Ο Σιδερένιος Τοίχος κρατάει ακόμη
Σωτήρης Λεβέντης, Αυγή, Δημοσιευμένο: 2006-09-15
Σε ολόκληρο τον πολιτισμένο κόσμο υπάρχουν πολύ λίγοι άνθρωποι που να μην νιώθουν αποτροπιασμό για τις πράξεις του Ισραήλ στον Λίβανο. Το ότι υπάρχει τώρα εκεχειρία οφείλεται στην αντίδραση όλων μας στον πόλεμο αυτό. Η αντίδρασή μας όμως δεν αρκεί για την επίτευξη και της ειρήνης.
Το Ισραήλ είναι όμως, είτε το θέλουμε είτε όχι, μία τοπική δύναμη. Η ειρήνη στην περιοχή περνάει από αυτό, και χωρίς τη συναίνεσή του αποκλείεται να έρθει. Τόσον καιρό δεν υπάρχει ειρήνη επειδή το ίδιο το Ισραήλ δεν είναι διατεθειμένο να θυσιάσει τα πολεμικά του κέρδη από το 1967. Το Ισραήλ, από την εποχή της ίδρυσής του, έχει αποδεχτεί το δόγμα του Σιδερένιου Τοίχου. Το δόγμα αυτό το πρωτοδιατύπωσε ο Ζεέβ Γιαμποτίνσκι, γενάρχης της ισραηλινής δεξιάς, από το 1920 ακόμα. Μέχρι τότε οι σιωνιστές, που ήταν κυρίως σοσιαλιστικής προέλευσης, πίστευαν ότι με τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ θα υπήρχε φιλία μεταξύ του και των Αράβων, καθώς το Ισραήλ θα έφερνε υψηλότερο πολιτισμό στην περιοχή, και θα βοηθούσε τους αραβικούς λαούς να να αποτινάξουν τα δεσμά των μεσαιωνικών θεσμών που τους κρατούσαν σιδηροδέσμιους. Ο Γιαμποτίνσκι πρώτος αντιλήφθηκε ότι οι Άραβες ποτέ δεν πρόκειται να δεχτούν τη δημιουργία ενός εβραϊκού κράτους μέσα στο δικό τους χώρο, και διατύπωσε τη θέση ότι ο μόνος τρόπος αντιμετώπισής τους ήταν με την απόκτηση τέτοιας στρατιωτικής ισχύος από τη μεριά του Ισραήλ που οι Άραβες θα ήταν πια υποχρεωμένοι να αποδεχτούν τους όρους του Ισραήλ για ειρήνη.
Η ιστορία έδειξε ότι ο Γιαμποτίνσκι είχε δίκιο. Από το 1948 μέχρι σήμερα η ιδέα του για τον Σιδερένιο Τοίχο καθορίζει την πολιτική του Ισραήλ. Το Ισραήλ έχει φτάσει να είναι το πιο δυνατό στρατιωτικά κράτος στην περιοχή και έχει πολλές φορές κερδίσει κατά κράτος όλους τους οργανωμένους στρατούς της περιοχής.
Όμως το Ισραήλ το ίδιο μοιάζει πελαγωμένο σήμερα. Ξεκίνησε έναν πόλεμο που μοιάζει να μην του απέφερε τίποτε το ουσιαστικό, εκτός ίσως από εκδίκηση για την υποχώρησή του το 1999 από τον Λίβανο. Η κατάσταση στη Μέση Ανατολή έγινε πολύ χειρότερη και οι μόνοι που έχουν κερδίσει σε δύναμη είναι οι αδιάλλακτοι της κάθε πλευράς. Η ίδια η Χεζμπολάχ ισχυροποίησε τη θέση της, τουλάχιστον στο πολιτικό επίπεδο.
Το Ισραήλ ξέρει ότι το κλειδί για ειρήνη στην περιοχή περνάει σε πολύ μεγάλο βαθμό και από τη Συρία, αλλά δεν δείχνει διατεθειμένο να δώσει πίσω τα Υψώματα του Γκολάν, που είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να δεχτεί η Συρία να υπογράψει συνθήκη ειρήνης μαζί του. Το Ισραήλ από όλους τους γείτονές του φοβάται πιο πολύ τους Σύριους, καθώς σε όλες τις πολεμικές αναμετρήσεις μέχρι τώρα, οι Σύριοι είναι αυτοί που το δυσκόλεψαν περισσότερο.
