Το δικαίωμα στην παιδεία

Γιώργος Γιαννουλόπουλος, Η Εφημερίδα των Συντακτών, Δημοσιευμένο: 2022-06-25

Γιώργος Γιαννουλόπουλος
Γιώργος Γιαννουλόπουλος
Πριν από δύο εβδομάδες και με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Κατά της Παιδικής Εργασίας, η Δόμνα Μιχαηλίδου, υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, έκανε την εξής δήλωση: «Ευθύνη μας να διασφαλίσουμε ότι όλα τα παιδιά μεγαλώνουν ως παιδιά και έχουν τις ευκαιρίες που δικαιούνται». Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας, ένα στα δέκα παιδιά σε ολόκληρο τον κόσμο, αντί να πηγαίνει στο σχολείο αναγκάζεται να δουλέψει, υπό συνθήκες σκληρές και με ελάχιστη αμοιβή για να συνεισφέρει στο οικογενειακό εισόδημα, εγκλωβισμένο σε έναν φαύλο κύκλο της φτώχειας και της εκμετάλλευσης από τον οποίο είναι σχεδόν αδύνατο να βγει. Τι σημαίνουν όλα αυτά και τι σχέση μπορεί να έχουν με την ατέρμονη αντιδικία στα καθ’ ημάς, για τη δημόσια και την ιδιωτική παιδεία;

Σε αναζήτηση της απάντησης, το κλειδί είναι το ρήμα «δικαιούμαι» και το πώς η σημασία του αλλάζει ανάλογα με τα συμφραζόμενα. Για παράδειγμα, η Δόμνα Μιχαηλίδου μιλάει για τις ευκαιρίες που «δικαιούνται» να έχουν τα φτωχά παιδιά, ενώ κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι στην ελεύθερη αγορά όσοι βγαίνουν κερδισμένοι επειδή είναι ικανοί, εργατικοί και έξυπνοι «δικαιούνται» να απολαμβάνουν τους καρπούς των κόπων τους, σε αντίθεση με τους τεμπέληδες και τους ανίκανους που είναι άξιοι της μοίρας τους.

Για να δούμε από πιο κοντά τη δεύτερη περίπτωση, το επιχείρημα φαίνεται ακαταμάχητο. Με ποια λογική δεν πρέπει να επιβραβεύεται κάποιος που προσπαθεί, κοπιάζει και ρισκάρει και με ποια λογική εκείνοι που αδιαφορούν ή λουφάρουν δικαιούνται να αποκομίζουν τα ίδια οφέλη; Τότε γιατί να προσπαθήσουν, να κοπιάσουν και να ρισκάρουν; Αυτή είναι η ανάγνωση της κοινωνίας ιδωμένης μέσα από τα γυαλιά του νεοφιλελευθερισμού.

Στην οποία όμως εντοπίζεται μια ανακολουθία ή, αν θέλετε, η εξής λαθροχειρία: το αφηρημένο σχήμα, δηλαδή ο Α συναγωνίζεται επί ίσοις όροις με τον Β, ισχύει μόνο στην αρχική εμβληματικά περίπτωση, όπου αμφότεροι ξεκινούν από το ίδιο σημείο. Στην πραγματικότητα όμως τα πλεονεκτήματα που αποκομίζει ο επιτυχημένος μεταβιβάζονται στα παιδιά του, τα οποία, ως γόνοι πλουσίων, θα αντιμετωπίσουν τα παιδιά των αποτυχημένων με γκολ από τα αποδυτήρια, για να χρησιμοποιήσω την ποδοσφαιρική ορολογία, ή με τέσσερις άσους από χέρι στη γλώσσα του πόκερ. Με άλλα λόγια, ακόμα κι αν δεχθούμε ότι o A δικαίως ανταμείβεται, με τη λογική του νεοφιλελευθερισμού αυτό δεν ισχύει για τα παιδιά του εφόσον δεν κέρδισαν με το σπαθί τους την προνομιακή τους θέση, αλλά απλώς την κληρονόμησαν. Ετσι η ανισότητα αναπαράγεται και σταδιακά διευρύνεται ολοένα και περισσότερο.

