Ορισμένες άμεσες οικονομικές συνέπειες του κορωνοϊού
Κώστας Καλλίτσης, Η Καθημερινή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2020-03-01
Οι αγορές, παρά την αρχική απροθυμία που έδειξαν να αντιδράσουν στον κίνδυνο του κορωνοϊού, τελικά άρχισαν να τον τιμολογούν.
Αρχικά επλήγησαν οι μετοχές εταιρειών ιδιαίτερα εξαρτημένων από διεθνείς προμηθευτικές αλυσίδες (αυτοκίνητα, ηλεκτρονικά), αεροπορικές εταιρείες, εταιρείες πρώτων υλών και το κύκλωμα του πετρελαίου (στη Νέα Υόρκη η τιμή έπεσε κάτω από 49 δολ./βαρ.) που εξαρτώνται από τη μεγέθυνση της κινεζικής οικονομίας.
Εν συνεχεία, γενικεύτηκε η φυγή των κεφαλαίων από καθετί που ενέχει κίνδυνο, και από τα λιγότερο ασφαλή ομόλογα (έτσι, οι αποδόσεις των ελληνικών ανεβαίνουν). Τα κεφάλαια σπεύδουν σε θεωρούμενα ασφαλή καταφύγια – σε ομόλογα ΗΠΑ (η απόδοση του 10ετούς μειώθηκε σε νέο ιστορικά χαμηλό), στο δολάριο (που κάνει ράλι), στον χρυσό (που σημειώνει νέο υψηλό ρεκόρ επταετίας).
Το μέγεθος των συνεπειών του κορωνοϊού στη παγκόσμια οικονομία παραμένει άγνωστο. Αφενός, γιατί προσώρας δεν είναι προβλέψιμες η χρονική κορύφωση και η διάδοση που θα πάρει, αφετέρου, γιατί τα μέτρα περιορισμού της διάδοσής του (μεγάλες περιοχές μπαίνουν σε καραντίνα, κλείνουν σύνορα, διακόπτονται μεταφορές...) άμεσα αποδιοργανώνουν τον κεντρικό ιστό ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας, που δεν είναι παρά ο πιο βαθύς και ευρύτατος διεθνής καταμερισμός της εργασίας. Κάθε μέτρο περιορισμού του ιού έχει ως δευτερογενές προϊόν το χτύπημα της ανάπτυξης, το ξήλωμα ισχυρών κρίκων του παγκόσμιου καταμερισμού της εργασίας. Αυτή είναι μια υπαρκτή, αναπόφευκτη αντινομία.
Αυτή καθαυτή η εξάπλωση του κορωνοϊού δεν είναι μόνο ιατρικό, όπως σωστά έχει ειπωθεί, είναι ένα κατεξοχήν κοινωνικό φαινόμενο. Υποδηλώνει και πόσο μικρό χωριό έχει γίνει ο πλανήτης, πόσο στενά αλληλεξαρτώνται οι γειτονιές του κόσμου, πόσο εύκολα η ιδέα περί οχύρωσης των τυχερών, που έτυχε να γεννηθούν σε χώρες ανεπτυγμένου καπιταλισμού από όλους τους άλλους, αποδεικνύεται πλάσμα της φαντασίας, πόσο η αλληλεγγύη και η συνανάπτυξη δεν είναι μόνο ουμανιστικές αλλά, τελικά, είναι (και) συνετές ιδέες.
Είναι ασαφείς και οι συνέπειες που θα έχει στην ελληνική οικονομία. Ηδη, πάντως, βλέπουν το φως της δημοσιότητας ορισμένες πρώτες εκτιμήσεις για απώλειες στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της τάξης της μιας ποσοστιαίας μονάδας από τον τουρισμό κι επιπλέον μισής ποσοστιαίας μονάδας από την ελληνική ναυτιλία. Ισως αυτά είναι πρόωρα, φαίνεται ότι είναι πολύ νωρίς για να εκτιμηθούν οι ακριβείς οικονομικές συνέπειες του κορωνοϊού, πέραν μιας πρόσκαιρης αύξησης της κατανάλωσης που αλαφιασμένοι νεοέλληνες πυροδοτούν στα σούπερ μάρκετ, ωσάν επρόκειτο να κινδυνεύσει η ζωή τους –ούτε καν από τον ιό, αλλά– από... ασιτία, από επικείμενη πείνα.
Και –για να μιλήσουμε σοβαρά– είναι πρόωρες οι προβλέψεις πέραν ορισμένων γενικών και μάλλον εύλογων εκτιμήσεων (α) για αναστολή ή μερική αναστροφή της βελτίωσης των όρων δανεισμού της χώρας και (β) για αρνητική επίδραση στην αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, που σε κανονικές συνθήκες θα μπορούσε να αγγίξει ή ελαφρά να υπερβεί το 2,8%, αλλά τώρα αναμένεται να συγκρατηθεί σε χαμηλότερα επίπεδα. Σε μια κανονική χώρα, αυτά θα προκαλούσαν σχετική ένταση της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας – ίσως μια τολμηρή επανεκκίνηση, με σχέδιο, συνολικό όραμα και με πειθαρχία. Μένει να φανεί τι θα προκαλέσει στην περίπτωσή μας.
Αρχικά επλήγησαν οι μετοχές εταιρειών ιδιαίτερα εξαρτημένων από διεθνείς προμηθευτικές αλυσίδες (αυτοκίνητα, ηλεκτρονικά), αεροπορικές εταιρείες, εταιρείες πρώτων υλών και το κύκλωμα του πετρελαίου (στη Νέα Υόρκη η τιμή έπεσε κάτω από 49 δολ./βαρ.) που εξαρτώνται από τη μεγέθυνση της κινεζικής οικονομίας.
Εν συνεχεία, γενικεύτηκε η φυγή των κεφαλαίων από καθετί που ενέχει κίνδυνο, και από τα λιγότερο ασφαλή ομόλογα (έτσι, οι αποδόσεις των ελληνικών ανεβαίνουν). Τα κεφάλαια σπεύδουν σε θεωρούμενα ασφαλή καταφύγια – σε ομόλογα ΗΠΑ (η απόδοση του 10ετούς μειώθηκε σε νέο ιστορικά χαμηλό), στο δολάριο (που κάνει ράλι), στον χρυσό (που σημειώνει νέο υψηλό ρεκόρ επταετίας).
Το μέγεθος των συνεπειών του κορωνοϊού στη παγκόσμια οικονομία παραμένει άγνωστο. Αφενός, γιατί προσώρας δεν είναι προβλέψιμες η χρονική κορύφωση και η διάδοση που θα πάρει, αφετέρου, γιατί τα μέτρα περιορισμού της διάδοσής του (μεγάλες περιοχές μπαίνουν σε καραντίνα, κλείνουν σύνορα, διακόπτονται μεταφορές...) άμεσα αποδιοργανώνουν τον κεντρικό ιστό ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας, που δεν είναι παρά ο πιο βαθύς και ευρύτατος διεθνής καταμερισμός της εργασίας. Κάθε μέτρο περιορισμού του ιού έχει ως δευτερογενές προϊόν το χτύπημα της ανάπτυξης, το ξήλωμα ισχυρών κρίκων του παγκόσμιου καταμερισμού της εργασίας. Αυτή είναι μια υπαρκτή, αναπόφευκτη αντινομία.
Αυτή καθαυτή η εξάπλωση του κορωνοϊού δεν είναι μόνο ιατρικό, όπως σωστά έχει ειπωθεί, είναι ένα κατεξοχήν κοινωνικό φαινόμενο. Υποδηλώνει και πόσο μικρό χωριό έχει γίνει ο πλανήτης, πόσο στενά αλληλεξαρτώνται οι γειτονιές του κόσμου, πόσο εύκολα η ιδέα περί οχύρωσης των τυχερών, που έτυχε να γεννηθούν σε χώρες ανεπτυγμένου καπιταλισμού από όλους τους άλλους, αποδεικνύεται πλάσμα της φαντασίας, πόσο η αλληλεγγύη και η συνανάπτυξη δεν είναι μόνο ουμανιστικές αλλά, τελικά, είναι (και) συνετές ιδέες.
Είναι ασαφείς και οι συνέπειες που θα έχει στην ελληνική οικονομία. Ηδη, πάντως, βλέπουν το φως της δημοσιότητας ορισμένες πρώτες εκτιμήσεις για απώλειες στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της τάξης της μιας ποσοστιαίας μονάδας από τον τουρισμό κι επιπλέον μισής ποσοστιαίας μονάδας από την ελληνική ναυτιλία. Ισως αυτά είναι πρόωρα, φαίνεται ότι είναι πολύ νωρίς για να εκτιμηθούν οι ακριβείς οικονομικές συνέπειες του κορωνοϊού, πέραν μιας πρόσκαιρης αύξησης της κατανάλωσης που αλαφιασμένοι νεοέλληνες πυροδοτούν στα σούπερ μάρκετ, ωσάν επρόκειτο να κινδυνεύσει η ζωή τους –ούτε καν από τον ιό, αλλά– από... ασιτία, από επικείμενη πείνα.
Και –για να μιλήσουμε σοβαρά– είναι πρόωρες οι προβλέψεις πέραν ορισμένων γενικών και μάλλον εύλογων εκτιμήσεων (α) για αναστολή ή μερική αναστροφή της βελτίωσης των όρων δανεισμού της χώρας και (β) για αρνητική επίδραση στην αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, που σε κανονικές συνθήκες θα μπορούσε να αγγίξει ή ελαφρά να υπερβεί το 2,8%, αλλά τώρα αναμένεται να συγκρατηθεί σε χαμηλότερα επίπεδα. Σε μια κανονική χώρα, αυτά θα προκαλούσαν σχετική ένταση της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας – ίσως μια τολμηρή επανεκκίνηση, με σχέδιο, συνολικό όραμα και με πειθαρχία. Μένει να φανεί τι θα προκαλέσει στην περίπτωσή μας.