Μόνο με τη Συρία δεν έχει υπογράψει όμως ακόμα συνθήκη ειρήνης, από όλους τους γείτονές του (με την Αίγυπτο έχει υπογράψει ειρήνη από το 1977 και με την Ιορδανία από το 1994). Συνεχίζει να κρατάει τα Υψώματα του Γκολάν αφενός γιατί αυτά αποτελούν το κλειδί για την είσοδο των τανκς του στη Δαμασκό, αφετέρου σαν μοχλό πίεσης προς τους Σύριους. Ο Εχούντ Μπαράκ, πρωθυπουργός του Ισραήλ 1999-2001 έφτασε κοντά στο να πείσει τους συμπατρώτες του να υπογράψουν συνθήκες ειρήνης με τη Συρία, αλλά τελικά δεν τα κατάφερε. Όσο δεν υπογράφεται μία τέτοια συνθήκη όμως, η ένταση στον Λίβανο θα συνεχίζεται.
Αυτό στο οποίο βασίζεται η τοπική ηγεμονία του Ισραήλ είναι η στρατιωτική του ισχύς, όπως είχε προβλέψει ο απόστολος του Σιδηρού Τείχους Ζεέβ Γιαμποτίνσκι. Η στρατιωτική αυτή ισχύς το έχει καταστήσει την πιο δυνατή περιφερειακή δύναμη προς το παρόν. Τον ρόλο αυτόν ουδέποτε αμφισβήτησε ουσιαστικά η Συρία, αν και το Ισραήλ προτιμά να αποφεύγει να συγκρουστεί μαζί της, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την εισβολή του στο Λίβανο το 1982. Την τοπική ηγεμονία του Ισραήλ μόνο μία χώρα μπορεί να αμφισβητήσει στο μέλλον, και αυτή είναι το Ιράν. Το Ισραήλ το αναγνωρίζει αυτό πάρα πολύ καλά, και αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους φόβους του.
Ο πόλεμος στον Λίβανο και σε όλη τη Μέση Ανατολή μπορεί να σταματήσει τελειωτικά μόνο εάν οι τρεις αυτές δυνάμεις συμφωνήσουν σε μία κοινά αποδεκτή λύση ειρήνης. Δυστυχώς όμως δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι κάτι τέτοιο πρόκειται να γίνει. Δεν μπορούμε να περιμένουμε από την παρούσα ηγεσία των ΗΠΑ να προωθήσει μία ειρηνευτική διαδικασία κοινά αποδεκτή και από τους τρεις και η Ε.Ε. δεν έχει ακόμα τη δύναμη να επιβάλει ειρήνη στην περιοχή. Είναι ερωτηματικό εάν μπορεί καν να βρεθεί κάτι τέτοιο. Και εάν ακόμα όμως βρεθεί τελικά μία κοινά αποδεκτή λύση, κάποιος άλλος θα πρέπει να μείνει παραπονεμένος. Και ο πιο πιθανός χαμένος μιας τέτοιας λύσης θα είναι οι Παλαιστίνιοι, καθώς το Ισραήλ αποκλείεται να δεχτεί να παραχωρήσει όλα τα κέρδη του από το 1967.
Η ισχύς φτιάχνει το δίκιο, λένε οι Άγγλοι, συνήθως σαν απευκταίο ενδεχόμενο. Το μόνο δίκιο που αποδέχονται πια όλοι στη Μέση Ανατολή είναι το δίκιο που φτιάχνει η στρατιωτική ισχύς. Το Ισραήλ είχε τόσον καιρό και συνεχίζει να έχει τη μεγαλύτερη ισχύ στην περιοχή, και κατά συνέπεια έχει μπορέσει να επιβάλει το δίκιο του. Όμως η ισχύς του βασίζεται σε τρία δεδομένα που είναι αμφίβολο εάν θα υφίστανται και στο απώτερο μέλλον: στη στενή του συμμαχία με τις ΗΠΑ, στην αποδοχή και βοήθεια της εβραϊκής κοινότητας της διασποράς, κυρίως στις ΗΠΑ, και στο ότι οι κάτοικοι του Ισραήλ δέχονται να θυσιάζουν πολλά από το βιοτικό επίπεδο που απολαμβάνουν οι κάτοικοι των άλλων ανεπτυγμένων χωρών για χάρη της πολεμικής τους ετοιμότητας.
