Ψηφίσθηκε τελικά από τη Βουλή ο νόμος που προβλέπει τη δυνατότητα μόνιμης παρουσίας αστυνομικών στα ΑΕΙ. Στην ιστορία των ελληνικών πανεπιστημίων δεν νομίζω ότι είχε ποτέ προβλεφθεί νομοθετικά τέτοια μόνιμη αστυνομική παρουσία σʼ αυτά. Τουλάχιστον στη μεταπολεμική περίοδο, δηλαδή στα τελευταία 75 χρόνια, τούτο δεν είχε συμβεί. Στην Ευρώπη επίσης δεν υπάρχει μόνιμη εγκατάσταση αστυνομίας στα πανεπιστήμια. Δεν αμφισβητείται ότι στα ΑΕΙ σημειώνονται συχνά φαινόμενα βίας ούτε ότι τα φαινόμενα αυτά δεν έχουν ως τώρα αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά. Επομένως είναι σωστή η πρωτοβουλία του νομοθέτη να λάβει κάποια μέτρα. Ηταν όμως αναγκαίο προς τούτο, τα μέτρα αυτά να είναι η (καινοφανής στην ιστορία μας και στην Ευρώπη) εγκατάσταση της Αστυνομίας στα πανεπιστήμια;

Πριν δοθεί απάντηση στο ερώτημα αυτό, είναι απαραίτητη μια διευκρίνιση. Με εξαίρεση κάποια ενδεχομένως μόνιμα προβλήματα (π.χ. τη φημολογούμενη κατάληψη πανεπιστημιακών χώρων, όπου διακινούνται ναρκωτικά ή γίνονται άλλες έκνομες ενέργειες), τα φαινόμενα αυθαιρεσίας και βίας είναι έκτακτα γεγονότα που συμβαίνουν περιστασιακά και που διαταράσσουν μόνο προσωρινά τη λειτουργία του πανεπιστημίου. Αλλά τα γεγονότα αυτά, που ασφαλώς πρέπει να αντιμετωπίζονται δραστικά, δεν χαρακτηρίζουν την καθημερινότητα των πανεπιστημίων. Η ενημέρωση όμως της κοινής γνώμης για τη βία στα πανεπιστήμια βρίθει συχνά υπερβολών και γενικεύσεων, αντίθετων προς την πραγματικότητα. Λέγεται και γράφεται π.χ. ότι η πανεπιστημιακή κοινότητα έχει γίνει όμηρος μιας μικρής μειοψηφίας ατόμων ή ότι οι διδάσκοντες τελούν συνεχώς υπό το κράτος του φόβου προπηλακισμών ή εξυβρίσεων σε βάρος τους από τα άτομα αυτά ή άλλης παρεμπόδισης του έργου τους, σαν να ήταν τα φαινόμενα αυτά ένα μόνιμο ή διαρκές φαινόμενο. Ας ερωτηθούν οι διδάσκοντες στα ΑΕΙ αν παραδέχονται αυτή την κατάσταση και, αν ναι, γιατί δεν αντιδρούν. Υπάρχουν πολλοί τρόποι αντίδρασης. Πάλι φοβούνται; Τόσο φοβισμένα άτομα έχουμε στα πανεπιστήμιά μας; Εγώ δεν το πιστεύω.

Η αλήθεια είναι ότι στα πανεπιστήμια, παρά τα υπαρκτά προβλήματά τους (ανάμεσά τους και το πρόβλημα των φαινομένων βίας), παράγεται έργο, ερευνητικό και διδακτικό, και μάλιστα από πολύ περισσότερους ερευνητές και διδάσκοντες από ό,τι στο παρελθόν, όταν υπήρχε ο θεσμός της έδρας (όπου ο «εδρούχος» καθηγητής μονοπωλούσε τη γνώση). Διαστρεβλώνοντας την εικόνα των πανεπιστημίων στα μάτια της κοινής γνώμης, την προετοιμάζουμε (άσχετα αν σκόπιμα ή όχι) να αποδεχθεί ακόμη και την Αστυνομία στα ΑΕΙ.

Ερχομαι τώρα να απαντήσω στο παραπάνω ερώτημα: Ως προς τα φαινόμενα αυθαιρεσίας, βίας και παρανομίας στα πανεπιστήμια, που έχουν μόνιμο χαρακτήρα (π.χ. κατάληψη επʼ αόριστον πανεπιστημιακού χώρου), η λύση είναι, εφόσον το πανεπιστήμιο δεν μπορεί να αποκαταστήσει την ομαλότητα με τις δικές του δυνάμεις, μόνο η επέμβαση της Αστυνομίας. Πρόκειται για το όργανο του κράτους που το προβλέπει το Κράτος Δικαίου και η Δημοκρατία μας ακριβώς γιʼ αυτές τις περιπτώσεις. Κάκιστα υπάρχει ή υπήρχε δισταγμός προς τούτο. Αλλωστε σήμερα τη σχετική πρωτοβουλία, σύμφωνα με την τελευταία ρύθμιση, μπορεί να την έχει και το κράτος. Πρόκειται για μια θεμιτή προσωρινή επέμβαση της Αστυνομίας και όχι για εγκατάστασή της στο πανεπιστήμιο. Αν τυχόν οι καταληψίες «επανέλθουν», θα πρέπει να «επανέλθει» και η Αστυνομία. Υπάρχουν σήμερα τέτοιοι χώροι και διστάζει η Αστυνομία να προβεί στις επιβεβλημένες ενέργειες;

