«Eίμαστε ένα τείχος απέναντι στο χάος»
Χριστίνα Πάντζου, Η Εφημερίδα των Συντακτών, Δημοσιευμένο: 2023-01-05
Πάλεψε με σθένος εναντίον της κυβέρνησης του Ζαΐρ Μπολσονάρο για τις καταστροφικές της πολιτικές ενάντια στους ιθαγενείς και την προστασία της Αμαζονίας κι έγινε στόχος επιθέσεων διαφόρων αξιωματούχων αλλά και περιφρονητικών ρατσιστικών σχολίων από τον ίδιο τον πρώην πρόεδρο. Σήμερα, συνεχίζει αυτή τη μάχη πλέον θεσμικά, ως υπουργός Ιθαγενών Λαών στην κυβέρνηση του Λούλα ντα Σίλβα, η πρώτη ιθαγενής που αναλαμβάνει ανάλογο αξίωμα στην Βραζιλία.
Η 48χρονη Σόνια Γουαζαζάρα είναι εδώ και χρόνια το νέο πρόσωπο του μαχητικού ιθαγενικού κινήματος της Βραζιλίας, πρώην επικεφαλής της σημαντικότερης οργάνωσής του, της Ενωσης Ιθαγενών Λαών της Βραζιλίας (APIB). Μια «πολεμίστρια», όπως την αποκαλούν, που πέρυσι περιλήφθηκε στη λίστα του περιοδικού Time με τις 100 προσωπικότητες με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο.
«Είναι ένα συλλογικό επίτευγμα των ιθαγενικών λαών, μια ιστορική στιγμή αποκατάστασης στη Βραζιλία», δήλωσε χαρακτηρίζοντας τη δημιουργία αυτού του νέου υπουργείου ως «επιβεβαίωση της δέσμευσης του Λούλα με εμάς». Αλλά δεν του δίνει λευκό χαρτί. Υποσχέθηκε πως θα «βάζει στο μικροσκόπιο» κάθε πολιτική του νέου προέδρου ώστε να τηρήσει πραγματικά τις υποσχέσεις του για προστασία των ιθαγενικών εδαφών και ανάληψη άμεσων περιβαλλοντικών πολιτικών.
Γιατί η Σόνια Γουαζαζάρα μπορεί να ήταν από τους δριμύτερους επικριτές του ακροδεξιού πρώην προέδρου Μπολσονάρο για την εφαρμογή μιας ατζέντας καταστροφής του αμαζονιακού δάσους και των ιθαγενών της χώρας, αλλά είχε επίσης επικρίνει και αντιταχθεί σε κάποιες περιβαλλοντικές πολιτικές του Λούλα στις δύο προηγούμενες θητείες του.
Διαψεύδοντας τις στατιστικές
Η Σόνια Μπόνε γεννήθηκε το 1974 στο καταφύγιο ιθαγενών Αραριμπόια, στο αμαζονιακό δάσος, εκεί όπου ζει η φυλή της, Γουαζαζάρα, όνομα που επέλεξε για επίθετό της για να τιμήσει τους αγώνες τους. Παιδί μιας αναλφάβητης οικογένειας ιθαγενών, άφησε το σπίτι της στα 10 της για να πάει σχολείο στην πιο κοντινή πόλη, δουλεύοντας παράλληλα ως οικιακή βοηθός. Στα 15 της, χάρη σε μια υποτροφία, συνέχισε το Λύκειο στην Πολιτεία Μίνας Ζεράις, κι έπειτα σπούδασε Φιλολογία και Νοσηλευτική κι έκανε μεταπτυχιακό στην Ειδική Αγωγή.
Από νέα αναδείχθηκε σε ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των ιθαγενών και του περιβάλλοντος συμμετέχοντας στην πρώτη γραμμή των κινητοποιήσεων για τη διασφάλισή τους. Απέκτησε διεθνή φήμη και κάνει συχνά παρεμβάσεις στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, στις διασκέψεις για την Κλιματική Αλλαγή, και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπου πάντα παρίσταται με το παραδοσιακό στεφάνι από φτερά της κοινότητάς της, σύμβολο (όπως και πολλά άλλα που φέρει) της ταυτότητάς της.
Και κάνει εξαιρετικές πολιτικές καμπάνιες (συχνά με άφθονο σαρκασμό) στα κοινωνικά μέσα, όπως όταν απένειμε στη βουλεύτρια Κάτια Αμπρέου (της κοινοβουλευτικής ομάδας των αγροτοβιομήχανων) το Χρυσό Βραβείο Αλυσοπρίονου για τη... συμβολή της στην περιβαλλοντική καταστροφή.
