Η σημασία του ΕΣΥ

Η ιστορία διδάσκει ότι οι μεγάλες πανδημίες και επιδημίες αναδεικνύουν τις κοινωνικές ανισότητες ως μείζων παράγοντα διάρρηξης της κοινωνικής συνοχής και αποσταθεροποίησης του συστήματος πολιτικής διαχείρισης, που μπορεί να οδηγήσει έως και στην κατάρρευση κοινωνικών συστημάτων. Σήμερα, σχεδόν το σύνολο της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας αντιλαμβάνεται την πανδημία SARS-CoV-2 ως «σήμα συναγερμού» ότι μια ανάλογη διαδικασία έχει ξεκινήσει σε πλανητικό επίπεδο.

Τα επιδημιολογικά δεδομένα, επιβεβαιώνοντας την παρατήρηση του Rudolff Virchow ήδη από το τέλος του 19ου αιώνα, δείχνουν ότι το Covid-19, εμφανίζεται με σοβαρότερη μορφή (που οδηγεί στη νοσηλεία και στη μονάδα εντατικής θεραπείας) σε πληθυσμούς των φτωχότερων κοινωνικών στρωμάτων που ζουν και εργάζονται σε περιοχές με υψηλή περιβαλλοντική ρύπανση και έχουν περιορισμούς (οικονομικούς, γεωγραφικούς) πρόσβασης σε ιατρικές υπηρεσίες. Επιπλέον, η λοίμωξη με SARS-CoV-2 θέτει σε κίνδυνο τη ζωή και την υγεία των λεγόμενων «ευπαθών» πολιτών όπως είναι οι ογκολογικοί και καρδιαγγειακοί ασθενείς, οι πολίτες με καρδιαγγειακούς παράγοντες κινδύνου (διαβήτη, υπέρταση, παχυσαρκία), οι ανοσοκατασταλμένοι ασθενείς, έγκυοι κ.λπ. Δηλαδή, ο Covid-19 αναιρεί το όφελος στην υγεία των πολιτών (όπως εκφράζεται από τη θεαματική αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης) που έφεραν οι κατακτήσεις της σύγχρονης ιατρικής επιστήμης και εδραιώθηκε στις κοινωνίες μας χάριν της συγκρότησης και ανάπτυξης του κράτους πρόνοιας ως αποτέλεσμα των κοινωνικών αγώνων.

Η διαχείριση της πανδημίας μέσα στο νεοφιλελεύθερο πλαίσιο στις χώρες της ΕΕ έχει προκαλέσει σημαντικές «παράπλευρες» αρνητικές επιπτώσεις στην περίθαλψη πολιτών με χρόνια νοσήματα (π.χ. καρδιαγγειακά, ογκολογικά, ψυχιατρικά κ.λπ.), στη συντήρηση και ανάπτυξη των προγραμμάτων προληπτικής ιατρικής, που οδηγούν σε δραματική αλλαγή του νοσολογικού χάρτη. Τέλος, η πανδημία έχει επιδεινώσει την προϊούσα κοινωνική κρίση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου στην ΕΕ. Ταυτόχρονα κατά τη διετία της πανδημίας έχει επιταχυνθεί η διάλυση του κράτους πρόνοιας όπως αποτυπώνεται από τη συνεχή υποχρηματοδότηση και υποστελέχωση του Εθνικού Συστήματος Υγείας (σήμερα στο γαλλικό ΕΣΥ μετρούμε 20% μείωση των διαθέσιμων κλινών σε σύγκριση με την 1η Μαρτίου 2020 λόγω αποχώρησης ιατρονοσηλευτικού προσωπικού). Στους αντίποδες, η επιτυχημένη διαχείριση της πανδημίας μετά την άνοιξη 2021, σε χώρες όπως οι Πορτογαλία, Ισπανία, Γαλλία ή οι σκανδιναβικές χώρες, σχετίζεται άμεσα με την αποτελεσματικότητα του Δημόσιου Εθνικού Συστήματος Υγείας από την Πρωτοβάθμια Περίθαλψη (μην ξεχνούμε ότι το εμβολιαστικό πρόγραμμα είναι δραστηριότητα της πρωτοβάθμιας περίθαλψης) έως τα πανεπιστημιακά νοσοκομεία και τις ΜΕΘ. Σε αντιδιαστολή οι μεγάλοι ιδιωτικοί όμιλοι είτε έλαμψαν δια της απουσίας τους είτε υποχρεώθηκαν από το κράτος να συμμετάσχουν στην περίθαλψη των ασθενών με Covid-19.