Κι αυτό μας φέρνει στον ρόλο του κράτους ως παρόχου των δημόσιων αγαθών. Που σημαίνει ότι το κράτος υποχρεούται να προσφέρει σε όλους και δωρεάν ίσες ευκαιρίες. Σε μια πρώτη ματιά, το ελληνικό κράτος κάνει το καθήκον του, υπό την έννοια ότι υπάρχει δημόσια και δωρεάν παιδεία σε όλες τις βαθμίδες, από το Δημοτικό μέχρι το Πανεπιστήμιο. Το πρόβλημα όμως έχει μια διάσταση η οποία σιωπηρά εξαλείφεται: η ποιότητα της παιδείας. Διότι μια εύπορη οικογένεια έχει τη δυνατότητα να στείλει τα παιδιά της σε ένα καλύτερο ιδιωτικό σχολείο, μπαίνοντας έτσι από το παράθυρο στον προνομιακό χώρο που υποτίθεται ότι εγκατέλειψε βγαίνοντας από την πόρτα.

Για να μιλήσουμε πιο συγκεκριμένα και προσγειωμένα, δεν τίθεται θέμα κατάργησης διά νόμου των ιδιωτικών σχολείων, μολονότι κάτι τέτοιο σίγουρα θα έλυνε το πρόβλημα της αναπαραγόμενης ανισότητας. Υπάρχουν όμως παραδείγματα, όπως λ.χ. η Γαλλία, όπου το κύρος και η ποιότητα της δημόσιας παιδείας είναι τόσο εμφανή, ώστε στα ιδιωτικά καταφεύγουν όσα πλουσιόπαιδα δεν τα παίρνουν τα γράμματα. Το παράδειγμα της Αγγλίας είναι εξίσου διαφωτιστικό: όταν η κυβέρνηση Θάτσερ επέβαλε τα δίδακτρα για την ανώτατη παιδεία καταργώντας το επίδομα που έπαιρναν όλοι ανεξαιρέτως οι φοιτητές, κάποιοι στην Οξφόρδη εισηγήθηκαν να γίνονται δεκτοί και εκείνοι που απέτυχαν στις εισαγωγικές εξετάσεις αλλά να πληρώνουν αυξημένα δίδακτρα!

Το πρόβλημα λοιπόν στην Ελλάδα δεν είναι απλώς τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια –για τη μέση εκπαίδευση δεν τίθεται τέτοιο θέμα– αλλά κυρίως η βελτίωση της ποιότητας του δημόσιου Πανεπιστημίου. Με άλλα λόγια, ο ρόλος του κράτους δεν περιορίζεται στην υποχρέωση να συντηρεί ένα σύστημα που μοιράζει πτυχία χωρίς αντίκρισμα. Οφείλει επίσης να παράσχει την καλύτερη δυνατή παιδεία, στην οποία σήμερα έχουν πρόσβαση μόνο εκείνοι που οι τσέπες των γονιών τους την αντέχουν.

Οσο για τη δήλωση της Δόμνας Μιχαηλίδου, είναι σαφώς μια υπόσχεση προς τη σωστή κατεύθυνση και ταυτόχρονα το ερέθισμα να σκεφτούμε πώς η αδικία και η ανισότητα αναπαράγονται μπροστά στα μάτια μας χωρίς εμείς να τις βλέπουμε.

Θέματα επικαιρότητας: Παιδεία

Διονύσης-Χαράλαμπος Καλαματιανός

Ιδιωτικά πανεπιστήμια: Εξυπηρέτηση συμφερόντων σε βάρος των κοινωνικών αναγκών

Διονύσης-Χαράλαμπος Καλαματιανός, 2024-03-03

Η κυβέρνηση ετοιμάζεται να ολοκληρώσει ένα ακόμα ιδεοληπτικό...

Περισσότερα
Γιώργος Σταθάκης

Η μάχη της ΝΔ για την ίδρυση ιδιωτικής Πανεπιστημιακής «παιδείας»

Γιώργος Σταθάκης, 2023-08-28

Η συζήτηση περί ιδιωτικών πανεπιστημίων έχει πολύ ποταπά...

Περισσότερα
Γιώργος Γιαννουλόπουλος

Το δικαίωμα στην παιδεία

Γιώργος Γιαννουλόπουλος, 2022-06-25

Πριν από δύο εβδομάδες και με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα...