Πόσο καιρό μπορεί να διατηρήσει σε καλύτερη ισορροπία αυτά τα τρία το Ισραήλ από όσο αυτή στέκει σήμερα; Το να βασίζεσαι στην προτίμηση μιας υπερδύναμης και να την ακολουθείς πιστά δεν είναι εγγύηση ότι θα συνεχίσει αυτή να σε υποστηρίζει ακόμα και όταν τα συμφέροντά της επιβάλουν άλλα πράγματα. Οι εβραϊκές κοινότητες της διασποράς βρίσκουν όλο και πιο δύσκολο να δικαιολογήσουν στους ίδιους τους τους εαυτούς την ισοπέδωση όλης της Μέσης Ανατολής στο κυνήγι της υποτιθέμενης ασφάλειας. Όλο και περισσότεροι ανάμεσά τους διαβλέπουν στους πολέμους του Ισραήλ τον ηγεμονισμό του. Οι ίδιοι οι κάτοικοι του Ισραήλ είναι άγνωστο για πόσο θα θέλουν να είναι με το όπλο παρά πόδα, θυσιάζοντας την κανονική ζωή τους.
Είναι προς συμφέρον όλων των υπόλοιπων η ειρήνη στη Μέση Ανατολή. Κανείς δεν θέλει να πληρώνει το πετρέλαιο 200 και 300 δολλάρια το βαρέλι. Η αντιδικία του Ισραήλ με το Ιράν κινδυνεύει να οδηγήσει τον κόσμο σε μία τέτοια προοπτική. Το συμφέρον του ίδιου του Ισραήλ εξυπηρετείται από τη σύναψη ειρήνης. Ο Γιαμποτίνσκι, τον οποίο ακολουθεί το Λικούντ αλλά και ουσιαστικά όλη η ηγεσία του Ισραήλ, αν και προπαγάνδιζε τον Σιδερένιο Τοίχο, πίστευε ότι ο Σιδερένιος Τοίχος δεν ήταν ένας αυτοσκοπός, αλλά ένας τρόπος να εξασφαλίσει τελικά αυτό που ήθελε το Ισραήλ στην περιοχή: την αποδοχή του από τους Άραβες και το δικαίωμα στην ύπαρξή του.
* Ο Σωτήρης Λεβέντης είναι μέλος του τμήματος Εξωτερικής Πολιτικής του ΣΥΝ
Το Ισραήλ είναι όμως, είτε το θέλουμε είτε όχι, μία τοπική δύναμη. Η ειρήνη στην περιοχή περνάει από αυτό, και χωρίς τη συναίνεσή του αποκλείεται να έρθει. Τόσον καιρό δεν υπάρχει ειρήνη επειδή το ίδιο το Ισραήλ δεν είναι διατεθειμένο να θυσιάσει τα πολεμικά του κέρδη από το 1967. Το Ισραήλ, από την εποχή της ίδρυσής του, έχει αποδεχτεί το δόγμα του Σιδερένιου Τοίχου. Το δόγμα αυτό το πρωτοδιατύπωσε ο Ζεέβ Γιαμποτίνσκι, γενάρχης της ισραηλινής δεξιάς, από το 1920 ακόμα. Μέχρι τότε οι σιωνιστές, που ήταν κυρίως σοσιαλιστικής προέλευσης, πίστευαν ότι με τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ θα υπήρχε φιλία μεταξύ του και των Αράβων, καθώς το Ισραήλ θα έφερνε υψηλότερο πολιτισμό στην περιοχή, και θα βοηθούσε τους αραβικούς λαούς να να αποτινάξουν τα δεσμά των μεσαιωνικών θεσμών που τους κρατούσαν σιδηροδέσμιους. Ο Γιαμποτίνσκι πρώτος αντιλήφθηκε ότι οι Άραβες ποτέ δεν πρόκειται να δεχτούν τη δημιουργία ενός εβραϊκού κράτους μέσα στο δικό τους χώρο, και διατύπωσε τη θέση ότι ο μόνος τρόπος αντιμετώπισής τους ήταν με την απόκτηση τέτοιας στρατιωτικής ισχύος από τη μεριά του Ισραήλ που οι Άραβες θα ήταν πια υποχρεωμένοι να αποδεχτούν τους όρους του Ισραήλ για ειρήνη.
