Ποιος χρειάζεται την Αριστερά;

Την περασμένη εβδομάδα, μπορούσε να δει κανείς την Αθήνα διαφορετικά. Οπως και την προπερασμένη, όπως και αρκετές εβδομάδες τους τελευταίους μήνες.

Για παράδειγμα, μια μέρα της προηγούμενης εβδομάδας, το βράδυ, περίπου 70 - 80 κάτοικοι της περιοχής Φιλοπάππου αλλά και από αλλού συγκεντρώθηκαν σε παρκάκι της περιοχής. Είχε οργανωθεί με πρωτοβουλία της Ραλλούς –ηθοποιός που διατηρεί κατάστημα βιολογικών τροφών– παράσταση Καραγκιόζη, έναντι περίπου 4 ευρώ η οικογένεια. Πολλοί δεν πλήρωσαν, αφού από νωρίς είχε καλυφθεί το απαιτούμενο ποσό των 200 - 250 ευρώ. Ολοι απόλαυσαν τη βραδιά, τα πευκάκια και μερικές ρεφενέ μπιρίτσες. Οι περίοικοι είχαν κι άλλη επιλογή, αφού στην κοντινή πλατεία Μερκούρη στα Πετράλωνα, η επιτροπή κατοίκων (γύρω από το βιβλιοπωλείο «Αμόνι») διοργάνωνε στην πλατεία «ρεφενέ» προβολή κινηματογραφικής ταινίας. Λίγο ανατολικότερα, στο Παγκράτι –το ίδιο βράδυ– στο πλαίσιο του Φεστιβάλ, συγκροτήματα εκτός αγοράς ξεσήκωσαν τους περιοίκους σε πλατεία της περιοχής. Συνδιοργανωτές, παρέες της περιοχής. Ολα ρεφενέ. Επίσης το ίδιο βράδυ, τα Εξάρχεια φιλοξενούσαν έκθεση φωτογραφίας μαθητών σε μία «σχολή» φωτογραφίας (όπου η φοίτηση είναι δωρεάν. Υπάρχει, άλλωστε, στην περιοχή μια παράδοση δωρεάν μαθημάτων – κυρίως ξένων γλωσσών, αλλά σήμερα αυτή η παράδοση δείχνει ότι ανθεί. Χρόνια πολλά και στο «Φλοράλ»). Το ίδιο απόγευμα –πάντα της ίδιας μέρας– ένα παιδικό πάρτι βρισκόταν σε εξέλιξη σε χώρο κοντά σε παιδική χαρά στο Γαλάτσι. Οι γονείς είχαν κληθεί –γραπτώς– να μην προβούν σε έξοδα λόγω κρίσης: «Για τα παιδιά ένα νέο παιχνίδι είναι πάντα δώρο, έστω κι αν είναι το παλιό παιχνίδι του δικού σας παιδιού. Φέρτε ένα τέτοιο ως δώρο». Τέλος (;) το ίδιο βράδυ, μια παρέα νέων μουσικών από τη Νέα Φιλαδέλφεια συζητούσαν για τις εισπράξεις τους, ο καθένας από τη μοναχική συναυλία δρόμου στα διάφορα «περάσματα» της πόλης (ιδίως στα τουριστικά της σημεία). Μετά συντονίστηκαν σε ένα αμερικανικό (ιντερνετικό) ραδιόφωνο το οποίο θα παρουσίαζε τις δουλειές μουσικών εκτός αγοράς. Περιμένοντας την εκπομπή, «τσίμπησαν» στην ίδια αναμονή και μια παρέα από τον Βύρωνα, επίσης νέων μουσικών οι οποίοι ήταν σε online συνεννόηση και με μία ομάδα από Λύκειο (μάλλον) του Περιστερίου που αναζητούσε μουσικούς στο πάρτι που ετοίμαζαν για ένα συμμαθητή τους με προβλήματα υγείας.

Υπάρχουν μερικά κοινά χαρακτηριστικά: ηλικιακά ανήκουν στο μεδούλι του δυναμικού κομματιού της κοινωνίας μας. Εως 45 χρόνων, αλλά με την πλειοψηφία κάτω από τη ζώνη των 35 χρόνων. Ανάμεσά τους καταγράφονται, τελευταία, αρκετοί άνεργοι και πολλοί «επισφαλώς εργαζόμενοι», δηλαδή εργασιακά, περίπου μετέωροι. Υπάρχουν επίσης και εργαζόμενοι που η απαρίθμηση των σπουδών τους σε κάνει να αναφωνείς: «Μα, γιατί γύρισες στην Ελλάδα;».

Αυτές οι αθόρυβες συναντήσεις, καθημερινές και αυτόνομες δείχνουν έτοιμες να ξεφύγουν από το περιθώριο της ζωής στην πόλη, όχι επειδή είναι μαζικότερες από παλαιότερες ομαδοποιήσεις, αλλά επειδή είναι πολλές, καθημερινές και, ιδίως, πολύ ξεχωριστές η μία από την άλλη.

Το παρκάκι, ο δημόσιος χώρος, το Iντερνετ γίνεται η κόκκινη γραμμή της ανώνυμης αντίστασης, της διατήρησης μιας κοινωνικότητας λιγότερο δαπανηρής, αλλά ίσως περισσότερο ουσιαστικής. Μέσα από νέες συλλογικότητες; Μπορεί...