Στρατευμένη στο PSOL, το Κόμμα Σοσιαλισμού και Ελευθερίας (μια αριστερή διάσπαση του ΡΤ του Λούλα και σήμερα σύμμαχός του), στις προεδρικές του 2018 ήταν υποψήφια αυτού του κόμματος για την αντιπροεδρία της χώρας, ενώ στις εκλογές του Οκτωβρίου κατέκτησε μια έδρα στην Ομοσπονδιακή Βουλή. «Από πολύ νέα αγωνίστηκε κατά των δυνάμεων που εδώ και περισσότερα από 500 χρόνια προσπαθούν να αφανίσουν τις ρίζες της κοινότητάς της. Με την επιμονή, τη δύναμη και τη μαχητικότητά της διέψευσε τις στατιστικές» που θέλουν τους ιθαγενείς στο περιθώριο, έγραψε ο ηγέτης του PSOL Γκιγιέρμε Μπούλος.
Aποδεκατισμένοι λαοί
Οι Γουαζαζάρα (περίπου 3.500) ζούνε στο καταφύγιο Αραριμπόια στην Πολιτεία Μαρανιάο, μαζί με 60-70 Αγουά – Γουαζά (φυλή που δεν είχε ποτέ επαφή με τους λευκούς) και είναι θύματα ενός φαύλου κύκλου συστηματικής βίας. Αν ένα μέρος του αμαζονιακού οικοσυστήματος έχει διασωθεί εκεί είναι χάρη στους «φύλακες του δάσους», ομάδες περιφρούρησης που ίδρυσαν για να προστατέψουν την περιοχή από τους παράνομους υλοτόμους.
Αλλά η βία επιδεινώθηκε με την προεδρία του Μπολσονάρο, γνωστού και για τις ρατσιστικές του κορόνες και πολιτικές κατά των ιθαγενών: όπως έκανε σε ομιλία του στη Βουλή πριν από κάποια χρόνια εγκωμίασε το Ιππικό των ΗΠΑ που «αποδεκάτισε τους ινδιάνους» εκφράζοντας τη λύπη του που δεν έκανε το ίδιο η Βραζιλία.
Μόνο το 2021, σύμφωνα με έκθεση του Ιεραποστολικού Ιθαγενικού Συμβουλίου (CIMI, οργάνωση της Καθολικής Εκκλησίας), σημειώθηκαν 176 δολοφονίες ιθαγενών, αριθμός-ρεκόρ. «Οι δολοφονίες έγιναν κοινοτοπία, ένα είδος κανονικότητας. Κι όλο αυτό το προκαλεί η ρητορική μίσους που επικρατεί στη χώρα και προέρχεται από την ίδια την Προεδρία. Από την κυβέρνηση υποδαυλίζουν αυτή τη βία και, όσοι την ασκούν, νιώθουν ότι νομιμοποιούνται να το κάνουν, γιατί ξέρουν πως τίποτα δεν θα τους συμβεί», έλεγε πέρσι σε ρεπορτάζ της εφημερίδας El País. Οι επόμενοι μήνες την επιβεβαίωσαν τραγικά: μέσα σε μία εβδομάδα τον Σεπτέμβριο, εν μέσω της προεκλογικής εκστρατείας για τον δεύτερο γύρω των εκλογών, δολοφονήθηκαν τρεις φύλακες Γουαζαζάρα και τραυματίστηκε σοβαρά ένα ανήλικο αγόρι.
Οι ιθαγενείς φύλακες της ζωής
Φιλοδοξία της Σόνια Γουαζαζάρα, όπως έλεγε σε παλαιότερη συνέντευξή της στον ιστότοπο Believe.Earth, είναι να καταλάβει ο κόσμος και ιδίως όσοι αντιμάχονται τα δικαιώματά τους, ότι οι ιθαγενείς λαοί είναι η άμυνα του κόσμου απέναντι στο χάος.
«Θεωρώ αποστολή μου να δει ο κόσμος το τεράστιο δυναμικό που έχουν οι ιθαγενείς λαοί για να διατηρήσουν και διασώσουν τη ζωή. Ο κόσμος μάς χρειάζεται γιατί αυτό που κάνουμε αναχαιτίζει το κύμα καταστροφής... Θέλουμε να μας αναγνωρίσουν ως ανθρώπους που πληρώνουμε κάθε μέρα με τη ζωή μας, αντιμέτωποι με σφαίρες, χημικά, αστυνομικούς, αγροτοβιομήχανους. Είναι μια μάχη για όλους, για τη φύση και τη ζωή –των ανθρώπων και του πλανήτη. Οι οριοθετημένες περιοχές των ιθαγενών είναι αυτές που καλύτερα έχουν διατηρηθεί περιβαλλοντικά. Και αυτό γιατί οι ιθαγενείς είναι εκεί, προστατεύοντάς τες. Είμαστε ένα τείχος κατά του χάους».
