Στη Νέα Υόρκη χωρίς αποσκευές
Κυριάκος Πιερίδης, Η Εφημερίδα των Συντακτών, Δημοσιευμένο: 2021-02-07
Η πρόταση που ετοιμάζει ο πρόεδρος Αναστασιάδης εν όψει της συζήτησης για το Κυπριακό στη Νέα Υόρκη αφορά μια «αποκεντρωμένη» ή «χαλαρή» ομοσπονδία, χωρίς να είναι καθόλου ξεκάθαρο τι εννοεί ● Πρόκειται, πάντως, για την απόλυτη αναίρεση της στάσης του το 2017, όταν σπατάλησε μια χρυσή ευκαιρία επίλυσης του Κυπριακού επιμένοντας σε μια ισχυρή, φορτωμένη με αρμοδιότητες κεντρική κυβέρνηση.
ΑΝΑΛΥΣΗ*
Την 1η Μαρτίου στη Νέα Υόρκη το Κυπριακό μπαίνει ξανά στο τραπέζι. Στα σχεδόν τέσσερα χρόνια που πέρασαν από το Κραν Μοντανά, τίποτα δεν έμεινε πια στη θέση του για να ελπίζει κανείς στην επίλυση. Το 2017 χάθηκε μια «ιστορική ευκαιρία επίλυσης για τους Κυπρίους», έγραφε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ. Τώρα ο Αντόνιο Γκουτέρες έχει μπροστά του ένα πρόβλημα με πολλές περιπλοκές και απρόθυμους πρωταγωνιστές για εφικτές λύσεις.
Ο πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης θα αναπτύξει τις ιδέες του για «αποκεντρωμένη» ομοσπονδία, μια προσέγγιση που –λέγεται– είχε πάντοτε στο μυαλό του. Την προβάλλει δημόσια ο ΥΠΕΞ Ν. Χριστοδουλίδης ως απάντηση στην πίεση που ασκεί η Τουρκία για δύο κράτη. Κανείς δεν ξέρει τι εννοεί ο Ν. Αναστασιάδης όταν μιλά για «αποκεντρωμένη» ή «χαλαρή» ομοσπονδία.
Ο πρόεδρος του ΔΗΣΥ Αβέρωφ Νεοφύτου, που πιθανόν να γνωρίζει καλύτερα, κάνει λόγο για μικρό αριθμό συγκεκριμένων αρμοδιοτήτων της μικτής κεντρικής κυβέρνησης Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων για να τηρείται η ελάχιστη συνοχή ενός επανενωμένου κράτους. Οι δύο κοινότητες θα έχουν εκτενέστατη αυτονομία στις περιοχές που διοικούν: οι Ελληνοκύπριοι στον Νότο και οι Τουρκοκύπριοι στον Βορρά. Πριν από 5 χρόνια στις διαπραγματεύσεις με τον μετριοπαθή Μουσταφά Ακιντζί, ο Ν. Αναστασιάδης έδωσε τις ακριβώς αντίθετες εντολές στον διαπραγματευτή Ανδρέα Μαυρογιάννη. Η εντολή ήταν να «φορτώνει» αρμοδιότητες στην κεντρική κυβέρνηση!
Οι ομοσπονδιακές αρμοδιότητες και η αποκέντρωση εξουσιών δεν ήταν ποτέ το μείζον στις επίπονες διαπραγματεύσεις. Πιο κρίσιμα ήταν βασικά ζητήματα λειτουργίας του κράτους, διεθνώς και από το 2004 εντός της Ε.Ε., όπως απορρέουν από τα λεγόμενα τρία «singles»: μία κυριαρχία, μία διεθνής προσωπικότητα, μία ιθαγένεια! Με βάση αυτά απορρέουν και οι αρμοδιότητες της κεντρικής κυβέρνησης. Πιο καθοριστικά και φλέγοντα ζητήματα είναι όσα αντανακλούν την «πολιτική ισότητα» Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων και απαιτούν συναινετικές αποφάσεις στη (μελλοντική) κυβέρνηση με την «αποτελεσματική συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων». Αυτά προβλέπονται από τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας και ερμηνεύονται από τον γενικό γραμματέα, όταν αναφέρονται σε διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία.
Ακόμα κι αν είναι «χαλαρή» η ομοσπονδία, ο Ν. Αναστασιάδης καλείται να αποδείξει ότι είναι… θετικός στην πολιτική ισότητα ως θεμελιακή προϋπόθεση. Είναι πολύπειρος και τη γνωρίζει πολύ καλά από την εποχή του Μακαρίου.
