«Η συλλήβδην εκκένωση οδηγεί στην αύξηση των καταστροφών»

Ο διευθυντής Ερευνών στον Ελληνικό Γεωργικό Οργανισμό ΔΗΜΗΤΡΑ του Ινστιτούτου Μεσογειακών και Δασικών Οικοσυστημάτων, Γαβριήλ Ξανθόπουλος, μιλάει στην «Εφ.Συν.» για την τακτική της εκκένωσης που ακολούθησε κατά κόρον η κυβέρνηση, επιβεβαιώνει ότι η έκθεση Γκολντάμερ δεν αξιοποιήθηκε ποτέ και θεωρεί επιτακτική την ανάγκη ενίσχυσης και στελέχωσης της Δασικής Υπηρεσίας.

● Ο αρμόδιος υφυπουργός υπεραμύνθηκε της πολιτικής της εκκένωσης και του 112 που ακολούθησε η κυβέρνηση. Την ίδια ώρα οι πολίτες σε αρκετές από τις πληγείσες περιοχές αγνόησαν τα μηνύματα, έμειναν να προστατέψουν τα χωριά τους και τις περιουσίες τους και τα κατάφεραν. Τελικά, και με δεδομένη την τραγωδία στο Μάτι, μήπως το 112 έχει εξελιχθεί σε μια «θεραπεία για όλα», χωρίς να λαμβάνονται υπ’ όψιν οι διάφοροι παράγοντες που επικρατούν σε μια περιοχή την ώρα της πυρκαγιάς;

Η απάντηση ως προς την πολιτική της εκκένωσης είναι ότι πρέπει να γίνεται κάτω από κριτήρια, μόνο όπου επιβάλλεται. Μελλοντικά, στο πλαίσιο τοπικού σχεδιασμού ανά περιοχή (π.χ. δήμο) θα πρέπει να έχουν τεθεί συγκεκριμένα κριτήρια εκ των προτέρων (π.χ. στον οικισμό Α τα 30 σπίτια στην κοιλάδα Β θα πρέπει να εκκενωθούν εάν πλησιάζει πυρκαγιά με χαρακτηριστικά…(κατεύθυνση, ένταση κ.λπ.). Το σημαντικότερο, θα πρέπει να εξασφαλιστεί ότι οι κάτοικοι θα είναι ενήμεροι γι’ αυτό και για το τι θα πρέπει να κάνουν. Θεωρώ ότι όπως εφαρμόστηκε η πολιτική της εκκένωσης (συλλήβδην) είχε συνολικά σαφώς αρνητικό αποτέλεσμα και οδήγησε στην αύξηση των καταστροφών.

● Τι διαφορετικό θα μπορούσε να γίνει;

Στο πλαίσιο του τοπικού σχεδιασμού μπορεί «εν καιρώ ειρήνης» να γίνει αξιολόγηση ανά κατοικία ως προς το πόσο κινδυνεύει από μια πυρκαγιά. Το Ινστιτούτο μας μαζί με την Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης, στο πλαίσιο ενός έργου με τίτλο «Καινοτόμα δράση για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών στα Κύθηρα με την κινητοποίηση και συνεργασία του πληθυσμού, πιλοτικά σε 3 οικισμούς», που χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο, προχώρησε στην οργάνωση ομάδων εθελοντών στο νησί οι οποίοι συγκέντρωσαν σε μια ειδική φόρμα στοιχεία για κάθε ένα από τα 700 κτίσματα στους τρεις οικισμούς. Με βάση αυτά έγινε με ημιαυτόματο τρόπο αξιολόγηση του κινδύνου για κάθε κατοικία. Η αξιολόγηση αυτή, σε έντυπη μορφή, παραδόθηκε προσωπικά στον κάθε ιδιοκτήτη μέσω των ίδιων εθελοντών, η δε γενικότερη ζωνοποίηση του κινδύνου δόθηκε εμπιστευτικά στις τοπικές αρχές. Κάτω από μια άλλη πολιτική της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας θα μπορούσε αυτή η πληροφορία να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στον σχεδιασμό πιθανής εκκένωσης μιας περιοχής.

● Υπήρξατε μέλος της Επιτροπής Goldammer που συνέταξε την έκθεση μετά την καταστροφή στο Μάτι, ώστε η χώρα να μην αντιμετωπίσει ξανά παρόμοιες καταστάσεις. Λέγεται ότι αυτή η έκθεση έμεινε στα συρτάρια και δεν αξιοποιήθηκε ποτέ. Ισχύει αυτό;

Δυστυχώς ναι. Δεν έχουμε καμία ένδειξη ότι έγινε προσπάθεια αξιοποίησης. Ούτε ερωτηθήκαμε, ούτε υπήρξε απάντηση στις προσπάθειές μας να επικοινωνήσουμε.

● Εχει ανοίξει ήδη μια συζήτηση για τον υποβαθμισμένο ρόλο των δασαρχείων και των επιστημόνων που τα καλύπτουν στο θέμα πρόληψη πυρκαγιάς, δασοπροστασίας και δασοπυρόσβεσης. Μήπως θα έπρεπε να αναβαθμιστεί εκ νέου ο ρόλος τους και να αναλάβουν τα δάση απʼ την αρχή ή θεωρείτε πως κάτι τέτοιο δεν θα άλλαζε κάτι;

Εάν δεν γίνει αυτό, δηλαδή ενδυνάμωση της δασικής υπηρεσίας, είσοδος νέου προσωπικού, εκπαίδευση για εκμοντερνισμό γνώσεων και μεθόδων, αυξημένη χρηματοδότηση αλλά και ηθική υποστήριξη, δεν θα λυθεί το πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών. Η δημιουργική παρουσία των δασαρχείων μπορεί να είναι κλειδί στην αποκατάσταση των καμένων περιοχών, όχι μόνο οικολογικά αλλά και κοινωνικοοικονομικά. Εάν δοθούν χρήματα για να κάνουν τα δασαρχεία με αυτεπιστασία αντιδιαβρωτικά/αντιπλημμυρικά έργα, αναδασώσεις, καλλιέργειες δασών (περιλαμβανομένων των αραιώσεων που θα απαιτηθούν στα αναγεννώμενα δάση), δράσεις διαχείρισης για τη μείωση της καύσιμης ύλης, δασική παραγωγή, κλπ., μια σημαντική μερίδα του τοπικού πληθυσμού θα μπορούσε, αντί να λαμβάνει βοηθήματα, να απασχοληθεί δημιουργικά και ουσιαστικά για την ανάταξη της περιοχής τους. Προεκτείνοντας την πρόταση (και έχοντας στο μυαλό τις εικόνες που είδαμε με τη συμβολή των κατοίκων στην Εύβοια), από το (εποχικό αλλά με επαναλαμβανόμενες συμβάσεις) αυτό προσωπικό θα μπορούσαν, μετά από επιλογή και κατάλληλη εκπαίδευση, να δημιουργηθούν εξαιρετικές ειδικές ομάδες για την καταστολή των δασικών πυρκαγιών. Προφανώς δεν συζητάμε την ένταξή τους στο Πυροσβεστικό Σώμα που έχει τελείως διαφορετική νοοτροπία.