Η 48χρονη Σόνια Γουαζαζάρα είναι εδώ και χρόνια το νέο πρόσωπο του μαχητικού ιθαγενικού κινήματος της Βραζιλίας, πρώην επικεφαλής της σημαντικότερης οργάνωσής του, της Ενωσης Ιθαγενών Λαών της Βραζιλίας (APIB). Μια «πολεμίστρια», όπως την αποκαλούν, που πέρυσι περιλήφθηκε στη λίστα του περιοδικού Time με τις 100 προσωπικότητες με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο.
«Είναι ένα συλλογικό επίτευγμα των ιθαγενικών λαών, μια ιστορική στιγμή αποκατάστασης στη Βραζιλία», δήλωσε χαρακτηρίζοντας τη δημιουργία αυτού του νέου υπουργείου ως «επιβεβαίωση της δέσμευσης του Λούλα με εμάς». Αλλά δεν του δίνει λευκό χαρτί. Υποσχέθηκε πως θα «βάζει στο μικροσκόπιο» κάθε πολιτική του νέου προέδρου ώστε να τηρήσει πραγματικά τις υποσχέσεις του για προστασία των ιθαγενικών εδαφών και ανάληψη άμεσων περιβαλλοντικών πολιτικών.
Γιατί η Σόνια Γουαζαζάρα μπορεί να ήταν από τους δριμύτερους επικριτές του ακροδεξιού πρώην προέδρου Μπολσονάρο για την εφαρμογή μιας ατζέντας καταστροφής του αμαζονιακού δάσους και των ιθαγενών της χώρας, αλλά είχε επίσης επικρίνει και αντιταχθεί σε κάποιες περιβαλλοντικές πολιτικές του Λούλα στις δύο προηγούμενες θητείες του.
Διαψεύδοντας τις στατιστικές
Η Σόνια Μπόνε γεννήθηκε το 1974 στο καταφύγιο ιθαγενών Αραριμπόια, στο αμαζονιακό δάσος, εκεί όπου ζει η φυλή της, Γουαζαζάρα, όνομα που επέλεξε για επίθετό της για να τιμήσει τους αγώνες τους. Παιδί μιας αναλφάβητης οικογένειας ιθαγενών, άφησε το σπίτι της στα 10 της για να πάει σχολείο στην πιο κοντινή πόλη, δουλεύοντας παράλληλα ως οικιακή βοηθός. Στα 15 της, χάρη σε μια υποτροφία, συνέχισε το Λύκειο στην Πολιτεία Μίνας Ζεράις, κι έπειτα σπούδασε Φιλολογία και Νοσηλευτική κι έκανε μεταπτυχιακό στην Ειδική Αγωγή.
Από νέα αναδείχθηκε σε ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των ιθαγενών και του περιβάλλοντος συμμετέχοντας στην πρώτη γραμμή των κινητοποιήσεων για τη διασφάλισή τους. Απέκτησε διεθνή φήμη και κάνει συχνά παρεμβάσεις στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, στις διασκέψεις για την Κλιματική Αλλαγή, και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπου πάντα παρίσταται με το παραδοσιακό στεφάνι από φτερά της κοινότητάς της, σύμβολο (όπως και πολλά άλλα που φέρει) της ταυτότητάς της.
Και κάνει εξαιρετικές πολιτικές καμπάνιες (συχνά με άφθονο σαρκασμό) στα κοινωνικά μέσα, όπως όταν απένειμε στη βουλεύτρια Κάτια Αμπρέου (της κοινοβουλευτικής ομάδας των αγροτοβιομήχανων) το Χρυσό Βραβείο Αλυσοπρίονου για τη... συμβολή της στην περιβαλλοντική καταστροφή.
