Επιστροφή της θρησκείας στην Ευρώπη;

ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ η θρησκεία στην Ευρώπη; Η συζήτηση γύρω από το κεντρικό αυτό ερώτημα είναι αρκετά ζωηρή σε μια στιγμή που έχει παράλληλα αναπτυχθεί έντονος προβληματισμός για την αθεΐα με την έκδοση σειράς βιβλίων που έχουν γίνει best-sellers (ορισμένα και στην Ελλάδα), άρθρων, διαλέξεων, συνεδρίων. Έτσι στον ευρωπαϊκό χώρο φαίνεται να διαμορφώνονται δύο αντιφατικές τάσεις: η μία, που οδηγεί σε βαθύτερη θρησκευτικότητα και η δεύτερη, σε διευρυνόμενη αμφισβήτηση, όχι μόνο της θρησκείας αλλά και του Θεού, της ύπαρξης του Θεού. Η αμφισβήτηση αυτή εκφράζεται από ιδιαίτερα σοβαρούς επιστήμονες, όπως π.χ. ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης R. Dawkins, κ.ά. Η θέση ότι η θρησκεία (ή θρησκευτικότητα) επιστρέφει στην Ευρώπη εκφράζεται από πολλές πλευρές, επιστημονικές, πολιτικές, κ.λπ. Το επιχείρημα είναι ότι η Ευρώπη ακολουθεί το παράδειγμα των Ην. Πολιτειών, όπου κυριαρχούν διάφορα θρησκευτικά δόγματα στο κοινωνικό, πολιτικό σύστημα και την εκλογική διαδικασία και που επιχειρούν να επεκτείνουν την επιρροή τους ακόμα και στον χώρο της εκπαίδευσης και επιστήμης με την αμφισβήτηση της «θεωρίας της εξέλιξης» (απόψεις για την «ευφυή δημιουργία»- intelligent creation, κ.λπ.). Έτσι εκτιμάται από ορισμένους ότι η περίοδος της «κοσμικότητας» (secularism) στην Ευρώπη φθάνει στο τέλος της. Αν και η θέση αυτή δεν φαίνεται να υποστηρίζεται από τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία, υπάρχουν ωστόσο δύο παράμετροι που φαίνεται να ευνοούν κάτι τέτοιο. Πρώτον, η εντεινόμενη δραστηριότητα του Ισλάμ ως θρησκευτικής (και ενίοτε πολιτικής) δύναμης στον περίγυρο αλλά και στο εσωτερικό της Ευρώπης. Το φαινόμενο αυτό ενεργοποιεί άλλα θρησκευτικά μορφώματα και κυρίως του χριστιανισμού στον ευρωπαϊκό χώρο. Δεύτερον, το τέλος των μεγάλων ουτοπικών ιδεολογιών, τέλος που έχει δημιουργήσει ένα κενό στην Ευρώπη (και όχι μόνο) που για ορισμένα κοινωνικά στρώματα μπορεί ή τείνει να καλυφθεί από την επιστροφή στην ουτοπία της θρησκείας. Αυτές οι τάσεις δεν είναι βεβαίως εντελώς άσχετες με την ενίσχυση των ακροδεξιών εθνικιστικών κομμάτων στην Ευρώπη και την αμφισβήτηση των δύο κεντρικών παραμέτρων του ευρωπαϊκού πολιτιστικού μορφώματος: του ορθολογισμού και της κοσμικότητας...