Το κενό της παγωμένης διένεξης

Από το βήμα της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης στο Στρασβούργο ο πρόεδρος Ν. Χριστοδουλίδης συνόψισε το βράδυ της Τρίτης (23/1) τις προσδοκίες του, καθώς φτάνει στην Κύπρο η απεσταλμένη του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ Μαρία Ανχελα Ολγκίν Κουεγιάρ: «Είναι καιρός για την ειρήνη», διακήρυξε μπροστά στους Ευρωπαίους κοινοβουλευτικούς.

Η ομιλία Χριστοδουλίδη πήρε εκτενή κάλυψη από τα εγχώρια ΜΜΕ και προβλήθηκε έντονα από τον μηχανισμό επικοινωνίας του Προεδρικού στα social media. Ομως, η εμφάνιση Χριστοδουλίδη πέρασε διεθνώς απαρατήρητη και «έσβησε» στην Κύπρο από την επικαιρότητα την επομένη.

Διεθνές ακροατήριο

Είναι πικρή πραγματικότητα για την Κύπρο ότι δύσκολα πείθει η ηγεσία της στον διεθνή στίβο πως κάτι θετικό θα γίνει στη χώρα. Ιδίως όταν οι αναφορές του προέδρου δεν έχουν κάτι να προτείνουν και να συνοδεύονται με πράξεις, πρωτοβουλίες και ανοίγματα. Αυτό συμβαίνει για αρκετό καιρό, παρά το γεγονός ότι ο ίδιος ο Χριστοδουλίδης προβαίνει σε κάποιες αξιοσημείωτες παραδοχές για το Κυπριακό: «Δεν υπάρχουν παγωμένες συγκρούσεις. Το κενό που δημιουργείται από την απουσία βιώσιμης, διαρκούς ειρήνης γίνεται πρόσφορο έδαφος για κρίσεις. Αυτό είναι κάτι που γνωρίζουμε πολύ καλά στη χώρα μου. Τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Κύπρο παραμένουν μια ανεκπλήρωτη υπόσχεση για όλους τους Κυπρίους, ως αποτέλεσμα της παράνομης εισβολής της Τουρκίας το 1974 και της συνεχιζόμενης κατοχής...».

Ο Χριστοδουλίδης χρειάζεται να γίνει πιο συγκεκριμένος για το κενό που έχει δημιουργηθεί στο Κυπριακό, εξαιτίας των χειρισμών που οδήγησαν στο ναυάγιο του Κραν Μοντανά το 2017 και της παράλυσης κάθε πρωτοβουλίας του ΟΗΕ. Το κενό, για το οποίο παρέλειψε να αναφερθεί, συνοψίζεται σε βασικές γραμμές ως εξής:

● Πρώτον, οι Αναστασιάδης και Ακιντζί είχαν τότε φτάσει στο «παρά πέντε» της λύσης, σύμφωνα με δήλωση τότε του ίδιου του Χριστοδουλίδη, στενού συνεργάτη του τέως προέδρου. Τώρα, οι θέσεις των δύο πλευρών βρίσκονται σε πλήρη απόκλιση και δεν υπάρχει καν κοινή βάση για διαπραγματεύσεις.

● Δεύτερον, στο τραπέζι υπήρχε συγκεκριμένη πρόταση για κατάργηση των επεμβατικών δικαιωμάτων των Εγγυητριών Δυνάμεων και νέα συνθήκη ασφαλείας με καθοριστικό ρόλο του Συμβουλίου Ασφαλείας. Τώρα υπάρχουν αναθεωρημένες διεθνώς αντιλήψεις (Ουκρανία, Γάζα) για την ανάγκη εγγυήσεων και στρατευμάτων, πίσω από τις οποίες κάνει παιχνίδι η Τουρκία.

● Τρίτον, ζωτικά συμφέροντα των Κυπρίων που ενδιαφέρουν ιδιαίτερα την Ελληνοκυπριακή Κοινότητα έχουν υποχωρήσει και κανείς δεν ξέρει τι από αυτά διασώζεται: (α) Εδαφικό – ο Χάρτης Ακιντζί αποκαθιστούσε Βαρώσι, χωριά Μεσαορίας, Μόρφου και ειδικές ρυθμίσεις για Καρπασία και Κορμακίτη. Τώρα, ο Ερσίν Τατάρ δεν λέει λέξη και το Βαρώσι έχει ανοίξει για εποικισμό. (β) Πληθυσμός – ο Ακιντζί συμφώνησε στην πληθυσμιακή ισορροπία προ του ’74, οι Ελληνοκύπριοι κοντά στο 80% και οι Τουρκοκύπριοι κοντά στο 20%. Οι χιλιάδες «πολιτογραφήσεις» Τατάρ αλλάζουν τα δεδομένα, ενώ ευνοούν τις εθνικιστικές δυνάμεις στα κατεχόμενα, παρά τους μετριοπαθείς προοδευτικούς Τουρκοκυπρίους. (γ) Περιουσίες – στα κατεχόμενα έχουν λεηλατηθεί, όχι μόνο από τα τουρκικά κεφάλαια, όπως συνέβαινε, αλλά και από ξένους επενδυτές (Ισραήλ, Ρωσία, Ιράν κοκ.).

