάλογο χωρίς δογματικούς όρους που τον αναιρούν. Give peace a chance!