Τεχνητή Νοημοσύνη και ελίτ

Προοδεύει με επιτάχυνση και θα είναι πρωταγωνίστρια της εξέλιξης του επιστημοτεχνολογικού μας πολιτισμού -τουλάχιστον για τον 21ο αιώνα- η Τεχνητή Νοημοσύνη (T.N. – Artificial Intelligence).

Η Τ.Ν. αναφέρεται στην ικανότητα μιας μηχανής να αναπαράγει τις γνωστικές ικανότητες του ανθρώπου, να εξομοιώνει την ανθρώπινη νοημοσύνη (Α.Ν.) αλγοριθμικά με χρήση συμβόλων και λογικών κανόνων και έχει πάμπολλους τομείς εφαρμογής.

Η βιβλιογραφία του θέματος είναι ήδη μεγάλη, με πληθώρα μελετών και εφαρμογών στα περισσότερα είδη ανθρώπινης παραγωγικής ενασχόλησης και εργασίας, π.χ. από τις καλές τέχνες και την εκπαίδευση μέχρι βέβαια τη βιομηχανία.

Προφανώς συνδέεται άρρηκτα και συχνά ταυτίζεται με τη συναφή επιστήμη της ρομποτικής. Η Τ.Ν. παράγει αποτελέσματα αποκλειστικά και μόνο λογικών-αλγοριθμικών διαδικασιών και όχι όπως η Α.Ν., η οποία συνδέεται αναπόδραστα και με τον συναισθηματικό και με τον ηθικό κόσμο του ανθρώπου.

Η Τ.Ν. αποτελεί δημιούργημα της Α.Ν., ξεπερνώντας την όμως με την τεράστια υπολογιστική ισχύ που διαθέτει και την ταχύτατη διαχείριση τεράστιου αριθμού δεδομένων (data), κατέχοντας εκτός της ταχύτητας τις ιδιότητες του σχεδόν απόλυτου «αλάθητου» και της «προβλεπτικότητας».

Ο άνθρωπος ενισχύει συνεχώς τις δυνατότητες της Τ.Ν. με εφαρμογή λογικών και επιστημονικών θεωρήσεων. Ετσι π.χ. ενσωματώνει τα μαθηματικά της λεγόμενης «ασαφούς λογικής» (fussy logic) που αφορά περιπτώσεις όπου υπεισέρχονται παράμετροι ασαφείς – ανακριβείς.

Αλλο παράδειγμα είναι η «εξελικτική υπολογιστική» (εξελικτικοί αλγόριθμοι) που εμπνέεται από την εξέλιξη των έμβιων όντων μέσω των γνωστών βασικών δαρβινικών εννοιών «μετάλλαξη»-«πληθυσμός»-«φυσική επιλογή».

Ετσι, τα εσωτερικά της Τ.Ν. «εμπόδια» επιχειρούν να προσομοιώσουν τα αντίστοιχα της φυσικής εξέλιξης η οποία διήρκεσε όμως αχανείς χρονικές περιόδους σε σχέση με τους αντίστοιχους ταχύτατους προσομοιούντες ρυθμούς εντός της Τ.Ν.

Αυτή η διαφορά όμως παίζει ρόλο, οπότε η αξιοπιστία της παραπάνω προσομοίωσης καθίσταται προβληματική, ιδίως αν λάβουμε υπόψη την άρρηκτη αλληλεπιδρασιακή σχέση της Α.Ν. με τον συναισθηματικό κόσμο του ανθρώπου. Μία καθαρά αλγοριθμική-υπολογιστική μηχανή δεν περιέχει συναισθήματα ούτε και κάποια ηθική αντίληψη του κόσμου.

Από μια άλλη γενικότερη οπτική, γνωρίζουμε ότι η επιτάχυνση της τεχνολογικής εξέλιξης κάθε είδους, όπως και της Τ.Ν. βέβαια, οδηγεί σε επιτάχυνση απόδοσης παραγωγής και κερδοφορίας κεφαλαίου. Είναι βέβαιο ότι η Τ.Ν. μπορεί να βοηθήσει τον άνθρωπο πολλαπλά: σίγουρα παράγει ταχύτερα και ακριβέστερα τεχνήματα στην παραγωγή, στην επικοινωνία, στην έρευνα, στη διάγνωση και θεραπεία στην ιατρική κ.α.