Σε όλα αυτά προστίθενται επίσης η απώλεια πολύτιμου χρόνου για αξιοποίηση κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο, που θα μπορούσε να ήταν εφικτή σε συνθήκες επίλυσης, δημιουργώντας αμοιβαία επωφελή συμφέροντα. Η Λευκωσία απέτυχε παταγωδώς να συμμετάσχει σε οποιουσδήποτε ενεργειακούς σχεδιασμούς, απλώς άνοιξε άλλο ένα μέτωπο αντιπαράθεσης. Τέλος, η γενιά των προσφύγων κλείνει βιολογικά και οι άνθρωποι, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, βουλιάζουν στον διαχωρισμό και στην καχυποψία, όπως επεδίωκαν οι πιο μεγάλοι θιασώτες της διχοτόμησης.

Για τα κενά αυτά, ο Χριστοδουλίδης, ο τέως πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης και μερίδα της ελληνοκυπριακής ηγεσίας που κυβερνά έχουν αποκλειστική ευθύνη για τις επιλογές που έκαναν, αφήνοντας τη δυναμική της λύσης και τη συγκυρία να περνούν ανεκμετάλλευτες. Τώρα, η Κύπρος θα τα βρει όλα μπροστά της.

Εσωτερική κατανάλωση

Στο εσωτερικό ακροατήριο ο Χριστοδουλίδης απέσπασε εντυπώσεις με τον συνήθη καταγγελτικό τόνο του εναντίον της Τουρκίας. Ούτε αυτό είναι πλέον αρκετό, καθώς οι Κύπριοι στην πλειονότητά τους παραμένουν επιφυλακτικοί έως και παγερά αποστασιοποιημένοι. Πιο πολύ σχολιάστηκαν από την κοινή γνώμη οι διορισμοί που έκανε ο Χριστοδουλίδης στους ημικρατικούς οργανισμούς για να ελέγχει το κράτος και να στήσει εκλογική πελατεία, παρά το τι θα γίνει με το Κυπριακό τους επόμενους μήνες.

Πολύ λίγα στοιχεία υπάρχουν που να τεκμηριώνουν όσα ο Κύπριος πρόεδρος διακηρύσσει για «ενότητα» και προσήλωση στη λύση. Αυτό που περισσότερο κυριαρχεί είναι η αίσθηση ότι το Κυπριακό «κλείνει» και ότι ο Κύπριος πρόεδρος ενεργεί με το βλέμμα –από τώρα μάλιστα– στο 2028 για την επανεκλογή του. Οι πλείστες επιλογές στη διακυβέρνηση αυτό μαρτυρούν: διορισμοί, έλεγχος κρατικών μηχανισμών, βελτίωση εικόνας.

Το Κυπριακό «κλείνει», αλλά μπορεί να κρίνει το πολιτικό μέλλον του Χριστοδουλίδη γιατί εξακολουθεί να επηρεάζει τους κομματικούς συσχετισμούς. Η καταιγιστική κριτική που δέχεται για την εσωτερική διακυβέρνηση (νεποτισμός, προχειρότητες, παροχολογία κ.ά.) αντισταθμίζεται από την ευνοϊκή μεταχείριση που τυγχάνει από τα τηλεοπτικά κανάλια – ορισμένα θυμίζουν κυβερνητική προπαγάνδα του ’80.

Ομως, ο Χριστοδουλίδης δεν μετριέται μόνο με βάση τις ικανότητές του, αλλά και σε σχέση με την ικανότητα των δυνητικών αντιπάλων του να τον αμφισβητήσουν (ΔΗΣΥ, ΑΚΕΛ).

Το τρέχον έτος 2024 θα είναι καθοριστικό για την εξέλιξη του άλυτου προβλήματος, μια «καυτή πατάτα» για το 2028 ή ακόμα και για τα πολλά χρόνια που θα ακολουθήσουν. Στο μυαλό του Χριστοδουλίδη είναι συνεχώς το μοτίβο που ίσχυσε τόσες φορές στο παρελθόν για διαχείριση του στάτους κβο, ακόμα κι αν οι επιπτώσεις είναι πολύ χειρότερες – π.χ. «ταϊβανοποίηση» των κατεχομένων. Το μοτίβο είναι απλό: «Ο πρόεδρος έκανε ό,τι μπορούσε, αλλά η Τουρκία επιμένει στην αδιαλλαξία της».

Ο προκάτοχός του Νίκος Αναστασιάδης δεν ήταν τόσο πειστικός το 2017, αλλά ήξερε να ελέγξει το κομματικό σκηνικό, συμπαρασύροντας τον ΔΗΣΥ και προσεταιριζόμενος τους απορριπτικούς και την ηγεσία της Εκκλησίας. Πάνω σε αυτό ο Χριστοδουλίδης σκέφτεται να δουλέψει, κρατώντας ικανοποιημένο τον βασικό του σύμμαχο, το ΔΗΚΟ του Νικόλα Παπαδόπουλου. Παράλληλα, επιδιώκει τη διείσδυση στον κόσμο του ΔΗΣΥ και διαφυλάσσει τη «χρυσή εφεδρεία» του: το ακροδεξιό ΕΛΑΜ που βρίσκεται σε συνεχή ανοδική πορεία.