Δειλά βήματα στο Κυπριακό

Η «διευρυμένη συνάντηση» που προανήγγειλε ο Γκουτέρες αφορά την πρόσκληση των εγγυητριών δυνάμεων «για να συζητήσουν την πορεία προς τα εμπρός». Είναι καταγεγραμμένο από καιρό στον ΟΗΕ ότι η θετική στροφή στις σχέσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία προσστηριχτεί μια πλήρους κλίμακας πρωτοβουλία του ΟΗΕ.φέρει μια ανέλπιστη ευκαιρία για να στηριχθεί μια πλήρους κλίμακας πρωτοβουλία του ΟΗΕ.

Στην άτυπη τριμερή της Νέας Υόρκης την περασμένη Τρίτη (15/10) ο γενικός γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες καθόρισε δύο επίπεδα συναντήσεων για το Κυπριακό με την ελπίδα ότι θα υπάρξουν εξελίξεις: πρώτον, τη σύγκληση «μιας άτυπης συνάντησης με ευρύτερη σύνθεση» (εγγυήτριες δυνάμεις) και, δεύτερον, τη «διερεύνηση πιθανών νέων διόδων διέλευσης» στην Κύπρο.

Ως αυτό το σημείο ήταν εφικτό να συμφωνήσουν οι δύο ηγέτες στην Κύπρο, ο πρόεδρος Ν. Χριστοδουλίδης και ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Ερσίν Τατάρ, για να βγει στη δημοσιότητα κι ας ταξίδεψαν για τον σκοπό αυτό χιλιάδες χιλιόμετρα. Πρόκειται για φτωχή σε περιεχόμενο ανακοίνωση για να δημιουργήσει ουσιαστική κινητικότητα στο Κυπριακό. Τι συμβαίνει λοιπόν;

Διευρυμένη συνάντηση

Η «διευρυμένη συνάντηση» που προανήγγειλε ο Γκουτέρες αφορά την πρόσκληση των εγγυητριών δυνάμεων «για να συζητήσουν την πορεία προς τα εμπρός». Είναι καταγεγραμμένο από καιρό στον ΟΗΕ ότι η θετική στροφή στις σχέσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία προσφέρει μια ανέλπιστη ευκαιρία για να στηριχτεί μια πλήρους κλίμακας πρωτοβουλία του ΟΗΕ. Δεν καθορίστηκε ημερομηνία, εξ ου και ο Γκουτέρες είχε τηλεφωνική επαφή με τον Τούρκο ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν. Στο παρασκήνιο γίνονται πολύ ουσιώδεις συζητήσεις με επίκεντρο την πολιτική ισότητα, που αφορά περισσότερο τον Χριστοδουλίδη, και την ασφάλεια, που τον πρώτο και τελευταίο λόγο έχει ο Φιντάν.

Με την ελαφρά κίνηση προς τα εμπρός ο Χριστοδουλίδης προσβλέπει σε ανακοινώσεις (συμπεράσματα) του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, με τις οποίες όπως είπε «η Ε.Ε. θα δείχνει τον πρωταγωνιστικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει στην επανέναρξη των συνομιλιών».

Με τον ίδιο τρόπο προφανώς ενεργεί και η τουρκική διπλωματία στην Ε.Ε. για να προωθεί τη δική της θετική ατζέντα (τελωνειακή ένωση, βίζα). Δηλώνοντας έτοιμη να συμμετάσχει σε μια διευρυμένη συνάντηση απαιτεί να μην παρεμποδίζεται από το Κυπριακό. Κανείς δεν δείχνει να βιάζεται σε αυτό το στάδιο…

Η αναφορά στο άνοιγμα νέων οδοφραγμάτων είναι ενδιαφέρουσα, αλλά και πάλι περιοριστική όσο οι συζητήσεις εγκλωβίζονται εντός Κύπρου. Τα πρώτα τέσσερα οδοφράγματα μετατράπηκαν σε σημεία διέλευσης (Αγιος Δομέτιος, Λήδρα Πάλας, Πέργαμος, Στροβίλια) πριν από 21 χρόνια! Εκτοτε προστέθηκαν μόλις άλλα 5 κατά μήκος της γραμμής διαχωρισμού: από δυτικά Λιμνίτης, Λεύκα, Αστρομερίτης, Οδός Λήδρας, Δερύνεια στα ανατολικά.

Εδώ και μήνες ο Τατάρ ζητά να ανοίξει το οδόφραγμα της Μιας Μηλιάς για τα εμπορικά οχήματα, ενώ ο Χριστοδουλίδης ζητά ταυτόχρονα τη διάνοιξη οδοφράγματος ή στο Πυρόι ή στα Κόκκινα. Η εμπειρία από τέτοιες συζητήσεις είναι καταθλιπτική. Για κάποια οδοφράγματα στο παρελθόν οι συζητήσεις να ανοίξουν διήρκεσαν μία δεκαετία ή δεν τελεσφόρησαν ποτέ! Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι οι Χριστοδουλίδης και Τατάρ πραγματικά ενδιαφέρονται να τα ανοίξουν. Περισσότερο τα βλέπουν ως εξομάλυνση του στάτους κβο παρά ως εργαλείο για να χτιστεί εμπιστοσύνη. Παράλληλα οι συζητήσεις πάνω σε λεπτομέρειες προσφέρουν άπειρα τεχνάσματα για να επιρρίπτουν ο ένας την ευθύνη στον άλλο.

