Μπορεί «να βγει» αυτό το Πρόγραμμα;

Μπορεί «να βγει» το Πρόγραμμα ή είναι μία σισύφεια προσπάθεια, με προδικασμένη αποτυχία; Καταγράφω τέσσερις εκτιμήσεις.

Πρώτη: Δεν λύθηκε το πρόβλημα του χρέους. Θα αντιμετωπιστεί στα τέλη του έτους, εφόσον εφαρμόσουμε όσα συμφωνήσαμε με τους δανειστές μας.

Υπάρχουν, ωστόσο, δύο καινούργια, θετικά στοιχεία: (α) Πετύχαμε (ακριβέστερα, το ΔΝΤ πέτυχε..) να τεθεί βιώσιμο πλαφόν στην εξυπηρέτησή του. Να μην πληρώνουμε πάνω από το 15% του ΑΕΠ έως το 2038 – λιγότερα από όσα πληρώνουν για το χρέος τους οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες. (β) Τα ελληνικά ομόλογα θα γίνονται δεκτά ως ενέχυρο από τον κ. Ντράγκι και θα ενταχθούμε στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (QE). Το όφελος δεν είναι στενά οικονομικό (οι τράπεζες θα γλιτώσουν 150 εκατ. ευρώ κόστος δανεισμού, ενώ ο κ. Ντράγκι δεν μπορεί να αγοράσει άνω του 33% των ελληνικών ομολόγων, διότι ήδη έχει το 25%, από το 2010-12). Το μεγάλο όφελος είναι ότι η εμπιστοσύνη με την οποία περιβάλλει τα ελληνικά ομόλογα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, σε μεγάλο βαθμό εξουδετερώνει την αβεβαιότητα γύρω από το χρέος μας.

Δεύτερη: Δεν είναι αναπόφευκτο τα νέα μέτρα, που προστίθενται στα μέτρα της προηγούμενης 6ετίας, να μας βυθίσουν σε ύφεση.

Θα επιβληθούν μέτρα 5,4 δισ. ευρώ σε βάθος μιας 3ετίας. Ητοι, φέτος θα αφαιρεθούν από τη ζήτηση περίπου 1,8 δισ. ευρώ. Ωστόσο, το κράτος θα λάβει από τους δανειστές και θα ρίξει στην αγορά 3,5 δισ. ευρώ εντός του έτους, σε μηνιαίες δόσεις 700 εκατ. ευρώ. Αυτά θα τονώσουν τη ζήτηση. Μαζί με αυτά, λογικά θα τονώσουν την οικονομία και τα 6,75 δισ. που είναι διαθέσιμα από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων – εφόσον εκτελεστεί με ταχύτητα και ευθύνη. Περαιτέρω ύφεση δεν μπορεί να αποκλειστεί. Αλλά δεν καθίσταται αναπόφευκτη εξαιτίας, δήθεν, των μέτρων.

Τρίτη: Δεν είναι αναπόφευκτο να οδηγηθούμε στον «κόφτη» των δαπανών, την άνοιξη του 2017.

Ορισμένα έκτακτα φορολογικά έσοδα θα προκύψουν λόγω των δαπανών που θα γίνουν. Παράδειγμα, γύρω στο 20% των 3,5 δισ. που θα πέσουν στην αγορά, ήτοι περίπου 800 εκατ. ευρώ, θα επιστρέψουν στα κρατικά ταμεία ως έκτακτα φορολογικά έσοδα. Αντιστοίχως, πρόσθετα φορολογικά έσοδα θα προκύψουν αν ζωντανέψει η οικονομική δραστηριότητα, με την αξιοποίηση των πόρων που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε – από EBRD, ΕΤΕΠ, από το λεγόμενο «σχέδιο Γιούνκερ».

Ωστόσο, αυτά δεν αρκούν. Ο «κόφτης» είναι εφικτό να αποφευχθεί αν, επιπλέον, (α) κοπούν δαπάνες. Αν, παράδειγμα, ο υπουργός Αμυνας (που βγάζει κωδικούς από το μανίκι…) είχε κόψει 400 εκατ. ευρώ ως όφειλε, δεν θα χρειάζονταν νέοι φόροι ούτε στον τουρισμό, ούτε στα καφενεία, ούτε στις μπίρες, ούτε στα τσιγάρα, ούτε θα αναζητούνταν 70 εκατ. για να μην επιστραφεί το ΕΚΑΣ. Θα υπήρχαν τα λεφτά για όλα αυτά!

Και (β) αν ληφθούν μέτρα για τη φοροδιαφυγή. Αν πληγεί το λαθρεμπόριο καυσίμων (από το οποίο ευημερούν ολόκληρες «φαμίλιες» και στρατοί της νύχτας…), αν καταστεί υποχρεωτική η πληρωμή με κάρτα για ιδιωτικές δαπάνες, όχι από τα 500 αλλά από τα 50 ευρώ – και άλλα μέτρα που μένουν στα συρτάρια.

Τέταρτη και πιο σημαντική: Η κρίση της ελληνικής οικονομίας δεν είναι κυκλικού αλλά διαρθρωτικού χαρακτήρα. Το πρόβλημά μας δεν είναι πρόβλημα ζήτησης αλλά παραγωγής, παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας. Μετά την κρίση (2010) το εθνικό εισόδημα προσαρμόστηκε στο επίπεδο των παραγωγικών δυνατοτήτων της χώρας, βίαια (έτσι συμβαίνει πάντα με τις κρίσεις: Επωάζονται για μακρύτερο χρόνο από όσο προβλέπεται και ξεσπούν σε χρόνο dt). Το σημερινό επίπεδό του δεν είναι δεδομένο. Αν δεν καταφέρουμε να ανασυγκροτηθεί ο παραγωγικός ιστός, θα μειωθεί περισσότερο. Ούτε μαγικό χαλί υπάρχει για να σηκωθεί ούτε κάποιος αυτόματος «πάτος», για να σταματήσει η πτώση του. Και για την παραγωγική ανασυγκρότηση (ως χώρα που πάσχει από αρνητική αποταμίευση μακράς διαρκείας…) χρειαζόμαστε ξένα ιδιωτικά μακροπρόθεσμα κεφάλαια. Αυτό είναι το κλειδί.

Οι πρώτες κινήσεις για να ξεκλειδώσουμε την ανάπτυξη είναι (α) η υλοποίηση των συμφωνημένων αποκρατικοποιήσεων, (β) η ταχεία απελευθέρωση του παραγωγικού δυναμικού που μένει θαμμένο κάτω από τα κόκκινα επιχειρηματικά δάνεια και (γ) η απεμπλοκή επενδύσεων ύψους 14 δισ. ευρώ, που είναι έτοιμες να ξεκινήσουν (υπάρχουν τα σχέδια, υπάρχουν τα κεφάλαια, υπάρχουν όλα!..) αλλά μένουν μπλεγμένες στα γρανάζια μιας επικίνδυνης –πλέον– κρατικής γραφειοκρατίας.

Είναι αναγκαίο και, αντικειμενικά, εφικτό ένα αναπτυξιακό σοκ. Αν όλα αυτά «τρέξουν», το δύσκολο Πρόγραμμα μπορεί να βγει σε πέρας, να αναπληρώσουμε τον χρόνο που (όλα αυτά τα χρόνια…) χάθηκε και να μην πάνε χαμένες οι θυσίες του ελληνικού λαού. Αν δεν «τρέξουν», η χώρα θα συνεχίσει να σέρνεται με την κοιλιά στα υπόγεια της Ευρωζώνης. Και η ελληνική δημοκρατία, όσο αντέξει.