Η αξία των (προ)γραμμάτων αντι-βίας στα σχολεία

Πολλά τα λάθη μου

Μα ένα το κορυφαίο

Η φυγή από τον εαυτό μου

Ο εαυτός μου

Αργ. Ολοκτσίδης

Επειδή η ενδοσχολική «παραβατικότητα» έχει συνήθως ομαδικό και δημόσιο χαρακτήρα, είναι επιστημονικά ορθότερο να την αποδώσουμε στην οργάνωση της σχολικής ζωής και στις σχέσεις μαθητών-καθηγητών στο συγκεκριμένο σχολείο (καθώς και στην επηρεάζουσα το σχολείο γενική κοινωνικοπολιτική περιρρέουσα ατμόσφαιρα) παρά να τη χρεώσουμε στα προσωπικά (σχολικά και μη) προβλήματα κάποιου ή κάποιων μαθητών, στα ζητήματα εφηβείας ή σε κοινωνικο-δημογραφικούς παράγοντες.

Τούτο σημαίνει ότι οι προτάσεις μας πρέπει να κινηθούν σε όλα τα επίπεδα.

Α. Θεσμικά μέτρα

1. Στο υπό ίδρυση Ινστιτούτο Αντεγκληματικής Πολιτικής να προβλεφθεί τμήμα μελέτης ενδοσχολικής βίας.

2. Σε κάθε δήμο να ορισθεί κοινοτικός διαμεσολαβητής ο οποίος θα συνδέει το σχολείο με την κοινότητα.

3. Σε κάθε σχολείο να δημιουργηθεί Επιτροπή Ασύλου (η οποία θα διαχειρίζεται τις κρίσεις).

4. Να λειτουργήσει το ελληνικό παρατηρητήριο για τη σχολική βία (ίσως ως δράση του Παρατηρητηρίου για τα Δικαιώματα του Παιδιού).

Β. Βραχυπρόθεσμα μέτρα (Το εφικτό)

α) Από το υπουργείο Παιδείας

1. Χωροθέτηση σχολείων και αρχιτεκτονική, ενταγμένες στον κοινωνικό ιστό της περιοχής.

2. Προγράμματα εκπαίδευσης με ανοιχτό ορίζοντα, σύγχρονα κι ελκυστικά.

3. Φιλελευθεροποίηση της σχολικής ζωής

β) Από τη δ/νση του σχολείου

1. Αποφυγή στιγματισμού / περιθωριοποίησης, απομόνωσης μαθητών.

2. Ωρες ψυχαγωγίας, εκδηλώσεις δημιουργίας ενθάρρυνσης πρωτοβουλιών.

3. Οχι στη γραφειοκρατία, όχι στη λογική των «εγκυκλίων».

γ) Από τους καθηγητές

1. Οχι βαθμολογικό άγχος, όχι σχέση εξουσίας/ εξουσίασης (διακρίσεις, ταπείνωση).

2. Οχι τυπική διδασκαλία αλλά μόρφωση, ζεστασιά, επικοινωνία.

3. Οχι ηθικολογία αλλά στάση ζωής.

δ) Από τους γονείς

1. Αποφυγή της ενδοοικογενειακής βίας (βία στο σπίτι).

2. Το δωμάτιο του μαθητή ως χώρος ελευθερίας και χαλάρωσης.

3. Η μελέτη στο σπίτι όχι ως καταναγκασμός αλλά ως αυτοπειθαρχία.

ε) Από τους φορείς (επιστημονικούς, κοινωνικούς, ΟΤΑ κ.λπ.)

1. Ουσιαστική σχέση/ παρέμβαση στη σχολική ζωή (διαλέξεις, συζητήσεις).

2. Πρόσκληση των μαθητών στους χώρους επιστήμης, διοίκησης, έρευνας κ.λπ.

3. Συμβολή στην «εκκαθάριση» των χώρων γύρω από τα σχολεία από αποιαδήποτε «στέκια» που θα δημιουργούσαν προβλήματα.

στ) Από τα ΜΜΕ

1. Προσαρμογή των προγραμμάτων TV στα ωράρια και τη ζωή των μαθητών.

2. Εκπαιδευτικά/ μορφωτικά/ ψυχαγωγικά προγράμματα.

3. Περιορισμός των έργων και σκηνών βίας.

4. Spots και σλόγκαν κατά της σχολικής βίας (μασκότ με σχολικό στιλ).

ζ) Από τους πολιτιστικούς, πνευματικούς συλλόγους κ.λπ.

1. Εκδοση ενημερωτικών (για τη βία στην Ιστορία, στον κόσμο, στην τέχνη) βιβλίων.

2. Επαφές με ομάδες μαθητών και οργάνωση καλλιτεχνικών/ ποιητικών βραδιών.

3. Στέκια νεολαίας, Ράδιο Teenagers, Cine Gym.

Γ. Μακροπρόθεσμα μέτρα (Η ουτοπία;)

α) Το σχολείο - ουσιαστικός κρίκος ανάμεσα στην κοινωνικοποίηση και στην επαγγελματική ζωή.

β) Το σχολείο - χώρος ανάσας μέσα στην ανθρώπινη πόλη.

γ) Ο μαθητής - ενεργός παράγοντας στη διαδικασία μάθησης.

δ) Ο δάσκαλος και ο γονιός - φίλος και συμπαραστάτης στις δυσκολίες.

ε) Η κοινωνία - εμψυχωτής της ειλικρίνειας, της κουλτούρας, της αλληλεγγύης.

στ) Η πολιτεία - ενσαρκωτής και όχι τροχοπέδη στα οράματα της νέας γενιάς.

Δ. Ειδικά προγράμματα αντι-βίας

Ηπροετοιμασία για την ενδεχομένη κρίση, ο σχεδιασμός της πρόληψης, η διαχείριση της μικρής καθημερινότητας, η σχολική ατμόσφαιρα, η επικοινωνιακή πολιτική, τα επιμορφωτικά προγράμματα, ο επανέλεγχος τής μετά την κρίση κατάστασης (the post-crisis crisis), τα συνεργαζόμενα σχολεία σε προγράμματα κατά της βίας επιτρέπουν σε όλους να μάθουν, να εκπαιδευθούν και να εκπαιδεύσουν στους τρόπους που αντιδράει ένα σχολείο ψυχών και όχι ένα ένοπλο τμήμα της κοινωνίας των κινδύνων και των αποκλεισμών.

Αν ο εκπαιδευτικός παροξυσμός οδηγεί (ακόμα και) στο έγκλημα κι αν τα εναλλακτικά σχολεία «απελευθερώνουν», αν οι μορφές πρόληψης (πρωτογενούς - δευτερογενούς - τριτογενούς) και η ενίσχυση του αυτοσεβασμού και της αυτοεκτίμησης αποδίδουν, ενώ η πειθαρχία, η καταστολή, ο στιγματισμός ανακυκλώνουν τη βία, τότε δεν μένει παρά να σταθούμε όλοι πλάι (και όχι απέναντι) στα παδιά μας στην κρίσιμη φάση της ενηλικίωσής τους (έστω και μέσω της βίας).

Δεν είναι μέσω της «σχολικής εγκληματολογίας» (school criminology) που θα λύσουμε το πρόβλημα αλλά μέσω μιας κατανοούσας προσέγγισης. Η αιτιολογία δεν αρκεί και οδηγεί σε μεθοδολογικά λάθη λόγω ιδεολογικής φόρτισης.

Χρειάζεται διαθεσιμότητα χρόνου και ψυχής για να καταλάβουμε τι σημαίνουν όλα αυτά. Διαθέτουμε;