Μετά την Μαδρίτη

Παύλος Τσίμας, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2022-07-02

«Εμείς στην Τουρκία συνδυάσαμε την παραδοσιακή ισλαμική μας κουλτούρα με τις κοσμικές και δημοκρατικές μας δομές. Αποδείξαμε ότι μια μουσουλμανική χώρα μπορεί να στρέψει το πρόσωπο προς την Δύση και να ενσωματωθεί στον Δυτικό κόσμο».

Η φράση- μοιάζει απίστευτο με τα σημερινά δεδομένα- είναι του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Του Ερντογάν μιας άλλης εποχής, βέβαια. Τον Μάιο του 2004, φρέσκος ακόμη στην εξουσία, ήταν καλεσμένος στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Η ομιλία του είχε έναν τολμηρό τίτλο: «Γιατί η Ευρώπη έχει ανάγκη την Τουρκία». Μα το πιο ενδιαφέρον σημείο της, όταν ξαναδιαβάζεις την ομιλία με τα σημερινά μάτια, είναι μια σύντομη αναφορά στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Το πρόβλημα με την Ελλάδα και την Τουρκία, εξηγούσε στο ακαδημαϊκό του ακροατήριο, είναι ότι και οι δύο είναι αιχμάλωτες της αντίληψης που έχει η μια για την άλλη. Το πρόβλημα ήταν ότι «προσδιορίζουμε αυτό που θεωρούμε εθνικό συμφέρον, με βάση τις αντιλήψεις μας για τον άλλον». Αντιγράφω: «Για πολλά χρόνια η Ελλάδα απέδιδε στην Τουρκία ηγεμονικές βλέψεις και, στα μάτια ενός Έλληνα, η τουρκική επέμβαση στην Κύπρο ήταν η καλύτερη απόδειξη. Για την Τουρκία, από την άλλη πλευρά, ηγεμονικές βλέψεις στην πραγματικότητα είχε η Ελλάδα, αφού η Ελλάδα ήταν που είχε καταλάβει την δυτική Ανατολία την δεκαετία του 20». Αλλά τώρα, πρόσθετε εκείνος ο άλλος Ερντογάν του 2004, «μια ελληνοτουρκική προσέγγιση είναι εφικτή, επειδή υπάρχει ένα κοινό έδαφος, στο οποίο οι αμοιβαίες αντιλήψεις του ενός για τον άλλον μπορούν να επαναπροσδιοριστούν. Και αυτό το κοινό έδαφος είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι η ‘’Ευρώπη ως ένωση αξιών’’, που μπορεί να δημιουργήσει συνέργειες, οι οποίες θα αλλάξουν πρώτα τις αντιλήψεις μας κι έπειτα τις πολιτικές μας». Και ο εντυπωσιακός αυτός ύμνος στην Ευρώπη έκλεινε με την διαβεβαίωση ότι η Τουρκία «έχει ισχυρή βούληση να ταυτίσει τις αξίες της Ευρώπης με τις αξίες της Άγκυρας».

Ω, οι ωραίες ημέρες. Ήταν ακόμη η εποχή που η βασική φιλοδοξία του Ερντογάν (και της χώρας του)- ειλικρινής πίστη ή χρηστικό εργαλείο, αδιάφορο- ήταν η ευρωπαϊκή φιλοδοξία. Η φιλοδοξία αυτή, για λόγους που όλοι γνωρίζουμε, εξατμίστηκε κάποια στιγμή. Αντικαταστάθηκε πρώτα, στις ημέρες των εξεγέρσεων της «Αραβικής άνοιξης», με την φιλοδοξία του «χαλιφάτου», με την ιδέα δηλαδή ότι η Τουρκία του Ερντογάν θα αναδεικνυόταν σε πολιτικό φάρο, καθοδηγητή και ηγέτη του νέου σουνιτικού κόσμου, από το Γιβραλτάρ ως τον Ευφράτη κι ακόμη πιο πέρα. Κι έπειτα, όταν στις Αραβικές πρωτεύουσες χειμώνιασε και η φιλοδοξία Ερντογάν τον έμπλεξε στον βρώμικο πόλεμο της Συρίας, μια νέα «ιδεολογία» άρχισε να κερδίζει έδαφος, καθώς οι διάφοροι προφήτες του «ευρασιατικού πεπρωμένου» της Τουρκίας (με ιδεολογικούς συγγενείς στην Μόσχα του Πούτιν) άρχισαν να κερδίζουν την προσοχή του παλατιού και να διευκολύνουν το φλερτ με την Ρωσία.