Από το τραγικό για την Κύπρο βράδυ του Κραν Μοντανά τον Ιούλιο του 2017, δεν έδωσε, όμως, πολλά δείγματα γραφής που να τον καθιστούν αξιόπιστο: πώς βλέπει τον διαμοιρασμό εξουσίας, την αποτελεσματική συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων στη λήψη αποφάσεων, την εκ περιτροπής προεδρία κοκ. Κινούμενος μεταξύ ασάφειας και απόρριψης της πολιτικής ισότητας, ο Ν. Αναστασιάδης φρόντισε επίσης να υποβάλει στην ελληνοκυπριακή κοινή γνώμη την ακραία αντίληψη ότι θα παραλύσει το κράτος και η ελληνοκυπριακή πλειοψηφία θα εγκλωβιστεί στις επιλογές της Τουρκίας, μέσω των… δούρειων ίππων της, των Τουρκοκυπρίων. Προφανώς, αυτά ισοδυναμούν με «μη λύση»!
Διόλου τυχαία κατά την ίδια περίοδο, καταγράφονται τουλάχιστον δύο δικές του απόπειρες πίσω από κλειστές πόρτες να ανοίξει συζήτηση για δύο κράτη. Συνομιλητής του, ο Τούρκος ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου! Η μία «βολιδοσκόπηση» έγινε παραμονή του τελικού δείπνου στο Κραν Μοντανά.
Ο Μ. Ακιντζί, μόλις το έμαθε, προειδοποίησε τον Τσαβούσογλου ότι πρόκειται για τέχνασμα γιατί κανείς Ελληνοκύπριος ηγέτης δεν θα δεχθεί «δύο κράτη». Ακολούθως η διάσκεψη τινάχτηκε στον αέρα. Η δεύτερη απόπειρα έγινε στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ τον Σεπτέμβριο του 2018 και παρών στη συνομιλία Αναστασιάδη-Τσαβούσογλου ήταν και ο ΥΠΕΞ Ν. Χριστοδουλίδης. Για κάποιο περίεργο λόγο, η κυπριακή αντιπροσωπεία τότε άφηνε να διαρρεύσει δεξιά και αριστερά ότι «τα βρήκαν» με τον Τσαβούσογλου! Δυστυχώς για την Κύπρο, τα τραγελαφικά αυτά γεγονότα διασταυρώνονται από πολλές πηγές, πέρα από όσα διατείνεται ο Τσαβούσογλου, και μια πρόσφατη ομολογία του αρχιεπισκόπου Χρυσόστομου ότι ο Αναστασιάδης συζητούσε «δύο κράτη».
Ο Ν. Αναστασιάδης προσέρχεται στη διάσκεψη, έχοντας καταστρέψει πολύτιμο διαπραγματευτικό κεφάλαιο σε ουσιώδη ζητήματα της επίλυσης που κατακτήθηκαν με τεράστιο κόπο και διεθνή στήριξη. Υπάρχουν πολλές θεωρίες για τους αλόγιστους χειρισμούς Αναστασιάδη. Το βέβαιο είναι ότι έχει ανοίξει τον ασκό του Αιόλου. Η δημοφιλία του στο εσωτερικό σημειώνει τους τελευταίους μήνες κάθετη πτώση λόγω του σκανδάλου διαφθοράς με τα «χρυσά διαβατήρια». Πολλοί συνδέουν την αντιφατική συμπεριφορά του στο Κυπριακό με εκείνες τις… προτεραιότητες. Ταυτόχρονα, όμως, στηρίζεται στο εσωτερικό από ένα σκληρό κατεστημένο που προτιμά τη συντήρηση του στάτους κβο της διχοτόμησης, παρά μια ομοσπονδιακή επίλυση. Δηλαδή, οι Ελληνοκύπριοι να κατέχουν και να ελέγχουν το κράτος – κι ας ξεχαστεί το μισό, φτάνει να μην μπαίνουν στα πόδια τους οι Τουρκοκύπριοι.
Ο γενικός γραμματέας θα τηρήσει τη διπλωματική αβρότητα, υποδεχόμενος τις αντιπροσωπείες στη Νέα Υόρκη. Ωστόσο, γνωρίζει πολύ καλά ότι αυτή τη στιγμή έχει να κάνει με δύο Κύπριους ηγέτες που δεν ενδιαφέρονται για επανένωση και συνύπαρξη. Πώς να αναμένει να διανύσουν το τελευταίο «μίλι» για να καταλήξουν σε συνολική επίλυση; Γι’ αυτό ήδη τηρεί αποστάσεις και έχει αντικαταστήσει το πλαίσιο των 6 σημείων του για κατάληξη σε στρατηγική συμφωνία με μια γενική παραπομπή στον κορμό εργασίας («body of work») που προηγήθηκε. Ο Γκουτέρες θα μπορεί να κρίνει εύκολα από την πρώτη ημέρα αν υπάρχει κοινό έδαφος. Μόνο αν πεισθεί ότι τα μέρη βρίσκονται σε ακτίνα συμφωνίας θα καθορίσει πλήρη διάσκεψη σε τακτό χρόνο – ίσως δίμηνο. Διαφορετικά, θα αφήσει το Κυπριακό για εύθετο χρόνο.