Περισσότερα

Ένα αυταρχικό σχέδιο νόμου για τα Πανεπιστήμια

Γρηγόριος Π. Καλφέλης, 2022-06-04

Ο πρωθυπουργός έβαλε στη Βουλή ένα αξιακό δίλημμα: Είναι...

Περισσότερα
Παναγιώτης Νούτσος

Πανεπιστημιακοί στον «τόπο» τους…

Παναγιώτης Νούτσος, 2021-10-05

Τι συνεπάγεται η ασκούμενη από τη Νέα Δημοκρατία πολιτική...

Περισσότερα

Κενά Δημοτικού

Άννα Δαμιανίδη, 2021-09-21

Τα δίδυμα της γειτόνισσας πήγαν φέτος νηπιαγωγείο κι εκείνη...

Περισσότερα
Ηλίας Κικίλιας

Μια επένδυση για τα παιδιά

Ηλίας Κικίλιας, 2021-09-20

Οι επιπτώσεις της πανδημίας στην εκπαίδευση ήταν σχεδόν...

Περισσότερα
Γιάννης Σπιλάνης

Πολιτεία, κοινωνία και εκπαιδευτική κοινότητα σε σύγχυση

Γιάννης Σπιλάνης, 2021-09-19

Κάθε χρόνο, η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των εισαγωγικών...

Περισσότερα

Άρθρα/ Πολιτική

Σωκράτης Φάμελλος

Πολύ λίγα και πολύ αργά κύριε Μητσοτάκη....

Σωκράτης Φάμελλος, 2025-04-26

Οι εσπευσμένες ανακοινώσεις του κ. Μητσοτάκη, για τη διάθεση...

Οι περιστάσεις

Τάσος Παππάς, 2025-04-22

Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Σωκράτης Φάμελλος μιλώντας στο ΜEGA...

Δημήτρης Χατζησωκράτης

Οι προοδευτικές δυνάμεις σε κοινό ψηφοδέλτιο

Δημήτρης Χατζησωκράτης, 2025-04-20

…Ας σκεφτούμε και την προοπτική για την πρόοδο της χώρας,...

Κώστας Καλλίτσης

Αδύναμη κυβέρνηση

Κώστας Καλλίτσης, 2025-04-19

Διάχυτη είναι η πεποίθηση ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά....

Διαφάνεια Ποτέμκιν

Πάσχος Μανδραβέλης, 2025-04-10

Θεσμοί υπάρχουν», που θα ‘λεγε και ο Γιώργος Παπανδρέου,...

Κατά φαντασίαν ιατρός

Παντελής Μπουκάλας, 2025-04-08

Πολλούς Απρίληδες πριν, το 1967, οι Ελληνες άκουγαν τον αρχιπραξικοπηματία...

Κώστας Ζαχαριάδης

Πρότυπο για τη συνεργασία το εγχείρημα του Δήμου της Αθήνας

Κώστας Ζαχαριάδης, 2025-04-08

Να επιλέξει ο κόσμος της παράταξης την ηγεσία του κόμματος...

Παναγιώτης Παναγιώτου

Συνεργασία ή πολιτική αυτοκτονία

Παναγιώτης Παναγιώτου, 2025-04-07

Η ΝΔ φθίνει πολιτικά και εκλογικά. Και η ισχυρή πρωθυπουργική...

Βασίλης Τραϊφόρος

ΚΑΝΤΕ ΤΟ ΟΠΩΣ ΤΟ Die Linke στη Γερμανία

Βασίλης Τραϊφόρος, 2025-04-06

...Ναι η κριτική στην κυβέρνηση πρέπει να είναι οξεία και...

Ποια είναι η κατάσταση σήμερα στην Τουρκία

Χρήστος Ροζάκης, 2025-04-06

Το καλό κλίμα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις μπορεί να διατηρηθεί...

Γιώργος Σταθάκης

Η «τελευταία ευκαιρία» για την προοδευτική αντιπολίτευση

Γιώργος Σταθάκης, 2025-04-03

...Η παραδοσιακή «πολυσυλλεκτικότητα» πέθανε μαζί με την...

Σωτήρης Βαλντέν

Πόσο νέα είναι η εθνική πυξίδα Τσίπρα;

Σωτήρης Βαλντέν, 2025-03-26

O Αλέξης Τσίπρας δημοσίευσε προ ημερών μακροσκελές κείμενο...

×
×