Συν Αθηνά…

Ο γενικός γραμματέας υπογράμμισε «τη συνεχιζόμενη σταθερή δέσμευση των Ηνωμένων Εθνών για ειρηνική επίλυση του Κυπριακού προς όφελος όλων των Κυπρίων και των μελλοντικών γενεών». Ωστόσο άφησε έξω τη δυναμική Μαρία Ανχελα Ολγκίν και κρατά εμπιστευτική την έκθεση που συνέταξε. Ο Τατάρ αρνήθηκε να ανανεωθεί το συμβόλαιό της τον Ιούλιο και τώρα την απέρριψε. Ο Γκουτέρες θα αναθέσει ρόλο στην Αμερικανίδα Ροζμαρί ΝτιΚάρλο, που είναι ψηλά στη δομή της ιεραρχίας της Γραμματείας, γνωρίζει άριστα το Κυπριακό και δεν χρειάζεται εντολή.

Παράλληλα «ενθαρρύνει τους ηγέτες να εξετάσουν πώς θα γεφυρώσουν το χάσμα στις θέσεις τους και να ξαναχτίσουν εμπιστοσύνη επιτρέποντας κινητικότητα που οδηγεί σε διευθέτηση». Αν αυτή η κινητικότητα θα εξαρτάται από τους δύο Κυπρίους ηγέτες, τότε τα πράγματα είναι πολύ θολά. Αλλα γεγονότα μπορεί να μετρήσουν περισσότερο τους μήνες που έρχονται.

Ελληνοτουρκικά

Το μομέντουμ με την Ελλάδα και την Τουρκία είναι σημαντικό, αλλά κανείς δεν είναι σε θέση να προβλέψει πόσο θα διαρκέσει και τι αποτέλεσμα θα έχει. Επί του παρόντος η Αθήνα και η Αγκυρα παραμένουν δεσμευμένες σε «μη μονομερείς ενέργειες και προκλήσεις» και κάνουν αξιοσημείωτη πρόοδο στη διμερή συνεργασία.

Ο Ερντογάν έκανε πρόσφατα λόγο (12/10) για «εξειδικευμένη διαπραγμάτευση με ολιστική προσέγγιση στο Αιγαίο». Μίλησε για «προσδιορισμό των προβλημάτων και το περιεχόμενό τους για να βρουν ορισμένες λύσεις: οι δικαιοδοσίες στη θάλασσα και στον εναέριο χώρο να καθορίζονται σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο». Αυτά που είπε ο Τούρκος πρόεδρος δεν απέχουν από τη μεθοδολογία και την προσέγγιση της Ελλάδας.

Τουρκοκυπριακή Κοινότητα

Στην περίπτωση της Κύπρου οι συνθήκες επίσης αλλάζουν, τουλάχιστον σε σχέση με την πολιτική κατάσταση στα κατεχόμενα. Με βάση πρόσφατη έρευνα κοινής γνώμης το 59% δήλωσε ότι «επιθυμεί διευθέτηση του Κυπριακού», ενώ το 40,9% δήλωσε ότι «δεν επιθυμεί συμφωνία». Πρόκειται για συσχετισμούς «υπέρ λύσης» που αντέχουν για περισσότερο από δύο δεκαετίες: σε ενδεχόμενο δημοψήφισμα σήμερα το 24% θα ψήφιζε μάλλον ναι, το 30% δήλωσε ότι θα ψήφιζε σίγουρα ναι, ενώ το 6% είπε ότι δεν είναι βέβαιο» (ΚΥΠΕ, 15/10).

Η επιθυμία της πλειοψηφίας των Τουρκοκυπρίων είναι η Κοινότητά τους να γυρίσει σελίδα, να βγει στον σύγχρονο κόσμο κι όχι να απορροφηθεί από την Τουρκία. Ο ηγέτης του αριστερού προοδευτικού Κόμματος CTP, Τουφάν Ερχιουρμάν, εμφανίζεται πολύ μπροστά από τον εθνικιστή δεξιό Ερσίν Τατάρ. Ο σοσιαλδημοκράτης δήμαρχος του τουρκοκυπριακού Δήμου Λευκωσίας, Μεχμέτ Χαρματζί, πρώτος έσπευσε να χαιρετίσει (16/10) την είδηση για την πιθανότητα να ανοίξουν νέα οδοφράγματα: «Για εμάς κάθε πόρτα που σπάει είναι μια αχτίδα ελπίδας που μπαίνει…».

Στην Ελληνοκυπριακή Κοινότητα δεν παρατηρείται ανάλογη κινητικότητα. Πολλοί δυσπιστούν πλέον σε κάθε είδηση για το Κυπριακό και την προοπτική επίλυσής του. Η εξήγηση είναι πολύ απλή και τώρα έγινε κυρίαρχη αντίληψη: κανένας από την ηγεσία δεν εργάζεται μεθοδικά για να προετοιμάσει την κοινή γνώμη: ποια είναι τα οφέλη της επίλυσης του Κυπριακού, πώς μεταφράζεται η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη με λυμένο το Κυπριακό και αντιστρόφως: τι σημαίνει διχοτόμηση, τι σημαίνει δύο κράτη στην Κύπρο –το ένα η μισή Κυπριακή Δημοκρατία και το άλλο η Τουρκία των 85 εκατομμυρίων…

-----

*Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου