«Το όραμα του Ισραήλ είναι ο δικός μου εφιάλτης»,ο Άμος Οζ για τη Γάζα

Ήταν Αύγουστος του 2005, όταν ο Ισραηλινός συγγραφέας δημοσίευσε αυτό το κείμενο

ΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ ΕΠΟΙΚΟΙ ΤΗΣ ΓΑΖΑΣ και της Δυτικής Όχθης έχουν ένα όραμα για το μέλλον του Ισραήλ. Έχω όμως κι εγώ ένα όραμα για το μέλλον του Ισραήλ. Το δικό τους όραμα είναι ο δικός μου εφιάλτης, ενώ τα δικά μου όνειρα τους μοιάζουν δηλητηριώδη. Το όνειρο των εποίκων είναι να δημιουργήσουν ένα «Μεγάλο Ισραήλ», γεμάτο πέρα-πέρα με εβραϊκούς οικισμούς. Στους οικισμούς αυτούς θα μπορούν να κατοικούν μόνο Εβραίοι, ενώ οι Παλαιστίνιοι θα επιτρέπεται να έρχονται μόνο για να δουλέψουν σε χειρονακτικές, κακοπληρωμένες δουλειές. Σε ένα τέτοιο κράτος, η δημοκρατία θα πρέπει να υποκλίνεται στους ραβίνους. H Κνεσέτ (κοινοβούλιο), η κυβέρνηση, το ανώτατο δικαστήριο θα εξακολουθούν να υπάρχουν τυπικά, υπό την προϋπόθεση ότι οι ραβίνοι θα εγκρίνουν τις αποφάσεις τους. ΟΙ ΕΠΟΙΚΟΙ ΠΙΣΤΕΥΟΥΝ ΠΩΣ ΜΟΛΙΣ το «Μεγάλο Ισραήλ» μετατραπεί σε θρησκευτική οντότητα και σε «αγιασμένο έθνος», ο Μεσσίας θα έρθει και ο εβραϊκός λαός -επιτέλους- θα λυτρωθεί. Στη φαντασίωση αυτή δεν υπάρχει θέση για τον παλαιστινιακό λαό, παρά μόνο εκείνη του ταπεινού υπηρέτη και του ευγνώμονα χειρώνακτα. Στη φαντασίωση όμως των εποίκων δεν υπάρχει θέση ούτε για μένα, δεν υπάρχει θέση για το εκκοσμικευμένο, σύγχρονο Ισραήλ. Αν δεν μετανοήσουμε, οι φίλοι μου και εγώ δεν χωράμε σε αυτό το Ισραήλ. Το ελάχιστο που έχουμε να κάνουμε είναι να μην εμποδίζουμε την οικοδόμηση κι άλλων οικισμών και την επέκταση του εποικισμού. Αν εμείς, οι κοσμικοί Ισραηλινοί, γίνουμε πολιτικά αόρατοι, οι έποικοι θα μας αγκαλιάσουν, όλο αδερφική αγάπη. Αν όμως επιμείνουμε στη διαφορετική μας άποψη για το Ισραήλ, τότε μεταβαλλόμαστε αμέσως σε προδότες, αγαπητικούς των Αράβων, ακόμη και ναζί. ΕΧΟΥΜΕ ΟΜΩΣ ΚΑΙ ΕΜΕΙΣ ΕΝΑ ΟΝΕΙΡΟ για το Ισραήλ, εντελώς διαφορετικό από τη θρησκόληπτη φαντασίωση των εποίκων. Θέλουμε να ζήσουμε ειρηνικά κι ελεύθερα, όχι υπό την κυριαρχία των ραβίνων, ούτε καν υπό την κυριαρχία του Μεσσία, αλλά με τη δική μας, εκλεγμένη κυβέρνηση. Ονειρευόμαστε να απελευθερωθούμε από τη διαρκή κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών. Σχεδόν επί 40 χρόνια, το Ισραήλ και η Παλαιστίνη μοιάζουν με τον δεσμοφύλακα και τον κρατούμενο, που είναι δεμένοι ο ένας με τον άλλον με χειροπέδες. Μετά από τόσα χρόνια δεν υπάρχει πια σχεδόν καμιά διαφορά - ούτε ο δεσμοφύλακας, ούτε ο κρατούμενος είναι ελεύθεροι. ΤΟ ΙΣΡΑΗΛ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΧΩΡΑ μόνο όταν τερματιστεί η κατοχή και ο εποικισμός και η Παλαιστίνη γίνει μία ανεξάρτητη, γειτονική μας χώρα. Επί 30 χρόνια οι έποικοι ήλεγχαν το Ισραήλ, μέσω διαφόρων κυβερνήσεων. Προώθησαν το όραμά τους και ποδοπάτησαν το όνειρό μας. Ήταν οι άρχοντες της χώρας. Τούτες τις ημέρες ο πρωθυπουργός Αριέλ Σαρόν (Ariel Sharon) προσπαθεί να κάνει ένα είδος κινήματος εναντίον της κυριαρχίας των εποίκων. Προσπαθεί να αποκαταστήσει την εξουσία της εκλεγμένης κυβέρνησης. Αν το εγχείρημα πετύχει, το όνειρο των εποίκων μπορεί