Πάντως, την πόλη, το αστικό περιβάλλον, την χτίζουν οι παρέες, οι ομάδες, οι συλλογικότητες και όχι οι οικογένειες (κατάλοιπο αυτές της ελληνικής υπαιθρολατρίας). Και είναι ίσως η πρώτη φορά που τέτοιες συλλογικότητες δείχνουν την ικανότητα να πολλαπλασιάζονται μακριά από τα φώτα της δημόσιας πληροφόρησης.

Τέλος, έχουν κι ένα άλλο κοινό στοιχείο: δεν εκφράζονται –ακόμη– πολιτικά. Δεν υπάρχει ο ενοποιητικός λόγος που θα εκφράσει αυτήν τη δυναμική μα σιωπηλή νέα διεκδίκηση της καθημερινότητας.

Αν αυτό είναι το ένα ενδιαφέρον νέο φαινόμενο της συγκυρίας, το άλλο είναι το τέλος του «μέιν στριμ» διεθνισμού – αυτού που ισχυροποίησε τους εργατικούς αγώνες και που πολιτικά αποτέλεσε έντονο στοιχείο της ταυτότητας της Αριστεράς. Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης ή Ευρωζώνης, το συνδικαλιστικό λόμπι αποδείχθηκε ανύπαρκτο μάλλον από επιλογή και όχι από τις άγριες ταξικές μάχες. Η ευρωπαϊκή Αριστερά (ό, τι άφησε η Σοσιαλδημοκρατία) γίνεται όλο και λιγότερο «ευρωπαϊκή» και όλο και περισσότερο –νομίζει– «Αριστερά». Το ακροατήριο άλλαξε, αλλά όπως στον Δημοκρατικό Στρατό οι εργάτες είχαν πιο σίγουρη την προαγωγή από τους αγρότες –παρ’ ότι οι δεύτεροι πολυπληθέστεροι, άρα και πιο αναγκαίοι– έτσι και η Αριστερά επιμένει σε συλλογικότητες οι οποίες ανθίστανται και διατηρούνται ελλείψει νέων και όχι λόγω «αιώνιας πρωτοπορίας». Ο εργαζόμενος έχασε τις αλυσίδες του, αλλά κανείς δεν προέβλεψε τι θα κάνει τα χέρια του. Εννοιες όπως «δημιουργικότητα», νεωτερισμός και ρήξη (με ονοματεπώνυμο) δεν χώρεσαν σε μία Αριστερά που αναλίσκεται να αναλύει τις ευθύνες των άλλων, αλλά να μη συνθέτει η ίδια από τις ευθύνες της. Που ζητάει εν ονόματι του ηρωικού και όντως πολύτιμου «Χθες», άκοπη συμμετοχή στην πίτα του «Σήμερα».

Η Αριστερά –να συμφωνήσουμε– γεννήθηκε από ένα ερώτημα: Γιατί υπάρχει η ανισότητα; Θέτοντάς το και διεθνοποιώντας το, συνεισέφερε τα μέγιστα στη μάχη κατά (πρωτίστως) της καθημερινής βαρβαρότητας στον δημόσιο αλλά και στον ιδιωτικό χώρο. Σήμερα, από τους νέους δημόσιους χώρους που γεννά η (νέα, οριζόντια και σύνθετη) ανισότητα, η Αριστερά απουσιάζει. Σε χώρους «δικούς της», όπως το Πανεπιστήμιο και η Μέση Εκπαίδευση, αρνείται να κοιτάξει γύρω της να διαπιστώσει τη χρεοκοπία του εκπαιδευτικού συστήματος στην ουσία του: στον καλλιεργημένο πολίτη. Σ’ αυτόν που θα γεννήσει δημιουργικές άμυνες, που θα καλλιεργήσει το εναλλακτικό, που θα χτίσει νέους (δημόσιους) χώρους.

Ενα μόνο είναι το μεγάλο προβάδισμα της Αριστεράς στην πολιτική έκφραση των νέων συλλογικοτήτων: ότι σε αντίθεση με τη Δεξιά, η Αριστερά επιμένει πως η εξάλειψη των ανισοτήτων είναι και νόμιμη και ηθική.

(Με τα μάτια στραμμένα και στη σημερινή πανελλαδική συνάντηση της Ανανεωτικής Αριστεράς, μήπως και...)

Ιnfo

- Σαντάλ Μουφ «Επί του Πολιτικού», μτφρ. Αλ. Κιουπκιολής, Αθήνα 2010, εκδ. Εκκρεμές.

- Charles Tilly «Κοινωνικά κινήματα 1768 - 2004», μτφρ. Θ. Τσακίρης, Αθήνα 2007, εκδ. Σαββάλας.

- Φερνάντο Σαβατέρ «Μιλώντας στον γιο μου για την Πολιτική και τη Δημοκρατία», μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα, Αθήνα 2010, εκδ. Πατάκης.

- Νορμπέρτο Μπόμπιο «Δεξιά και Αριστερά», μτφρ. Ελεονώρα Ανδρεδάκη, Αθήνα 1995, εκδ. Πόλις.

- Henri Weber «Το λαμπρό μέλλον της Αριστεράς», μτφρ. Κ. Μποτόπουλος, Αθήνα 2004, εκδ. Πόλις.