Η ιστορία έδειξε ότι ο Γιαμποτίνσκι είχε δίκιο. Από το 1948 μέχρι σήμερα η ιδέα του για τον Σιδερένιο Τοίχο καθορίζει την πολιτική του Ισραήλ. Το Ισραήλ έχει φτάσει να είναι το πιο δυνατό στρατιωτικά κράτος στην περιοχή και έχει πολλές φορές κερδίσει κατά κράτος όλους τους οργανωμένους στρατούς της περιοχής.
Όμως το Ισραήλ το ίδιο μοιάζει πελαγωμένο σήμερα. Ξεκίνησε έναν πόλεμο που μοιάζει να μην του απέφερε τίποτε το ουσιαστικό, εκτός ίσως από εκδίκηση για την υποχώρησή του το 1999 από τον Λίβανο. Η κατάσταση στη Μέση Ανατολή έγινε πολύ χειρότερη και οι μόνοι που έχουν κερδίσει σε δύναμη είναι οι αδιάλλακτοι της κάθε πλευράς. Η ίδια η Χεζμπολάχ ισχυροποίησε τη θέση της, τουλάχιστον στο πολιτικό επίπεδο.
Το Ισραήλ ξέρει ότι το κλειδί για ειρήνη στην περιοχή περνάει σε πολύ μεγάλο βαθμό και από τη Συρία, αλλά δεν δείχνει διατεθειμένο να δώσει πίσω τα Υψώματα του Γκολάν, που είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να δεχτεί η Συρία να υπογράψει συνθήκη ειρήνης μαζί του. Το Ισραήλ από όλους τους γείτονές του φοβάται πιο πολύ τους Σύριους, καθώς σε όλες τις πολεμικές αναμετρήσεις μέχρι τώρα, οι Σύριοι είναι αυτοί που το δυσκόλεψαν περισσότερο.
Μόνο με τη Συρία δεν έχει υπογράψει όμως ακόμα συνθήκη ειρήνης, από όλους τους γείτονές του (με την Αίγυπτο έχει υπογράψει ειρήνη από το 1977 και με την Ιορδανία από το 1994). Συνεχίζει να κρατάει τα Υψώματα του Γκολάν αφενός γιατί αυτά αποτελούν το κλειδί για την είσοδο των τανκς του στη Δαμασκό, αφετέρου σαν μοχλό πίεσης προς τους Σύριους. Ο Εχούντ Μπαράκ, πρωθυπουργός του Ισραήλ 1999-2001 έφτασε κοντά στο να πείσει τους συμπατρώτες του να υπογράψουν συνθήκες ειρήνης με τη Συρία, αλλά τελικά δεν τα κατάφερε. Όσο δεν υπογράφεται μία τέτοια συνθήκη όμως, η ένταση στον Λίβανο θα συνεχίζεται.
Αυτό στο οποίο βασίζεται η τοπική ηγεμονία του Ισραήλ είναι η στρατιωτική του ισχύς, όπως είχε προβλέψει ο απόστολος του Σιδηρού Τείχους Ζεέβ Γιαμποτίνσκι. Η στρατιωτική αυτή ισχύς το έχει καταστήσει την πιο δυνατή περιφερειακή δύναμη προς το παρόν. Τον ρόλο αυτόν ουδέποτε αμφισβήτησε ουσιαστικά η Συρία, αν και το Ισραήλ προτιμά να αποφεύγει να συγκρουστεί μαζί της, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την εισβολή του στο Λίβανο το 1982. Την τοπική ηγεμονία του Ισραήλ μόνο μία χώρα μπορεί να αμφισβητήσει στο μέλλον, και αυτή είναι το Ιράν. Το Ισραήλ το αναγνωρίζει αυτό πάρα πολύ καλά, και αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους φόβους του.