Ο Αναστασιάδης θεωρείται πολύ προβλέψιμος πλέον για την Τουρκία, που προβάλλει τα επιχειρήματά της ώστε να ηχούν πειστικά στον ΟΗΕ. Λέει ο Μ. Τσαβούσογλου στην κατεχόμενη Λευκωσία (2/2): «Εγώ γνωρίζω ότι ο Αναστασιάδης θέλει λύση δύο κρατών. Δεν το είπε μόνο σε μένα, το είπε και σε άλλους. Ακόμα και αν πει ότι μπορεί να αποδεχθεί τώρα την πολιτική ισότητα –και πριν από το Κραν Μοντανά είχε αποδεχθεί κάποια πράγματα– πάλι θα υπαναχωρεί. Εάν ξαναγίνει αυτό και γυρίσει η ελληνοκυπριακή πλευρά και πει ότι τελικά η λύση δύο κρατών είναι η καλύτερη, τι θα πούμε;».
Η Τουρκία δεν έχει την παραμικρή διάθεση για νέο κύκλο διαπραγματεύσεων. Εκφράζει αντίθεση στη βάση της ομοσπονδίας, αλλά το κάνει κατά τρόπο που βάζει τον Αναστασιάδη στη γωνία, δασκαλεύοντας τον Ερσίν Τατάρ να μην του ξεφύγει καμιά λέξη παραπάνω. Η γραμμή Τσαβούσογλου είναι πρώτα ο Αναστασιάδης να ανοίξει τα χαρτιά του: τι εννοεί με την πολιτική ισότητα και πώς αποτυπώνεται στον διαμοιρασμό εξουσίας! Θέλει επίσης να ανοίξει τη συζήτηση για τον διαμοιρασμό του φυσικού αερίου.
Ο Ν. Αναστασιάδης πέτυχε το εκπληκτικό, η Τουρκία να τοποθετείται και κανείς να μην της καταλογίζει ευθύνη: είτε για τα δύο κράτη είτε για όσα κάνει στις ΑΟΖ και στο Βαρώσι. Τώρα διαπιστώνει ότι σε όλα έπεσε έξω και στη Νέα Υόρκη θα τα βρίσκει μπροστά του.
ΑΝΑΛΥΣΗ*
Την 1η Μαρτίου στη Νέα Υόρκη το Κυπριακό μπαίνει ξανά στο τραπέζι. Στα σχεδόν τέσσερα χρόνια που πέρασαν από το Κραν Μοντανά, τίποτα δεν έμεινε πια στη θέση του για να ελπίζει κανείς στην επίλυση. Το 2017 χάθηκε μια «ιστορική ευκαιρία επίλυσης για τους Κυπρίους», έγραφε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ. Τώρα ο Αντόνιο Γκουτέρες έχει μπροστά του ένα πρόβλημα με πολλές περιπλοκές και απρόθυμους πρωταγωνιστές για εφικτές λύσεις.
Ο πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης θα αναπτύξει τις ιδέες του για «αποκεντρωμένη» ομοσπονδία, μια προσέγγιση που –λέγεται– είχε πάντοτε στο μυαλό του. Την προβάλλει δημόσια ο ΥΠΕΞ Ν. Χριστοδουλίδης ως απάντηση στην πίεση που ασκεί η Τουρκία για δύο κράτη. Κανείς δεν ξέρει τι εννοεί ο Ν. Αναστασιάδης όταν μιλά για «αποκεντρωμένη» ή «χαλαρή» ομοσπονδία.
Ο πρόεδρος του ΔΗΣΥ Αβέρωφ Νεοφύτου, που πιθανόν να γνωρίζει καλύτερα, κάνει λόγο για μικρό αριθμό συγκεκριμένων αρμοδιοτήτων της μικτής κεντρικής κυβέρνησης Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων για να τηρείται η ελάχιστη συνοχή ενός επανενωμένου κράτους. Οι δύο κοινότητες θα έχουν εκτενέστατη αυτονομία στις περιοχές που διοικούν: οι Ελληνοκύπριοι στον Νότο και οι Τουρκοκύπριοι στον Βορρά. Πριν από 5 χρόνια στις διαπραγματεύσεις με τον μετριοπαθή Μουσταφά Ακιντζί, ο Ν. Αναστασιάδης έδωσε τις ακριβώς αντίθετες εντολές στον διαπραγματευτή Ανδρέα Μαυρογιάννη. Η εντολή ήταν να «φορτώνει» αρμοδιότητες στην κεντρική κυβέρνηση!