Ίσως σε αυτές τις μετατοπίσεις στρατηγικών φιλοδοξιών να βρίσκεται η εξήγηση της στροφής στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας και της επίδοσής σε μια βίαιη προβολή ισχύος στην ευρύτερη περιοχή. Τα τελευταία πέντε περίπου χρόνια, η τουρκική εξωτερική πολιτική μοιάζει να στρατιωτικοποιείται, με εμπλοκή σε μέτωπα έντασης, από την Λιβύη και το Σουδάν ως τον Καύκασο, και μια απότομη κλιμάκωση της ρητορικής κυρίως- μα όχι μόνον ρητορικής- βίας απέναντι στην Ελλάδα.

Αλλά ο Ερντογάν ο ίδιος είναι ρεαλιστής. Η εξουσία του δεν υπηρετεί ιδεολογίες, δεν δεσμεύεται από αυτές. Αντίθετα, οι ιδέες υπηρετούν την εξουσία του. Και ίσως είναι μια πειστικότερη ερμηνεία της πρόσφατης πυρετώδους ρητορικής του, εκείνη που την συνδέει με μια κυνική εξυπηρέτηση πολιτικών-εκλογικών αναγκών. Με την οικονομική κρίση εκτός ελέγχου και την δημοτικότητά του στις δημοσκοπήσεις να φθίνει επικίνδυνα, ο Ερντογάν καταφεύγει στο παλιότερο πολιτικό κόλπο του κόσμου: επισείει δύο θανάσιμους κινδύνους, δύο υπαρξιακές απειλές- την εξωτερική απειλή μιας Ελλάδας που εξοπλίζει τα νησιά της και την εσωτερική απειλή της κουρδικής απόσχισης από τον εθνικό κορμό- για να συσπειρώσει το ακροατήριο και να πνίξει τις οικονομικές αγωνίες στο εθνικιστικό αίσθημα. Πολύ περισσότερο που ο πόλεμος στην Ουκρανία ερμηνεύθηκε στο παλάτι ως ιστορική ευκαιρία. «Τώρα που οι Δυτικοί μας έχουν περισσότερο ανάγκη», θα εκμεταλλευτούμε την ανοχή τους στις εσωτερικές ασκήσεις αυταρχικής διακυβέρνησης και τις εξωτερικές περιπέτειες και θα αποσπάσουμε, επιπλέον, τα μεγαλύτερα δυνατά ανταλλάγματα.

Η σύνοδος του ΝΑΤΟ στην Μαδρίτη ήταν το πεδίο δοκιμής αυτής της αντίληψης, αλλά και το όριό της. Ο Ερντογάν, αποσπώντας ανταλλάγματα όχι ασήμαντα, μα κυρίως συμβολικά, έκανε κάτι που μοιάζει με ολική επαναφορά της Τουρκίας στο δυτικό μπλοκ και πειθάρχησης στις προτεραιότητές του. Από την δική μας, την ελληνική οπτική γωνία, αυτή δεν είναι μια δυσάρεστη εξέλιξη- για όσο διαρκέσει. Άλλωστε, η μοναδική περίοδος όπου τα νερά του Αιγαίου ήταν ήρεμα και φάνηκαν κάποιες ευκαιρίες επίλυσης των διαφορών, ήταν ακριβώς η περίοδος της ευρωπαϊκής φιλοδοξίας της Τουρκίας. Τότε που η Τουρκία, όπως έλεγε ο Ερντογάν στην Οξφόρδη, «είχε στρέψει το πρόσωπό της στην Δύση».-

Θέματα επικαιρότητας: Τουρκία

Το νέο τουρκικό παζλ

Βαγγέλης Αρεταίος, 2024-04-01

Η «έκπληξη του CHP», όπως λένε από χθες το βράδυ Τούρκοι αναλυτές,...

Περισσότερα
Θόδωρος Τσίκας

Τουρκία: διαμαρτυρία για οικονομία και φθορά εξουσίας

Θόδωρος Τσίκας, 2024-04-01

Ακόμα μια φορά, η οικονομία έπαιξε ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις....

Περισσότερα

Επιστρέφει η Τουρκία του Ερντογάν στη Δύση;

Γιώργος Καπόπουλος, 2023-09-06

Η επιστροφή στις παλιότερες ευτυχισμένες στιγμές της συμμαχίας...