Ο πόλεμος στον Λίβανο και σε όλη τη Μέση Ανατολή μπορεί να σταματήσει τελειωτικά μόνο εάν οι τρεις αυτές δυνάμεις συμφωνήσουν σε μία κοινά αποδεκτή λύση ειρήνης. Δυστυχώς όμως δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι κάτι τέτοιο πρόκειται να γίνει. Δεν μπορούμε να περιμένουμε από την παρούσα ηγεσία των ΗΠΑ να προωθήσει μία ειρηνευτική διαδικασία κοινά αποδεκτή και από τους τρεις και η Ε.Ε. δεν έχει ακόμα τη δύναμη να επιβάλει ειρήνη στην περιοχή. Είναι ερωτηματικό εάν μπορεί καν να βρεθεί κάτι τέτοιο. Και εάν ακόμα όμως βρεθεί τελικά μία κοινά αποδεκτή λύση, κάποιος άλλος θα πρέπει να μείνει παραπονεμένος. Και ο πιο πιθανός χαμένος μιας τέτοιας λύσης θα είναι οι Παλαιστίνιοι, καθώς το Ισραήλ αποκλείεται να δεχτεί να παραχωρήσει όλα τα κέρδη του από το 1967.
Η ισχύς φτιάχνει το δίκιο, λένε οι Άγγλοι, συνήθως σαν απευκταίο ενδεχόμενο. Το μόνο δίκιο που αποδέχονται πια όλοι στη Μέση Ανατολή είναι το δίκιο που φτιάχνει η στρατιωτική ισχύς. Το Ισραήλ είχε τόσον καιρό και συνεχίζει να έχει τη μεγαλύτερη ισχύ στην περιοχή, και κατά συνέπεια έχει μπορέσει να επιβάλει το δίκιο του. Όμως η ισχύς του βασίζεται σε τρία δεδομένα που είναι αμφίβολο εάν θα υφίστανται και στο απώτερο μέλλον: στη στενή του συμμαχία με τις ΗΠΑ, στην αποδοχή και βοήθεια της εβραϊκής κοινότητας της διασποράς, κυρίως στις ΗΠΑ, και στο ότι οι κάτοικοι του Ισραήλ δέχονται να θυσιάζουν πολλά από το βιοτικό επίπεδο που απολαμβάνουν οι κάτοικοι των άλλων ανεπτυγμένων χωρών για χάρη της πολεμικής τους ετοιμότητας.
Πόσο καιρό μπορεί να διατηρήσει σε καλύτερη ισορροπία αυτά τα τρία το Ισραήλ από όσο αυτή στέκει σήμερα; Το να βασίζεσαι στην προτίμηση μιας υπερδύναμης και να την ακολουθείς πιστά δεν είναι εγγύηση ότι θα συνεχίσει αυτή να σε υποστηρίζει ακόμα και όταν τα συμφέροντά της επιβάλουν άλλα πράγματα. Οι εβραϊκές κοινότητες της διασποράς βρίσκουν όλο και πιο δύσκολο να δικαιολογήσουν στους ίδιους τους τους εαυτούς την ισοπέδωση όλης της Μέσης Ανατολής στο κυνήγι της υποτιθέμενης ασφάλειας. Όλο και περισσότεροι ανάμεσά τους διαβλέπουν στους πολέμους του Ισραήλ τον ηγεμονισμό του. Οι ίδιοι οι κάτοικοι του Ισραήλ είναι άγνωστο για πόσο θα θέλουν να είναι με το όπλο παρά πόδα, θυσιάζοντας την κανονική ζωή τους.
Είναι προς συμφέρον όλων των υπόλοιπων η ειρήνη στη Μέση Ανατολή. Κανείς δεν θέλει να πληρώνει το πετρέλαιο 200 και 300 δολλάρια το βαρέλι. Η αντιδικία του Ισραήλ με το Ιράν κινδυνεύει να οδηγήσει τον κόσμο σε μία τέτοια προοπτική. Το συμφέρον του ίδιου του Ισραήλ εξυπηρετείται από τη σύναψη ειρήνης. Ο Γιαμποτίνσκι, τον οποίο ακολουθεί το Λικούντ αλλά και ουσιαστικά όλη η ηγεσία του Ισραήλ, αν και προπαγάνδιζε τον Σιδερένιο Τοίχο, πίστευε ότι ο Σιδερένιος Τοίχος δεν ήταν ένας αυτοσκοπός, αλλά ένας τρόπος να εξασφαλίσει τελικά αυτό που ήθελε το Ισραήλ στην περιοχή: την αποδοχή του από τους Άραβες και το δικαίωμα στην ύπαρξή του.
* Ο Σωτήρης Λεβέντης είναι μέλος του τμήματος Εξωτερικής Πολιτικής του ΣΥΝ