Οι ομοσπονδιακές αρμοδιότητες και η αποκέντρωση εξουσιών δεν ήταν ποτέ το μείζον στις επίπονες διαπραγματεύσεις. Πιο κρίσιμα ήταν βασικά ζητήματα λειτουργίας του κράτους, διεθνώς και από το 2004 εντός της Ε.Ε., όπως απορρέουν από τα λεγόμενα τρία «singles»: μία κυριαρχία, μία διεθνής προσωπικότητα, μία ιθαγένεια! Με βάση αυτά απορρέουν και οι αρμοδιότητες της κεντρικής κυβέρνησης. Πιο καθοριστικά και φλέγοντα ζητήματα είναι όσα αντανακλούν την «πολιτική ισότητα» Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων και απαιτούν συναινετικές αποφάσεις στη (μελλοντική) κυβέρνηση με την «αποτελεσματική συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων». Αυτά προβλέπονται από τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας και ερμηνεύονται από τον γενικό γραμματέα, όταν αναφέρονται σε διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία.
Ακόμα κι αν είναι «χαλαρή» η ομοσπονδία, ο Ν. Αναστασιάδης καλείται να αποδείξει ότι είναι… θετικός στην πολιτική ισότητα ως θεμελιακή προϋπόθεση. Είναι πολύπειρος και τη γνωρίζει πολύ καλά από την εποχή του Μακαρίου.
Από το τραγικό για την Κύπρο βράδυ του Κραν Μοντανά τον Ιούλιο του 2017, δεν έδωσε, όμως, πολλά δείγματα γραφής που να τον καθιστούν αξιόπιστο: πώς βλέπει τον διαμοιρασμό εξουσίας, την αποτελεσματική συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων στη λήψη αποφάσεων, την εκ περιτροπής προεδρία κοκ. Κινούμενος μεταξύ ασάφειας και απόρριψης της πολιτικής ισότητας, ο Ν. Αναστασιάδης φρόντισε επίσης να υποβάλει στην ελληνοκυπριακή κοινή γνώμη την ακραία αντίληψη ότι θα παραλύσει το κράτος και η ελληνοκυπριακή πλειοψηφία θα εγκλωβιστεί στις επιλογές της Τουρκίας, μέσω των… δούρειων ίππων της, των Τουρκοκυπρίων. Προφανώς, αυτά ισοδυναμούν με «μη λύση»!
Διόλου τυχαία κατά την ίδια περίοδο, καταγράφονται τουλάχιστον δύο δικές του απόπειρες πίσω από κλειστές πόρτες να ανοίξει συζήτηση για δύο κράτη. Συνομιλητής του, ο Τούρκος ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου! Η μία «βολιδοσκόπηση» έγινε παραμονή του τελικού δείπνου στο Κραν Μοντανά.
Ο Μ. Ακιντζί, μόλις το έμαθε, προειδοποίησε τον Τσαβούσογλου ότι πρόκειται για τέχνασμα γιατί κανείς Ελληνοκύπριος ηγέτης δεν θα δεχθεί «δύο κράτη». Ακολούθως η διάσκεψη τινάχτηκε στον αέρα. Η δεύτερη απόπειρα έγινε στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ τον Σεπτέμβριο του 2018 και παρών στη συνομιλία Αναστασιάδη-Τσαβούσογλου ήταν και ο ΥΠΕΞ Ν. Χριστοδουλίδης. Για κάποιο περίεργο λόγο, η κυπριακή αντιπροσωπεία τότε άφηνε να διαρρεύσει δεξιά και αριστερά ότι «τα βρήκαν» με τον Τσαβούσογλου! Δυστυχώς για την Κύπρο, τα τραγελαφικά αυτά γεγονότα διασταυρώνονται από πολλές πηγές, πέρα από όσα διατείνεται ο Τσαβούσογλου, και μια πρόσφατη ομολογία του αρχιεπισκόπου Χρυσόστομου ότι ο Αναστασιάδης συζητούσε «δύο κράτη».