να υποχωρήσει και το όραμα των κοσμικών Ισραηλινών να ξαναζωντανέψει. H ΜΑΧΗ ΣΤΗ ΓΑΖΑ ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΚΥΡΙΩΣ μία αντιπαράθεση μεταξύ στρατού κι εποίκων, ούτε καν ανάμεσα σε «γεράκια» και «περιστερές». Όχι. Ήταν μια μάχη ανάμεσα στην εκκλησία και το κράτος (για την ακρίβεια, στην περίπτωσή μας ανάμεσα στη συναγωγή και το κράτος). Αυτή είναι μία διαμάχη που πολλά έθνη έζησαν πριν από εμάς: ποια πρέπει να είναι η θέση και η επιρροή της θρησκείας και του κλήρου στη διακυβέρνηση της χώρας; Μερικές χώρες έλυσαν τη διαμάχη, εδώ κι αιώνες. Άλλες συνεχίζει να τις απασχολεί, ατέρμονα. Ο μουσουλμανικός κόσμος, με την εξαίρεση της Τουρκίας, δεν έχει καν ξεκινήσει να ασχολείται με το θέμα. ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΟΥΣΑΜΕ τις τελευταίες ημέρες στην Γάζα μπορεί και να ήταν η πρώτη αντιπαράθεση μεταξύ κράτους και συναγωγής στο Ισραήλ, η πρώτη ανάδειξη του ζητήματος της φύσης της εβραϊκότητας, στο μοναδικό εβραϊκό έθνος. Ανήκουμε, πάνω απ’ όλα, σε μια θρησκεία ή σε ένα έθνος; Σε αυτό τον πρώτο γύρο φαίνεται ότι το κοσμικό, ορθολογικό, πραγματιστικό Ισραήλ κέρδισε μία πικρή νίκη επί του φανατικού Ισραήλ. Ας μην ξεχνάμε όμως, πως πρόκειται μόνο για τον πρώτο γύρο. Τόσο οι έποικοι όσο και οι υπόλοιποι Ισραηλινοί μπορούμε να υπερηφανευόμαστε πως, ενώ η διαμάχη εκκλησίας-κράτους υπήρξε σε πολλές χώρες και πολλές εποχές αιματηρή, ο δικός μας πρώτος γύρος στη Γάζα ήταν -προς το παρόν- βίαιος, αλλά αναίμακτος. Υπήρξε πολύς θόρυβος και πολύς θυμός, αλλά όχι σφαγή. ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΕΤΣΙ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕΠΟΜΕΝΕΣ ΦΟΡΕΣ; Θα είναι έτσι όταν έρθει η ώρα να εγκαταλείψουμε τη δυτική όχθη και την ανατολική Ιερουσαλήμ, σε αντάλλαγμα με την ειρήνη με τους Παλαιστίνιους; Η απάντηση στα ερωτήματα αυτά δεν εξαρτάται μόνο από τους Ισραηλινούς, θρησκόληπτους και κοσμικούς,γεράκια και περιστερές, δεξιούς και αριστερούς. Εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τον τρόπο αντίδρασης των Παλαιστινίων. Θα θεωρήσουν οι Παλαιστίνιοι πως ό,τι έγινε στη Γάζα ήταν ένα αποφασιστικό βήμα του Ισραήλ προς έναν ιστορικό συμβιβασμό στην περιοχή; Θα ανταποκριθούν, κάνοντας ένα εξίσου αποφασιστικό βήμα στον τρόπο αντιμετώπισης των δικών τους φανατικών; Ή θα θεωρήσουν τις συγκρούσεις μεταξύ Εβραίων ως την πρώτη ένδειξη της αποσύνθεσης του Ισραήλ και θα προσπαθήσουν να ρίξουν λάδι στη φωτιά, εξαπολύοντας ένα ακόμα κύμα τρομοκρατίας; Μία παλιά αραβική παροιμία λέει: δεν μπορείς να χειροκροτήσεις με ένα χέρι. Πολλά εξαρτώνται πλέον από το πώς θα ερμηνεύσουν οι Παλαιστίνιοι την ενδοεβραϊκή αντιπαράθεση στη Γάζα

-----

Ο Amos Oz είναι ο μεγάλος Ισραηλινός δημοσιογράφος και συγγραφέας. Σπούδασε φιλοσοφία και εβραϊκή λογοτεχνία στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο. Ήταν ένας από τους πρώτους Ισραηλινούς που υποστήριξε ήδη μετά το τέλος του Πολέμου των έξι ημερών τη δημιουργία δύο κρατών στην Παλαιστίνη: ενός εβραϊκού και ενός παλαιστινιακού, ως τη μόνη λύση για την ισραηλινο-παλαιστινιακή διαμάχη.