Περισσότερα

Στρατηγική επιλογή ή τακτική κίνηση;

Σωτήρης Ντάλης, 2023-07-15

Η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας είναι ένα δύσκολο ταξίδι...

Περισσότερα

Η δύναμη του τουρκικού προξενείου

Διονύσης Γουσέτης, 2023-06-21

Το ζήτημα της μειονότητας της Θράκης δεσπόζει ακόμη στις...

Περισσότερα
Συμπεράσματα από τις εκλογές στην Τουρκία

Συμπεράσματα από τις εκλογές στην Τουρκία

2023-05-29

1. Παρά την φθορά 20 χρόνων εξουσίας, ο Ερντογάν συνεχίζει...

Περισσότερα
Θόδωρος Τσίκας

Τουρκικές εκλογές: Με το όπλο παρά πόδα

Θόδωρος Τσίκας, 2023-05-15

Μετά από μία αγωνιώδη νύχτα καταμέτρησης, φαίνεται ότι...

Περισσότερα

Η Τουρκία ανάμεσα σε δύο εποχές

Βαγγέλης Αρεταίος, 2023-05-13

Αύριο κρίνεται το μέλλον της Τουρκίας σε μια εκλογική αναμέτρηση...

Περισσότερα

Άρθρα/ Πολιτική

Για να λυθούν  τα προβλήματα των πολιτών απαιτείται κυβερνητική αλλαγή

Για να λυθούν τα προβλήματα των πολιτών απαιτείται κυβερνητική αλλαγή

2025-01-18

...Η υποψηφιότητα της Λούκας Κατσέλη είναι η πιο κατάλληλη...

Κώστας Καλλίτσης

Το τραμπικό ρεύμα

Κώστας Καλλίτσης, 2025-01-26

Η ανάδειξη του Ντ. Τραμπ στην ηγεσία των ΗΠΑ προκαλεί αναταράξεις...

Γιάννης Βούλγαρης

Ένας Κόσμος Ολιγαρχών;

Γιάννης Βούλγαρης, 2025-01-26

De te fabula narratur. Για σένα μιλάει ο μύθος. Με αυτή τη ρήση ο Καρλ...

Χρήστος Ροζάκης

Ένας Χρόνος Ελληνικής Εξωτερικής πολιτικής

Χρήστος Ροζάκης, 2025-01-05

Το 2024 υπήρξε ένας έντονος χρόνος με γεωπολιτικές μεταβολές...

Κώστας Καλλίτσης

Να διασωθεί ό,τι απέμεινε

Κώστας Καλλίτσης, 2025-01-05

Το 2024 οι ανεπτυγμένες οικονομίες της Ευρώπης μεγεθύνονταν...

Ξενοφών Κοντιάδης

Υπάρχει κίνδυνος να παραγραφούν αδικήματα Υπουργών για τα Τέμπη και ποιά η ευθύνη της κυβέρνησης;

Ξενοφών Κοντιάδης, 2025-02-06

Υπάρχει κίνδυνος να παραγραφούν αδικήματα υπουργών για...

Η βουβή οργή που δεν έπιασαν

Αλέξης Παπαχελάς, 2025-02-05

«Μα τι έγινε ξαφνικά με το θέμα των Τεμπών και ξαναβγήκε...

Όταν η μετακίνηση πληθυσμών και η εθνοκάθαρση προβάλλονται ως ”λύση”

Αντώνης Παπαγιαννίδης, 2025-02-05

Τα πιο ζωηρά και σκοτεινά όνειρα των υπερ-συντηρητικών...

Ουσιαστικές δεσμεύσεις και ηθικές υποχρεώσεις

Αλέξης Παπαχελάς, 2025-02-02

Μας θύμωσε το γεγονός ότι η Γαλλία σκέπτεται σοβαρά να πουλήσει...

Την εποχή των αυτοκρατοριών

Παύλος Τσίμας, 2025-01-24

Την ημέρα που ο Τραμπ έκοβε με το σπαθί την τούρτα (και το...

Σωτήρης Βαλντέν

Πού έχει δίκιο ο Αντώνης Σαμαράς

Σωτήρης Βαλντέν, 2024-12-16

Ακούγοντας την τελευταία ομιλία του Αντώνη Σαμαρά (12/12),...

Θόδωρος Τσίκας

Ο ανεμοστρόβιλος Τραμπ

Θόδωρος Τσίκας, 2024-12-13

Ο «ανεμοστρόβιλος» Τραμπ-Μασκ με τις δηλώσεις που έγιναν...

×
×