Στρατευμένη στο PSOL, το Κόμμα Σοσιαλισμού και Ελευθερίας (μια αριστερή διάσπαση του ΡΤ του Λούλα και σήμερα σύμμαχός του), στις προεδρικές του 2018 ήταν υποψήφια αυτού του κόμματος για την αντιπροεδρία της χώρας, ενώ στις εκλογές του Οκτωβρίου κατέκτησε μια έδρα στην Ομοσπονδιακή Βουλή. «Από πολύ νέα αγωνίστηκε κατά των δυνάμεων που εδώ και περισσότερα από 500 χρόνια προσπαθούν να αφανίσουν τις ρίζες της κοινότητάς της. Με την επιμονή, τη δύναμη και τη μαχητικότητά της διέψευσε τις στατιστικές» που θέλουν τους ιθαγενείς στο περιθώριο, έγραψε ο ηγέτης του PSOL Γκιγιέρμε Μπούλος.
Aποδεκατισμένοι λαοί
Οι Γουαζαζάρα (περίπου 3.500) ζούνε στο καταφύγιο Αραριμπόια στην Πολιτεία Μαρανιάο, μαζί με 60-70 Αγουά – Γουαζά (φυλή που δεν είχε ποτέ επαφή με τους λευκούς) και είναι θύματα ενός φαύλου κύκλου συστηματικής βίας. Αν ένα μέρος του αμαζονιακού οικοσυστήματος έχει διασωθεί εκεί είναι χάρη στους «φύλακες του δάσους», ομάδες περιφρούρησης που ίδρυσαν για να προστατέψουν την περιοχή από τους παράνομους υλοτόμους.
Αλλά η βία επιδεινώθηκε με την προεδρία του Μπολσονάρο, γνωστού και για τις ρατσιστικές του κορόνες και πολιτικές κατά των ιθαγενών: όπως έκανε σε ομιλία του στη Βουλή πριν από κάποια χρόνια εγκωμίασε το Ιππικό των ΗΠΑ που «αποδεκάτισε τους ινδιάνους» εκφράζοντας τη λύπη του που δεν έκανε το ίδιο η Βραζιλία.
Μόνο το 2021, σύμφωνα με έκθεση του Ιεραποστολικού Ιθαγενικού Συμβουλίου (CIMI, οργάνωση της Καθολικής Εκκλησίας), σημειώθηκαν 176 δολοφονίες ιθαγενών, αριθμός-ρεκόρ. «Οι δολοφονίες έγιναν κοινοτοπία, ένα είδος κανονικότητας. Κι όλο αυτό το προκαλεί η ρητορική μίσους που επικρατεί στη χώρα και προέρχεται από την ίδια την Προεδρία. Από την κυβέρνηση υποδαυλίζουν αυτή τη βία και, όσοι την ασκούν, νιώθουν ότι νομιμοποιούνται να το κάνουν, γιατί ξέρουν πως τίποτα δεν θα τους συμβεί», έλεγε πέρσι σε ρεπορτάζ της εφημερίδας El País. Οι επόμενοι μήνες την επιβεβαίωσαν τραγικά: μέσα σε μία εβδομάδα τον Σεπτέμβριο, εν μέσω της προεκλογικής εκστρατείας για τον δεύτερο γύρω των εκλογών, δολοφονήθηκαν τρεις φύλακες Γουαζαζάρα και τραυματίστηκε σοβαρά ένα ανήλικο αγόρι.
Οι ιθαγενείς φύλακες της ζωής
Φιλοδοξία της Σόνια Γουαζαζάρα, όπως έλεγε σε παλαιότερη συνέντευξή της στον ιστότοπο Believe.Earth, είναι να καταλάβει ο κόσμος και ιδίως όσοι αντιμάχονται τα δικαιώματά τους, ότι οι ιθαγενείς λαοί είναι η άμυνα του κόσμου απέναντι στο χάος.
«Θεωρώ αποστολή μου να δει ο κόσμος το τεράστιο δυναμικό που έχουν οι ιθαγενείς λαοί για να διατηρήσουν και διασώσουν τη ζωή. Ο κόσμος μάς χρειάζεται γιατί αυτό που κάνουμε αναχαιτίζει το κύμα καταστροφής... Θέλουμε να μας αναγνωρίσουν ως ανθρώπους που πληρώνουμε κάθε μέρα με τη ζωή μας, αντιμέτωποι με σφαίρες, χημικά, αστυνομικούς, αγροτοβιομήχανους. Είναι μια μάχη για όλους, για τη φύση και τη ζωή –των ανθρώπων και του πλανήτη. Οι οριοθετημένες περιοχές των ιθαγενών είναι αυτές που καλύτερα έχουν διατηρηθεί περιβαλλοντικά. Και αυτό γιατί οι ιθαγενείς είναι εκεί, προστατεύοντάς τες. Είμαστε ένα τείχος κατά του χάους».
