Η εθνική μας ανασφάλεια

Λουκάς Τσούκαλης, Η Καθημερινή, Δημοσιευμένο: 2008-03-23

Σύμφωνα με ένα σύνθετο δείκτη ανάπτυξης που χρησιμοποιεί ο ΟΗΕ και μετράει βιοτικό επίπεδο, μακροζωία και μόρφωση, η Ελλάδα βρίσκεται στην 24η θέση παγκοσμίως. Με άλλα λόγια, κατατάσσεται στην ομάδα των πλέον προηγμένων χωρών του πλανήτη, ελάχιστες θέσεις πιο κάτω από χώρες όπως η Ιταλία, η Γερμανία και το Ισραήλ. Διόλου άσχημη επίδοση, αν μάλιστα αναλογιστούμε από πού ξεκίνησε η χώρα μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου.

Μια χώρα με τέτοια ανοδική πορεία τις τελευταίες δεκαετίες θα έπρεπε να σφύζει από αισιοδοξία και αυτοπεποίθηση. Και όμως, το ακριβώς αντίθετο φαίνεται να συμβαίνει. Η ελληνική κοινωνία είναι εξαιρετικά απαισιόδοξη για το αύριο - η μεγάλη πλειοψηφία πιστεύει ότι η οικονομική κατάσταση θα είναι χειρότερη στο μέλλον, όπως τουλάχιστον δείχνουν οι δημοσκοπήσεις. Θεωρεί την παγκοσμιοποίηση και το άνοιγμα των συνόρων ως απειλή παρά ως πρόκληση - βγαίνουμε πρώτοι ή ανάμεσα στους πρώτους μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. σε αρνητικά ποσοστά. Και προφανώς, πολλοί από μας φαίνεται να ανησυχούν ειλικρινά για τις πιθανές επιπτώσεις που μπορεί να έχουν οι εξελίξεις στα Βαλκάνια -και ο όποιος νεο-αλυτρωτισμός των γειτόνων- ακόμη και για την εδαφική ακεραιότητα της δικής μας χώρας. Και άντε να εξηγήσεις στους ξένους, φίλους ή λιγότερο φίλους, πώς μια χώρα πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά ισχυρή, όπως η Ελλάδα, τουλάχιστον αν τη συγκρίνεις με τις άλλες χώρες της βαλκανικής γειτονιάς, μπορεί να παίρνει στα σοβαρά τις ανοησίες περί Μεγάλου Αλεξάνδρου και Βουκεφάλα που διακινούν κάποιοι στην ακατονόμαστη γειτονική μας χώρα, σε μια προσπάθεια να στηρίξουν το0 νέο εθνικό τους μύθο, ή και άλλους, ακόμη πιο ανεγκέφαλους, παραδίπλα που ξαναθυμήθηκαν την Τσαμουριά.

Πολλές από τις αντιδράσεις της κοινωνίας μας που συνήθως -και λογικά, σε μια δημοκρατία- βρίσκουν έκφραση και στο πολιτικό επίπεδο είναι, πιστεύω, ενδεικτικές μιας βαθύτατης ανασφάλειας που μας χαρακτηρίζει συλλογικά. Μιας ανασφάλειας που επιδέχεται πολλές, διαφορετικές ερμηνείες, που διαμορφώνει συμπεριφορές και πολιτικές και που υπονομεύει ουσιαστικά όχι μόνον την αξιοπιστία μας, αλλά και το μέλλον της χώρας.

Σίγουρα δεν είναι άσχετη με την τρομολαγνία που καλλιεργούν τα περισσότερα μέσα μαζικής (παρα)πληροφόρησης και τον έντονο λαϊκισμό που χαρακτηρίζει τον δημόσιο διάλογο. Παλιές αρρώστιες του τόπου με πληγές που συχνά πυκνά κακοφορμίζουν και πάλι κλείνουν, δυστυχώς προσωρινά. Με συνωμοτικές θεωρίες που διακινούνται σε όλα τα επίπεδα, με ένα δημόσιο διάλογο που λειτουργεί συνήθως με μισόλογα, υπαινιγμούς και κλείσιμο του ματιού με νόημα και σπάνια με τεκμηριωμένα επιχειρήματα. Οι θεολόγοι ρητορεύουν περί εξωτερικής πολιτικής, οι οικονομολόγοι περί σεισμών. Και όλοι μαζί ανησυχούν πολύ και για τα πάντα.

Βεβαίως, όλα αυτά συνδέονται με την ποιότητα της παιδείας που προσφέρουμε στα παιδιά μας και που στη συνέχεια αναπαράγεται στον δημόσιο διάλογο. Τα στοιχεία του ΟΗΕ δεν μετρούν την ποιότητα στα σχολεία και τα πανεπιστήμια. Το κάνουν άλλοι, όπως ο ΟΟΣΑ για τα σχολεία, και τα αποτελέσματα είναι απογοητευτικά για μας. Μια παιδεία που δεν διαμορφώνει πολίτες με γνώση και κριτική σκέψη ούτε και πολίτες με ανοικτούς ορίζοντες. Το πώς αυτό το εκπαιδευτικό σύστημα βγάζει και μια μειοψηφία εξαιρετικών επιστημόνων και ανθρώπων με κοσμοπολίτικη νοοτροπία είναι μια άλλη ιστορία, πολύ ελληνική και αυτή.

Οι πιο πολλοί γνωρίζουν, χωρίς πάντα να το ομολογούν, ότι υστερούν σημαντικά σε έναν κόσμο με κινητήρια δύναμη τη γνώση και την πληροφόρηση. Φοβούνται την αξιοκρατία και τον ανταγωνισμό, φοβούνται για το μέλλον το δικό τους και των παιδιών τους. Και επειδή κανένας μέχρι σήμερα δεν τους έπεισε με ένα συνολικό και αξιόπιστο πρόγραμμα για την αναβάθμιση της παιδείας, ερωτοτροπούν με κάθε μορφής λαϊκισμό και περιορίζονται σε διαμαρτυρίες. Αλλά όταν βρέχει, ψάχνεις για ομπρέλα, αντί να συζητάς το θέμα ώρες ατέλειωτες στο σωματείο ή να κουνάς απειλητικά το δάκτυλο στον ουρανό.

Και όταν καμιά φορά σου προτείνουν ομπρέλα για τη βροχή, εσύ δύσκολα πείθεσαι γιατί δεν έμαθες να εμπιστεύεσαι αυτούς που έρχονται με τις προτάσεις. Αναζητάς λοιπόν κρυφές επιδιώξεις και υπόγεια συμφέροντα σε μια χώρα όπου το κράτος και οι θεσμοί, το πολιτικό σύστημα γενικότερα, χαίρουν περιορισμένης αξιοπιστίας. Δείτε τι έγινε με τη λεγόμενη ασφαλιστική μεταρρύθμιση: όταν η αυθαιρεσία των συντεχνιών συγκρούεται με την κρατική αναξιοπιστία, δεν βγαίνει κερδισμένη η δημοκρατία ούτε και ο τόπος.

Οταν η ποιότητα της παιδείας και των θεσμών μιας χώρας δεν ανταποκρίνεται στο βιοτικό επίπεδο που έχει κερδίσει, φυσικό είναι να αισθάνονται οι πολίτες ανασφάλεια, ακόμη και για πράγματα που δεν θα έπρεπε. Οι βάσεις στις οποίες στηρίχτηκε η οικονομική ανάπτυξη μέχρι σήμερα δεν είναι στέρεες, ενώ τα χρέη που φορτώσαμε στις επόμενες γενιές είναι δυσβάστακτα - πουλάμε τώρα και το τελευταίο οικόπεδο που κληρονομήσαμε από τον παππού και τη γιαγιά. Τα νιώθει όλα αυτά ο κόσμος, χωρίς να μπορεί πάντα να τα εκφράσει με λογικό ειρμό. Φοβάται, λοιπόν, και αντιδρά αμυντικά. Το βέβαιο είναι ότι τα αίτια του φόβου και της ανασφάλειας δεν αντιμετωπίζονται με συνθήματα. Μόνον με συγκροτημένες προτάσεις, σοβαρότητα και σκληρή δουλειά. Αλλά πού καιρός για τέτοια.

* Ο Λουκάς Τσούκαλης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ.

Θέματα επικαιρότητας: Παιδεία

Διονύσης-Χαράλαμπος Καλαματιανός

Ιδιωτικά πανεπιστήμια: Εξυπηρέτηση συμφερόντων σε βάρος των κοινωνικών αναγκών

Διονύσης-Χαράλαμπος Καλαματιανός, 2024-03-03

Η κυβέρνηση ετοιμάζεται να ολοκληρώσει ένα ακόμα ιδεοληπτικό...

Περισσότερα
Γιώργος Σταθάκης

Η μάχη της ΝΔ για την ίδρυση ιδιωτικής Πανεπιστημιακής «παιδείας»

Γιώργος Σταθάκης, 2023-08-28

Η συζήτηση περί ιδιωτικών πανεπιστημίων έχει πολύ ποταπά...