Ως προς τα περιστασιακά φαινόμενα βίας, αν δεν είναι δυνατή η ενδοπανεπιστημιακή λύση, η αντιμετώπισή τους είναι και πάλι η επέμβαση της Αστυνομίας. Προϋπόθεση είναι η άμεση ενημέρωσή της, π.χ. με τηλεφώνημα στο 100. Εδώ θα χρειαζόταν πράγματι νομοθετική ρύθμιση που θα προβλέπει την υποχρέωση εκπροσώπων ή υπαλλήλων του πανεπιστημίου, ειδικά μάλιστα των φυλάκων (αντί αστυνομικών), για την ενημέρωση αυτή, με την πρόσθετη πρόβλεψη ποινής για παράβαση καθήκοντος στην περίπτωση παράλειψης της άμεσης ειδοποίησης της Αστυνομίας. Είναι δε θέμα της τελευταίας να έχει την επιχειρησιακή ετοιμότητα και τον επαγγελματισμό για επίσης άμεση ενέργεια και αποκατάσταση της ομαλότητας.

Η μόνιμη παρουσία της Αστυνομίας στα πανεπιστήμια, εκτός του ότι δεν είναι βέβαιο ότι θα αποτρέπει εκείνους που συνηθίζουν να ασκούν βία από το να ψάχνουν να βρουν τρόπους παράκαμψης της περιφρούρησης, βρίσκεται ως μέσο σε προφανή και έντονη δυσαναλογία με τον επιδιωκόμενο σκοπό. Ισως θα χρειαζόταν να περιμένει η Αστυνομία αρκετούς μήνες έως ότου συμβεί περιστατικό βίας που παρεμποδίζει την ομαλή λειτουργία του περιφρουρούμενου συγκεκριμένου πανεπιστημιακού χώρου. Αν δε η λογική της αστυνομικής παρουσίας για προληπτικούς λόγους καθιερωθεί, εύκολα μπορεί να διολισθήσουμε σε νοοτροπία αστυνομικού κράτους. Το αντίθετο του αστυνομικού κράτους είναι το κράτος που, όταν υπάρχει δίλημμα ανάμεσα στις ελευθερίες και στην αστυνομική περιστολή τους, δίνει το προβάδισμα στις πρώτες. Η αρχή ότι σε περίπτωση αμφιβολίας πρέπει να προτιμώνται οι ελευθερίες (in dubio pro libertate) είναι σε όλα τα δημοκρατικά κράτη βασικός κανόνας συνταγματικής περιωπής.

Αυτό που θέλουμε από την αστυνομία μας είναι, αντί να μας αστυνομεύει με τη συνεχή παρουσία της, να έχει την ετοιμότητα να επεμβαίνει, όταν χρειάζεται, για την προστασία μας με αμεσότητα και αποτελεσματικότητα. Η μόνιμη παρουσία της Αστυνομίας είναι η εύκολη λύση για την Αστυνομία, ενώ το «επιχειρείν» είναι ασφαλώς δυσκολότερο. Απαιτεί καλή εκπαίδευση, ταχεία δράση, επαγγελματισμό.

Το συμπερασμα είναι: Το πρόβλημα της βίας στα πανεπιστήμια υπάρχει, αλλά υπάρχουν και λύσεις χωρίς την εγκατάσταση της Αστυνομίας στα ΑΕΙ· λύσεις με άλλα, ηπιότερα, μέσα που έπρεπε να προτιμηθούν, πρωτίστως βάσει της συνταγματικής αρχής της αναλογικότητας, αλλά και για επίδειξη μεγαλύτερου σεβασμού στο αυτοδιοίκητο των ΑΕΙ. Εκτός από την προεκτεθείσα λύση, που απαιτεί σχετική νομοθετική ρύθμιση, υπάρχει και άλλο αναξιοποίητο, αλλά αποτελεσματικό μέσο: Η εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας, ώστε να σταματήσει επιτέλους η εκτεταμένη ατιμωρησία στις διαπιστωμένες ή εύκολα διαπιστώσιμες περιπτώσεις βίας με συγκεκριμένους δράστες (εντός ή εκτός πανεπιστημίου), ατιμωρησία οφειλόμενη στην απραξία των αρμόδιων αρχών, περιλαμβανομένων και των δικαστικών (για να έχουν την ησυχία τους;), με συνέπεια να μην μπορεί να λειτουργήσει η αποτρεπτική μελλοντικών παρανομιών λειτουργία των κυρώσεων.