Εχει όμως απαλλάξει, όπως θα μπορούσε, τον άνθρωπο από το μεγαλύτερο φορτίο στην εργασία του; Εχει αυξήσει τον ελεύθερο χρόνο του καλυτερεύοντας τη ζωή του; Υπό την ισχύ της αντίθεσης κεφαλαίου-εργασίας, επιτίθεται στην εργασία; Ενισχύει τις κοινωνικές ανισότητες και τον έλεγχο των πολλών από τους λίγους;

Ολα τα παραπάνω αποτελούν δυστυχώς ρητορικά ερωτήματα. Αν η Τ.Ν. δεν καλυτερεύει τη ζωή των ανθρώπων και των κοινωνιών, αλλά συχνά, αντίθετα, την υπονομεύει, γιατί θα πρέπει συνεχώς να ενισχύεται; Εδώ μπορούμε να σκεφτούμε και άλλες αιτίες που αποκρύπτονται και θυμίζουν συνωμοσιολογικά σενάρια επιστημονικής φαντασίας, αλλά που ήδη δρομολογούνται στην πράξη.

Οι πάμπλουτες ελίτ του κόσμου θέλουν να απαλλαγούν από τους πολλούς, τους «κολασμένους της Γης», γιατί δεν τους χρειάζονται όπως παλαιότερα. Είναι πλέον αχρείαστοι αλλά συνάμα και επικίνδυνοι.

Υπάρχει όμως και άλλος λόγος στον οποίο δεν δίνεται συνήθως η δέουσα σημασία. Θέλουν ταυτόχρονα να απομακρύνουν κάθε όριο του δικού τους βιολογικού θανάτου. Με τη μεγάλη οικονομική δύναμη που διαθέτουν προσχωρούν εύκολα στο τεχνοφουτουριστικό ιδεώδες του trans- και post-human. Ολα αυτά τα υποστηρίζουν οι νέες τεχνοεπιστημονικές εξελίξεις. π.χ. στη νανοτεχνολογία, στη βιοτεχνολογία και βέβαια στην T.N. που απαιτούνται.

Διαδίδονται ιδέες για υγιή ζωή χωρίς γήρανση 200, 300 ετών και πάει λέγοντας μέχρι το ιδεώδες της «αθανασίας», είτε αυτή επιτευχθεί με την ψηφιοποίηση του περιεχομένου του εγκεφάλου είτε αλλιώς. Οι υπάρχουσες εταιρείες «κρυογονικής» πολλαπλασιάζονται καταψύχοντας και διατηρώντας σώματα ή εγκεφάλους πάμπλουτων μέχρι τη στιγμή που θα «ξυπνήσουν» και θα συνεχίσουν να ζουν μόλις το επιτρέψει η τεχνοεπιστημονική εξέλιξη!

Μέχρι πού όμως μπορεί να φτάσει η ανοχή σε έναν δήθεν απόλυτο τεχνολογικό ντετερμινισμό χωρίς την κοινωνία, ο οποίος μεταλλάσσεται σε έναν θα λέγαμε «τεχνοφουτουριστικό» ντετερμινισμό, που συχνά είναι σε αγαστή συνεργασία με αναδυόμενες «μεταδημοκρατικές» - φασιστικές μορφές εξουσίας; Ως πότε θα αρνούμαστε να δούμε, όπως επιθυμούν οι παγκόσμιες εξουσιαστικές-οικονομικές ελίτ, την αρνητική πλευρά του Ιανού κάθε τεχνολογικής εξέλιξης;

Η ολιστική και αμερόληπτη αντιμετώπιση αυτού του τεράστιας σπουδαιότητας θέματος πρέπει να φέρει την πολιτική φιλοσοφία σε δυναμική συνάντηση με τη φιλοσοφία των τεχνοεπιστημών και πιο συγκεκριμένα την κοινωνική πολιτική με την τεχνολογία. Ουσιαστικά πρόκειται για την υπεράσπιση της δημοκρατίας και τον κοινωνικό-ταξικό αγώνα στον σημερινό τεχνοκαπιταλιστικό πολιτισμό.

*Δρας Φιλοσοφίας - φυσικός