1. Ανήκει η Τουρκία στην Δύση;

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Τουρκία αποτελεί τμήμα της ”Δύσης”. Αν και έχει πολλές και μεγάλες ιδιαιτερότητες, ανήκει σε όλους τους δυτικούς θεσμούς και οργανισμούς. Μέλος του ΝΑΤΟ, μέλος του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), συνδεδεμένη χώρα με την ΕΕ από την δεκαετία του ’60, και υποψήφια προς ένταξη. Συμμετείχε ως πλήρες μέλος στην εναρκτήρια Σύνοδο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας, που δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία του Γάλλου προέδρου Μακρόν και της Ε.Ε.

Η αποκάλυψη της εκτόξευσης βαλλιστικού πυραύλου από την Τουρκία στη Μαύρη Θάλασσα επαναφέρει το κρίσιμο δίλημμα, τι θέλουμε να κάνουμε με την γειτονική χώρα. Έχουμε στρατηγική διεξόδου και απεμπλοκής; Ή προκρίνουμε την διαιώνιση των ελληνοτουρκικών διαφορών, με οποιεσδήποτε συνέπειες μπορεί να έχει αυτή;

Η προσέγγιση «copy-paste» της Ε.Ε. δεν παράγει κάποιου είδους υποχρέωση για την Τουρκία, αφού και η δική της ευρωτουρκική σχέση έχει παραλύσει, με την ευθύνη να βαραίνει και τις δύο πλευρές. Ολα, δηλαδή, τείνουν να γίνουν δυσεπίλυτα και περιχαρακωμένα. Δεν υπάρχουν χρονοδιαγράμματα, ούτε καν ένα ορόσημο πάνω στο οποίο να χτίσει κανείς για να υπάρξει κίνηση προς τα εμπρός.

Η 77η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ που άρχισε χθες λαμβάνει χώρα στην πλέον ζοφερή στιγμή από τη γέννηση του Οργανισμού (1945). Ο γενικός γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες παρουσίασε τη δραματική εικόνα - από τις πολλαπλές συγκρούσεις και κρίσεις, πείνα, ανισότητες μέχρι την κλιματική κρίση. «Εχουμε ραντεβού με την κλιματική καταστροφή» είπε «εάν δεν δράσουμε τώρα σε όλα τα μέτωπα».

Κατά τη διήμερη σύνοδο του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη (29-30/6) «κλείδωσε» η συμφωνία της Τουρκίας με τη Σουηδία και τη Φινλανδία με εκατέρωθεν πολιτικές δεσμεύσεις για τις σχέσεις τους ως μελλοντικών συμμάχων εντός ΝΑΤΟ. Η Σουηδία και η Φινλανδία πήραν το πράσινο φως για ταχεία ένταξη στη Συμμαχία κάτω από την αδήριτη ανάγκη για θωράκιση απέναντι στην επιθετικότητα Πούτιν. Σε αντάλλαγμα καθόρισαν το πλαίσιο για να αντιμετωπίσουν από κοινού με την Τουρκία όλα τα ζητήματα που η τελευταία έθεσε επιτακτικά στο τραπέζι. Σε τριμερές μνημόνιο περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων η δράση οργανώσεων (PKK/FETO), το εμπάργκο όπλων, αλλά και η συμμετοχή της Τουρκίας στον μόνιμο μηχανισμό ασφάλειας της Ε.Ε., την PESCO.

«Εμείς στην Τουρκία συνδυάσαμε την παραδοσιακή ισλαμική μας κουλτούρα με τις κοσμικές και δημοκρατικές μας δομές. Αποδείξαμε ότι μια μουσουλμανική χώρα μπορεί να στρέψει το πρόσωπο προς την Δύση και να ενσωματωθεί στον Δυτικό κόσμο».

Πρόσφατα η χρόνια αιτίαση της Τουρκίας κατά της Ελλάδας ότι στρατιωτικοποιεί παράνομα τα αποστρατιωτικοποιημένα, με βάση συμβατικά καθεστώτα, ακραία ανατολικά νησιά του Αιγαίου, έχει πάρει νέες διαστάσεις. Η Τουρκία ισχυρίζεται πλέον ότι η αποστρατιωτικοποίηση υπήρξε όρος κυριαρχίας των νησιών από την Ελλάδα, και, συνεπώς, το καθεστώς στρατιωτικοποίησής τους θέτει σε αμφιβολία την ίδια την ελληνική κυριαρχία πάνω σε αυτά.

Στα δύσκολα ανατρέχουμε στις συμβουλές όσων έζησαν και χειρίστηκαν κρίσιμες καταστάσεις με την Τουρκία. Γιατί, όπως έλεγε συχνά ο Βύρων Θεοδωρόπουλος, «η Ιστορία δεν πρέπει να σε διδάσκει τι πρέπει να κάνεις, αλλά το τι δεν πρέπει να κάνεις». Βρισκόμαστε στα πρόθυρα κάποιου «γεγονότος» χωρίς κανείς να μπορεί να προβλέψει τι και πότε θα συμβεί. Ο Ερντογάν έχει ανέβει πολύ ψηλά στο «δέντρο» και θα δυσκολευτεί να κατέβει, χωρίς να πέσει…

Κανένα βήµα μπροστά, δέκα βήματα πίσω. Ετσι θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε, λενινιστί, το περιεχόμενο του ψηφίσματος του Ευρωκοινοβουλίου για την Τουρκία, που εγκρίθηκε με 448 ψήφους υπέρ, 67 κατά και 107 αποχές. Οι 67 ενάντιες ψήφοι ίσως φαίνονται λίγες, οι 107 αποχές όμως δεν είναι. Και αυτό πρέπει να προβληματίσει και την ελληνική διπλωματία και τους θεσμούς της Ε.Ε.

Στην εποχή των εθνικών κρατών, πολύ λίγα ζεύγη γειτονικών χωρών δεν έχουν εμπλακεί σε πόλεμο μεταξύ τους. Οταν χαράσσονται οι γραμμές των συνόρων, χαράσσονται συγχρόνως, πάνω στο παλίμψηστο της Ιστορίας, και οι προϋποθέσεις για μελλοντικά παράπονα και αξιώσεις, απόρροια των αναπόφευκτων αισθημάτων «αδικίας». Αρκετά εθνικά-κρατικά ζευγάρια πάντως κατορθώνουν να ειρηνέψουν οριστικά, υπακούοντας στους καταναγκασμούς της γεωγραφίας και στους όρους των συμφωνιών που συνυπογράφουν κάποια στιγμή.

Ο πρόεδρος Μπάιντεν αναδιατύπωσε την πολιτική του απέναντι στην Τουρκία ιδιαίτερα μετά τις κατακλυσμιαίες γεωπολιτικές αλλαγές, αναγνωρίζοντας τον στρατηγικό της ρόλο στην ευρύτερη περιοχή.

Με λεπτές κινήσεις ακροβάτη πάνω σε τεντωμένο σκοινί κινείται η Τουρκία ανάμεσα σε Δύση και Ρωσία καθώς η Άγκυρα, υιοθετώντας μια ουδέτερη στάση, προσπαθεί να μετατραπεί σε «έντιμο διαμεσολαβητή» ανάμεσα στην Ρωσία και την Ουκρανία, πετυχαίνοντας χθες μια πρώτη νίκη, καθώς κατάφερε να φέρει στο ίδιο τραπέζι, για πρώτη φορά μετά την έναρξη του πολέμου, τους υπουργούς Εξωτερικών Ρωσίας και Ουκρανίας.