Περισσότερα
Γιώργος Γιαννουλόπουλος

Το δικαίωμα στην παιδεία

Γιώργος Γιαννουλόπουλος, 2022-06-25

Πριν από δύο εβδομάδες και με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα...

Περισσότερα

Ένα αυταρχικό σχέδιο νόμου για τα Πανεπιστήμια

Γρηγόριος Π. Καλφέλης, 2022-06-04

Ο πρωθυπουργός έβαλε στη Βουλή ένα αξιακό δίλημμα: Είναι...

Περισσότερα
Παναγιώτης Νούτσος

Πανεπιστημιακοί στον «τόπο» τους…

Παναγιώτης Νούτσος, 2021-10-05

Τι συνεπάγεται η ασκούμενη από τη Νέα Δημοκρατία πολιτική...

Περισσότερα

Κενά Δημοτικού

Άννα Δαμιανίδη, 2021-09-21

Τα δίδυμα της γειτόνισσας πήγαν φέτος νηπιαγωγείο κι εκείνη...

Περισσότερα
Ηλίας Κικίλιας

Μια επένδυση για τα παιδιά

Ηλίας Κικίλιας, 2021-09-20

Οι επιπτώσεις της πανδημίας στην εκπαίδευση ήταν σχεδόν...

Περισσότερα
Γιάννης Σπιλάνης

Πολιτεία, κοινωνία και εκπαιδευτική κοινότητα σε σύγχυση

Γιάννης Σπιλάνης, 2021-09-19

Κάθε χρόνο, η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των εισαγωγικών...

Περισσότερα

Άρθρα/ Πολιτική

Θανάσης Θεοχαρόπουλος

Bing bang στην Κεντροαριστερά

Θανάσης Θεοχαρόπουλος, 2024-10-06

...Ο ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία οφείλει να συμμετέχει...

Ζητούμενο η ποιότητα  της ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Ζητούμενο η ποιότητα της ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

2024-09-28

Αν την ευθύνη για την χρεοκοπία και την πολυεπίπεδη κρίση...

Πάμε ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ

Πάμε ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ

2024-09-26

Πιστεύω ότι η ελληνική κοινωνία χρειάζεται έναν ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ...

Θόδωρος Τσίκας

Κρίσιμο όριο ο χειμώνας για το ουκρανικό μέτωπο

Θόδωρος Τσίκας, 2024-09-29

Ο χειμώνας αλλάζει τις συνθήκες του πολέμου στην περιοχή...

Γεράσιμος Μοσχονάς

Λάμψη, ταλέντο και μετά κενό

Γεράσιμος Μοσχονάς, 2024-09-22

Εν αρχή ην το γνωστικό κενό. Η μη καλή γνώση της χώρας, του...

Γιάννης Δρόσος

Η καθαίρεση

Γιάννης Δρόσος, 2024-09-16

Για ζητήματα κρίνει αποφασιστικά το ίδιο το κόμμα, μέσω...

Στέργιος Καλπάκης

3 σημεία για την επόμενη ημέρα στον ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ

Στέργιος Καλπάκης, 2024-09-12

Η διχαστική ομιλία Κασσελάκη στην έναρξη των εργασιών της...

Ελληνοτουρκικά, εξαΰλωση του ρεαλισμού

Κώστας Κωστής, 2024-09-22

Δεν είμαι ειδικός στις διεθνείς σχέσεις, πολύ περισσότερο...

Καταστατικό ΣΥΡΙΖΑ: Από την άγνοια, στη διαστρέβλωσή του

Τρύφων Αλεξιάδης, 2024-09-14

Οι πρόσφατες εξελίξεις στον ΣΥΡΙΖΑ, έφεραν ξανά στη δημοσιότητα...

Μαρία Ρεπούση

Η μεγάλη περιπέτεια του ΣΥΡΙΖΑ

Μαρία Ρεπούση, 2024-09-14

Μετά τη διπλή ήττα του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία στις...

Θανάσης Θεοχαρόπουλος

H δημοκρατία έχει κανόνες, ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. προχωρά μπροστά

Θανάσης Θεοχαρόπουλος, 2024-09-11

Πριν από περίπου έναν χρόνο εκλέχθηκε πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική...

Κώστας Καλλίτσης

Καθημερινότητα και μεταρρυθμίσεις

Κώστας Καλλίτσης, 2024-09-08

Μεταρρυθμίσεις ή φροντίδα για την καθημερινότητα; Συνήθως...

×
×