Ο Ν. Αναστασιάδης προσέρχεται στη διάσκεψη, έχοντας καταστρέψει πολύτιμο διαπραγματευτικό κεφάλαιο σε ουσιώδη ζητήματα της επίλυσης που κατακτήθηκαν με τεράστιο κόπο και διεθνή στήριξη. Υπάρχουν πολλές θεωρίες για τους αλόγιστους χειρισμούς Αναστασιάδη. Το βέβαιο είναι ότι έχει ανοίξει τον ασκό του Αιόλου. Η δημοφιλία του στο εσωτερικό σημειώνει τους τελευταίους μήνες κάθετη πτώση λόγω του σκανδάλου διαφθοράς με τα «χρυσά διαβατήρια». Πολλοί συνδέουν την αντιφατική συμπεριφορά του στο Κυπριακό με εκείνες τις… προτεραιότητες. Ταυτόχρονα, όμως, στηρίζεται στο εσωτερικό από ένα σκληρό κατεστημένο που προτιμά τη συντήρηση του στάτους κβο της διχοτόμησης, παρά μια ομοσπονδιακή επίλυση. Δηλαδή, οι Ελληνοκύπριοι να κατέχουν και να ελέγχουν το κράτος – κι ας ξεχαστεί το μισό, φτάνει να μην μπαίνουν στα πόδια τους οι Τουρκοκύπριοι.
Ο γενικός γραμματέας θα τηρήσει τη διπλωματική αβρότητα, υποδεχόμενος τις αντιπροσωπείες στη Νέα Υόρκη. Ωστόσο, γνωρίζει πολύ καλά ότι αυτή τη στιγμή έχει να κάνει με δύο Κύπριους ηγέτες που δεν ενδιαφέρονται για επανένωση και συνύπαρξη. Πώς να αναμένει να διανύσουν το τελευταίο «μίλι» για να καταλήξουν σε συνολική επίλυση; Γι’ αυτό ήδη τηρεί αποστάσεις και έχει αντικαταστήσει το πλαίσιο των 6 σημείων του για κατάληξη σε στρατηγική συμφωνία με μια γενική παραπομπή στον κορμό εργασίας («body of work») που προηγήθηκε. Ο Γκουτέρες θα μπορεί να κρίνει εύκολα από την πρώτη ημέρα αν υπάρχει κοινό έδαφος. Μόνο αν πεισθεί ότι τα μέρη βρίσκονται σε ακτίνα συμφωνίας θα καθορίσει πλήρη διάσκεψη σε τακτό χρόνο – ίσως δίμηνο. Διαφορετικά, θα αφήσει το Κυπριακό για εύθετο χρόνο.
Ο Αναστασιάδης θεωρείται πολύ προβλέψιμος πλέον για την Τουρκία, που προβάλλει τα επιχειρήματά της ώστε να ηχούν πειστικά στον ΟΗΕ. Λέει ο Μ. Τσαβούσογλου στην κατεχόμενη Λευκωσία (2/2): «Εγώ γνωρίζω ότι ο Αναστασιάδης θέλει λύση δύο κρατών. Δεν το είπε μόνο σε μένα, το είπε και σε άλλους. Ακόμα και αν πει ότι μπορεί να αποδεχθεί τώρα την πολιτική ισότητα –και πριν από το Κραν Μοντανά είχε αποδεχθεί κάποια πράγματα– πάλι θα υπαναχωρεί. Εάν ξαναγίνει αυτό και γυρίσει η ελληνοκυπριακή πλευρά και πει ότι τελικά η λύση δύο κρατών είναι η καλύτερη, τι θα πούμε;».
Η Τουρκία δεν έχει την παραμικρή διάθεση για νέο κύκλο διαπραγματεύσεων. Εκφράζει αντίθεση στη βάση της ομοσπονδίας, αλλά το κάνει κατά τρόπο που βάζει τον Αναστασιάδη στη γωνία, δασκαλεύοντας τον Ερσίν Τατάρ να μην του ξεφύγει καμιά λέξη παραπάνω. Η γραμμή Τσαβούσογλου είναι πρώτα ο Αναστασιάδης να ανοίξει τα χαρτιά του: τι εννοεί με την πολιτική ισότητα και πώς αποτυπώνεται στον διαμοιρασμό εξουσίας! Θέλει επίσης να ανοίξει τη συζήτηση για τον διαμοιρασμό του φυσικού αερίου.
Ο Ν. Αναστασιάδης πέτυχε το εκπληκτικό, η Τουρκία να τοποθετείται και κανείς να μην της καταλογίζει ευθύνη: είτε για τα δύο κράτη είτε για όσα κάνει στις ΑΟΖ και στο Βαρώσι. Τώρα διαπιστώνει ότι σε όλα έπεσε έξω και στη Νέα Υόρκη θα τα βρίσκει μπροστά του.