Σήμερα γνωρίζουμε τη μεθοδολογία για την αντιμετώπιση της πανδημίας όπως διατυπώνεται με σαφήνεια στις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες και αποτελείται από τρεις άξονες που πρέπει να αναπτύσσονται ταυτόχρονα. Πρόληψη από τη λοίμωξη με τον ιό και τη σοβαρή νόσηση. Ανίχνευση με επιδημιολογική επιτήρηση. Εντοπισμό των πολιτών που βρίσκονται σε κίνδυνο επιδείνωσης της νόσου Covid-19 ώστε να προστατευθούν αποτελεσματικότερα από τον κίνδυνο έκθεσης στον ιό. Πρόνοια για έγκαιρη διάγνωση των ασθενών με Covid-19 που έχουν κίνδυνο επιδείνωσης της νόσου και έγκαιρη εφαρμογή των συνισταμένων θεραπευτικών στρατηγικών.

Χρειάζεται δηλαδή ανάπτυξη και όχι συρρίκνωση του ΕΣΥ ώστε • να παρέχει υψηλής ποιότητας υπηρεσίες σε όλους τους πολίτες • να εξασφαλίζει τη διαρκή εκπαίδευση και την αυστηρή εφαρμογή των διαγνωστικών και θεραπευτικών πρωτοκόλλων και των κατευθυντηρίων οδηγιών στο σύνολο του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού που εργάζεται είτε στον δημόσιο είτε στον ιδιωτικό τομέα σε όλη την επικράτεια (από το ακριτικό χωριό έως την πρωτεύουσα της χώρας) • να υπόκειται σε διαρκή και αυστηρό έλεγχο ποιότητας, αποτελεσματικότητας και κόστους των υπηρεσιών που προσφέρει (τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα) • να ενσωματώνει τις σύγχρονες κατακτήσεις στον τομέα της τηλεϊατρικής (που βοηθούν να ξεπεραστούν οι γεωγραφικές ανισότητες) και της εξατομικευμένης ιατρικής ακριβείας • να αναπροσαρμοστεί η δομή του συστήματος με μια ταχεία μετάβαση από το σημερινό «νοσοκομειοκεντρικό» μοντέλο προς τον μοντέρνο σχεδιασμό όπου το νοσοκομείο λειτουργεί ως «συντονιστικό κέντρο» της πρωτοβάθμιας περίθαλψης • να γίνει ανασύσταση ή ίδρυση τμημάτων λοιμωδών νοσημάτων προβλέποντας τα επερχόμενα νέα επιδημικά κύματα του Covid-19 (εφόσον περάσουμε στην ενδημική φάση του SARS-CoV-2) και αλλά και τις πιθανές καινούργιες πανδημίες.

Είναι ευνόητο ότι αναγκαία προϋπόθεση για τη χάραξη της στρατηγικής αντιμετώπισης της υγειονομικής κρίσης είναι η αύξηση των δαπανών για τη δημόσια υγεία. Δηλαδή προϋποτίθεται η ρήξη με το νεοφιλελεύθερο μοντέλο οικοδόμησης της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Καθώς οι προβλέψεις για το παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον είναι δυσμενείς, χρειάζεται άμεσα να διαμορφωθεί μια στρατηγική ηγεμονίας του κράτους πρόνοιας (χωρίς ιδεολογικές αγκυλώσεις, δογματισμούς και αποκλεισμούς) με τη θεσμοθέτηση διαδικασιών δημοκρατικού ελέγχου και διαφάνειας και εξασφαλίζοντας την ευρύτερη δυνατή κοινωνική συναίνεση.