Με τον νου στην επόμενη μέρα

Κατά μια άποψη, πολιτικών ηγεσιών και μέσων ενημέρωσης, είναι μείζον θέμα αν μεθαύριο στην τηλεόραση θα εμφανιστούν καθιστοί ή όρθιοι οι Γ. Παπανδρέου και Κ. Καραμανλής. Αντιθέτως, κατά την κοινή λογική, ημών των πολλών, το ουσιώδες είναι τι θα αποφασίσει, τι θα εφαρμόσει και τι δεν θα πράξει η επόμενη κυβέρνηση. Πώς και από ποιούς θα ωθηθεί στις επιλογές της, πώς και από ποιούς θα εμποδιστεί να εφαρμόσει έτοιμα σχέδια είτε σκέψεις της στιγμής.

Στα ερωτήματα αυτά οι προεκλογικές απαντήσεις που παίρνουμε δεν είναι καθαρές. Και η απάντηση τους δεν θα βρεθεί αποκλειστικά στα αποτελέσματα της κάλπης. Προσδιορίζεται και από τις “ανομολόγητες” και “αδιαφανείς” σχέσεις και επιλογές. Μήπως έτσι οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι “ η προεκλογική περίοδος είναι περίοδος αποπροσανατολισμού του λαού”, όπως υποστήριξε προχθές η Αλ. Παπαρήγα σε συνέντευξή της ; Πρόκειται για μια γνωστή, παλαιοδογματική θέση, εμφανώς αντίθετη με τη στρατηγική του δημοκρατικού δρόμου, που μόνη λογική συνέπεια μπορεί να έχει τον “πόλεμο” κατά των εκλογών με στόχο την κατάργησή τους. Όμως, πρέπει να το αναγνωρίσουμε, ξεκινά από τον εντοπισμό μιας πραγματικής διάστασης της εκλογικής διαδικασίας.

Στο παραβάν είμαστε μόνοι και η ψήφος μας ίση με κάθε άλλου πολίτη. Αλλά, οι πραγματικές ανισότητες εξουσίας, οι τεχνικές και οι μηχανισμοί παραπλάνησης και επηρεασμού δρουν, οι ιδεολογικές αντιπαραθέσεις είναι παρούσες. Οι εκλογές δεν βγάζουν μόνον κόμματα και υποψηφίους νικητές και ηττημένους. Υπάρχει και η δεύτερη λειτουργία τους, ως πυκνό κοινωνικό και πολιτικό γεγονός, να αναδεικνύουν νικήτριες ή ηττημένες ιδέες και επιλογές, μέσω αλλά και πέραν της κάλπης. Και αυτή η όψη των εκλογών για πολλούς λόγους έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις δυνάμεις της κοινωνικής αλλαγής, της αριστεράς, για τις επιλογές τους, για τον πολιτικό τους προσανατολισμό..

Στην επόμενη, μετά τις εκλογές, περίοδο το κύριο κυβερνητικό θέμα είναι πώς θα αντιμετωπιστεί η διαπλοκή της οικονομικής κρίσης και της επερχόμενης δικής μας δημοσιονομικής με τις μόνιμες δυσλειτουργίες, τα πελατειακά χαρακτηριστικά και το καθεστώς διαφθοράς του δημοσίου. Άρα ποιοί θα πληρώσουν και για πόσο το κόστος της κρίσης.

Το θέμα έχει ανοίξει στην προεκλογική αντιπαράθεση. Ο πρωθυπουργός εμφανίζεται ως ο υπεύθυνος - και δυσάρεστος - πολιτικός που εξαγγέλλει, πάρα πολύ γενικόλογα βεβαίως, ότι έρχονται δύσκολες μέρες για το εισόδημα των πολιτών. Στόχοι του είναι να απαλλάξει το κόμμα του από τις ευθύνες για την - τραγική και απειλητική - κατάσταση των δημοσίων οικονομικών και να ασκήσει ισχυρή πίεση στο ΠΑΣΟΚ. Προβάλλεται ως υποστηρικτής ενός “μονόδρομου” θυσιών τον οποίο δεν διευκρινίζει, αλλά τον υποψιαζόμαστε, επιτίθεται στο ΠΑΣΟΚ για ανεύθυνες υποσχέσεις, επενδύοντας στις εσωτερικές του διαφορές και στις αποτυχίες της μελλοντικής κυβέρνησης Παπανδρέου. Δεν επιτίθεται, όμως, μόνον στην προεκλογική φιλολαική εικόνα του ΠΑΣΟΚ - που είναι άγνωστο (το λιγότερο) αν θα γίνει κυβερνητική πράξη. Ο Κ.Καραμανλής επιτίθεται και στον ιδεολογικό κοινό τόπο των εκδοχών της αριστεράς ότι υπάρχει δρόμος ανάπτυξης με βελτίωση της (πραγματικής και όχι ονομαστικής ή μόνον εισοδηματικής) αμοιβής της εργασίας και προστασία των αδυνάτων.

Ότι η Ν.Δ. θα γίνει αντιπολίτευση δεν σημαίνει ότι θα χάσει και την ιδεολογική αυτή αντιπαράθεση. Πρώτον γιατί υπάρχει έλλειψη ακρίβειας και πειστικότητας των επιτελείων του ΠΑΣΟΚ, που περισσότερο ενδιαφέρεται να τονίζει ότι “είναι διαφορετικό “ από τη Ν.Δ. και τις “λεπτομέρειες” θα τις βρει ... αργότερα. Δεύτερος λόγος, είναι ότι στη γενική επιχειρηματολογία του πρωθυπουργού δεν αναπτύσσεται γενικευμένος αντίλογος και από τις άλλες δυνάμεις. Η προσπάθεια της αριστεράς για την κάλπη - επί ποινή ακύρωσης του μεταρρυθμιστικού ή επαναστατικού ρόλου της - δεν πρέπει να οδηγεί σε παραμέληση της αναγκαίας ιδεολογικής και πολιτικής αντιπαράθεσης με το σύστημα ιδεών της δεξιάς και τα πολιτικά κέντρα που διέδωσαν τον νεοφιλελευθερισμό και στο μέλλον θα ξαναδουλέψουν με τις παραλλαγές του. Από την έκβαση αυτής αντιπαράθεσης όχι βέβαια στενά μόνον στον ορίζοντα των εκλογών αλλά γενικότερα, πολλά θα κριθούν. Και κυρίως η πολιτική προοπτική της χώρας και οι προσδοκίες των πολιτών από μια σύγχρονη, ανανεωτική αριστερά, ιδιαίτερα σε συνθήκες κρίσης εμπιστοσύνης προς τα κόμματα και τις πολιτικές ηγεσίες.

Δύσκολα μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι η αντιπαράθεση με τη δεξιά και ειδικότερα τις ιδεολογίες της έχει χάσει την αξία της. Παραμένει στρατηγικής σημασίας για το μέλλον της κοινωνίας. Η απόκρουση της ιδεολογικής επίθεσης Καραμανλή δεν οδηγεί στη στήριξη του ΠΑΣΟΚ. Η υπεράσπιση της εργασίας έναντι του αδηφάγου κεφαλαίου, η επιμονή να ανασυνταχθούν οι κρατικές υπηρεσίες και επιχειρήσεις ώστε να επιτελούν την αποστολή τους - και να μην εκφυλίζονται από την πελατειακή πολιτική και τη διαφθορά αφορούν πρωτίστως τις αριστερές δυνάμεις.