Η ιταλική πρόταση δεν θα βρει γόνιμο έδαφος στο συντηρητικό ευρωπαϊκό κατεστημένο. Δεν παύει να είναι, ωστόσο, σημαντική έως πολύτιμη για τούτο: Σπάει την ιδιάζουσα, την απεχθή σιωπή που καλύπτει μυριάδες θανάτους Ευρωπαίων στο όνομα της οικονομίας. Ανθρώπων που η ζωή τους θα μπορούσε να έχει σωθεί ή όλων αυτών που μπορεί να σωθεί τους επόμενους λίγους μήνες, μέχρι να γενικευθεί ο εμβολιασμός. Ο αντιπρόεδρος της ιταλικής κυβέρνησης και στενότερος συνεργάτης του Τζουζέπε Κόντε, ο Ρικάρντο Φρακάρο, πρότεινε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) να διαγράψει τα ομόλογα ευρωπαϊκών κρατών που αγόρασε κατά τη διάρκεια της πανδημίας ή να τα κρατήσει στο χαρτοφυλάκιό της στο διηνεκές. Η πρόταση είναι παραλλαγή μιας ιδέας που αρκετοί πρεσβεύουμε.

Εχω υποστηρίξει και υποστηρίζω ότι υπάρχει η δυνατότητα, Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ΕΚΤ να στηρίξουν οικονομικά τα ευρωπαϊκά κράτη στους λίγους μήνες που απομένουν έως ότου βρεθεί το εμβόλιο, ώστε να κάνουν ό,τι πρέπει για να προστατεύσουν τους πολίτες τους χωρίς να κατερειπωθούν οι οικονομίες τους, ακόμα κι αν επιβληθούν γενικά lockdowns – αν χρειαστεί, όπου χρειαστεί και για όσο χρειαστεί. Κεντρική ιδέα είναι ότι η Ευρώπη μπορεί να εκδίδει ευρώ και να δανείζεται στο δικό της νόμισμα, με μόνο φράγμα τον υψηλό πληθωρισμό (ο οποίος όμως ούτε προκλήθηκε από το τύπωμα τρισ. ευρώ από την κρίση του 2008-9 έως σήμερα, ούτε καν φαίνεται στον μακρινό ορίζοντα). Να λειτουργήσει δηλαδή ως νομισματικά κυρίαρχη, όπως Ιαπωνία, ΗΠΑ, Αυστραλία, Βρετανία και άλλοι. Ετσι, θα απαλλαγεί από το άλγος της θυσίας ανθρώπων στο όνομα της οικονομίας. Θα στηρίξει τις οικονομίες και τις κοινωνίες τόσο, όσο θα είναι αναγκαίο.

Είναι ρεαλιστική η πρόταση του Φρακάρο; Πρώτες σκέψεις για συζήτηση: Η διαγραφή χρέους, ακόμα και λόγω COVID-19, δεν φαίνεται να έχει τύχη στους σημερινούς συσχετισμούς. Θα γραφτεί ως ζημία στον ισολογισμό της ΕΚΤ και πολλά κράτη-μέτοχοι θα αρνηθούν να την αναλάβουν. Η αντικατάσταση των ομολόγων της πανδημίας με άλλα, μακράς διάρκειας, 10ετιών ή στο διηνεκές, επίσης θα επιφέρει εξαρχής ζημίες στην αξία του χαρτοφυλακίου της ΕΚΤ. Απ’ την άλλη, η αγορά αυτών των ομολόγων και η «καταστροφή» τους μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, ανοίγει ένα παράθυρο ευκαιρίας. Πιστεύω ότι τεχνικές λύσεις θα βρεθούν, αν αναζητηθούν. Αν και βλέποντας την ευρύτερη εικόνα, έστω κι αν η ΕΚΤ κάψει λίγα δισ. για να σώσει ανθρώπους, αυτά δεν θα είναι παρά μικρό ποσοστό των τρισ. ευρώ που έχει ρίξει για να σώσει τράπεζες.

Το θέμα πάντως δεν είναι τεχνικό. Είναι βαθύτατα πολιτικό και, κυρίως, είναι αξιακό, είναι ένα μείζον ταυτοτικό θέμα της Ευρώπης. Η δική μας Ευρώπη, που έρχεται από τον Αιώνα των Φώτων, είχε γραμμένη στη σημαία της ως πρώτη, απόλυτη αξία, τον άνθρωπο, την ανθρώπινη ζωή. Με αυτά ως επίκεντρο οικοδομήθηκε όλο το σύστημα του ευρωπαϊκού πολιτισμού και των αξιών του. Αυτά ήταν η ταυτότητα της Ευρώπης. Αυτή κατακρεουργείται σήμερα στο όνομα της οικονομίας. Κι αν η πρόταση Φρακάρο φαίνεται παράδοξη έως απόκοσμη, ίσως είναι γιατί η Ευρώπη που αγαπήσαμε ήδη αλλάζει ταυτότητα. Πάει να γίνει μια ξένη.