Πρωτοχρονιάτικο
Διονύσης Γουσέτης, Δημοσιευμένο: 2007-12-29
Δυο μέρες απέμειναν για το τέλος της χρονιάς και η κατανάλωση έχει φτάσει στο αποκορύφωμά της. Οι έρευνες διαπιστώνουν ότι οι καταναλωτές των αναπτυσσόμενων χωρών καταθέτουν περίπου το 12% των εισοδημάτων τους για τις χριστουγεννιάτικες αγορές, ενώ στις ώριμες οικονομίες το ποσοστό αυτό αγγίζει μετά βίας το 2%. Η δικιά μας φρενίτιδα των αγορών δεν μας κατατάσσει , βέβαια, στις δεύτερες. Επιζητούμε, καταναλώνοντας, να χρηματοδοτήσουμε την αλλαγή που (ελπίζουμε ότι) θα φέρει η νέα χρονιά. Την καινούργια αρχή.
Είναι συνειδητή ή ασυνείδητη η αυταπάτη; Η πρωτοχρονιά δεν είναι τίποτα πέρα από μια συμβατική ημερομηνία αλλαγής του συμβατικού ημερολογιακού έτους. Η χρονιά που έρχεται, το 2008, δεν φέρνει τίποτα καινούργιο. Δεν μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομιά του 2007, όπως κι εκείνο δεν μπόρεσε να αποποιηθεί την κληρονομιά του 2006 και πάει λέγοντας... Ακόμα σέρνουμε κληρονομιές μακρινών γενεών που δεν εσχόλασαν. Ας πούμε, της γενιάς που προτίμησε το τουρκικό φακιόλιο αντί της παπικής τιάρας. Ή της -πιο μακρινής- γενιάς που θέσπισε τους κοινωνικούς κανόνες του χριστιανισμού. Η ελευθερία μας δεν είναι απόλυτη. Κινείται στο πλαίσιο που μας καθόρισαν οι νεκροί, έχει πει ο Μαρξ.
Ωστόσο, έχουμε, ως άνθρωποι, την τάση να κοιτάμε προς τα μπρος. Να θέλουμε να επαναπροσδιορίσουμε τον εαυτό μας. Λες και ο εαυτός μας είναι κάτι έξω από μας και μπορούμε να τον μεταχειριστούμε όπως το αυτοκίνητό μας που του βάζουμε νέα ανταλλακτικά. «Από σήμερα θα παίρνω τις σωστές αποφάσεις. Θα γίνω λεπτότερος, υγιέστερος, πλουσιότερος, ευτυχέστερος». Πόσοι όμως, από αυτούς που έγιναν λεπτότεροι, υγιέστεροι, πλουσιότεροι, ευτυχέστεροι, ξεκίνησαν την κούρσα τους κάποια πρωτοχρονιά; Χρειάζονται γι’ αυτό ισχυρότερα κίνητρα από την αλλαγή στην ημερομηνία.
Ας είναι όμως. Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία. Χωρίς ελπίδα είμαστε κάτι λιγότερο από άνθρωποι. Και γι’ αυτό, ή ίσως και από μια κακή συνήθεια, υποκύπτουμε στο «γιορταστικό κλίμα» των ημερών. Στον κατακλυσμό δελεαστικών γιορτινών προσφορών. Βοηθούν και τα «εορτοδάνεια». Χλιδή στα ψώνια, χλιδή στο μεγαλύτερο χριστουγεννιάτικο δέντρο της ματαιοδοξίας μας (αλησμόνητε Αβραμόπουλε), χλιδάτες εκδρομές σε γραφικές χιονισμένες πλαγιές ή σε γραφικά νησάκια, ξεκοίλιασμα με κουραμπιέδες, μελομακάρονα και βασιλόπιτες –το φλουρί πρέπει οπωσδήποτε να πέσει στον κανακάρη της οικογένειας ή στον πολιτικό αρχηγό του σχήματος. Η γαλοπούλα πρέπει, για ακατανόητους σε μένα λόγους, να είναι ελληνική. Ίσως οι ξένες επηρεάζουν το εθνικό μας φρόνημα. Τα γιορτινά φωτάκια αναβοσβήνουν στους δρόμους και στα σαλόνια. Μα τα μεγαλώνουν εξεπιτούτου αυτά τα έλατα, καλέ. Για να τα κόβουν τις γιορτές.
Οι πολιτικοί θα βγάλουν διαγγέλματα με βαθυστόχαστες σκέψεις. Θα μας επιδείξουν πάλι την ευαισθησία τους, με επισκέψεις σε αναξιοπαθούντες, σε κατάκοιτους, σε απελπισμένους, συνοδευόμενοι πάντα από τηλεοπτικά συνεργεία. Θα αποφύγουν όμως τις κακοτοπιές. Δεν θα πάνε στους τσιγγάνους του Βοτανικού που, με το ξεκίνημα του νέου χρόνου, πρέπει να εγκαταλείψουν τον καταυλισμό τους, σε οικόπεδο της «Βιαμάξ», σε εφαρμογή δικαστικής απόφασης έξωσης. Το Παρατηρητήριο Ελσίνκι τους είπε πως το μόνο που τους απομένει είναι να βρουν άλλο χώρο παράνομα, με κίνδυνο να συλληφθούν και να δικαστούν στο αυτόφωρο. Το δικαίωμα σε αξιοπρεπή μετεγκατάσταση, στο οποίο όλες οι κρατικές και ανεξάρτητες αρχές της Ελλάδας, όπως και τα αρμόδια όργανα του Συμβουλίου της Ευρώπης επανειλημμένα αναφέρθηκαν, αποτελούν στη χώρα μας επίδειξη ενδιαφέροντος θεωρητική. Τούτο το μυρίστηκε και ο Ολλανδός ράπερ Raymzter, που γύρισε το βίντεο «maak lawaai» («κάντε θόρυβο») για τη Διεθνή Αμνηστία σε καταυλισμό τσιγγάνων κοντά στην Αθήνα. Μπορείτε να το δείτε στο
http://www.youtube.com/watch?v=lwHesbzwgoc.
Όμως, μη στεναχωριόμαστε. Μέρες γιορτής είναι αυτές. Και μας περιμένουν οι «πίστες» για πρωτοχρονιάτικο ρεβεγιόν, με διάσημα ονόματα του αρχοντοσκυλάδικου, με τιμές εφάμιλλες των φολί μπερζέρ, όπου πρέπει να βολευτούμε για 3-4 ώρες σε ένα τετραγωνικό, τρώγοντας τη λεπτή σαν τσιγαρόχαρτο φέτα χοιρινό ή πίνοντας ουίσκι με €200 το μπουκάλι. Αν για οποιοδήποτε λόγο δεν θα παρευρεθήτε, υπάρχει και η τηλεόραση, ως εικονικό υποκατάστατο. Συμβάλλει κι αυτή στο κλίμα, δημιουργώντας τεχνητό κέφι με σαχλαμαράκηδες και σαχλαμαράκισσες, που συνεχίζουν την καθημερινή παράδοση του αφόρητου με άλλα μέσα. Η TV θα σας ανακοινώσει ότι παρά τρίχα να κερδίσετε το πρωτοχρονιάτικο λαχείο και θα σας αναγγείλει το πρώτο παιδί που γεννήθηκε τη νέα χρονιά, το πρώτο τρακάρισμα αυτοκινήτων, το πρώτο πλοίο που ελλιμενίστηκε στον Πειραιά. Για το τελευταίο, μάλιστα, άκουσα ότι πλοία καθυστερούν έξω από το λιμάνι -ταλαιπωρώντας τους επιβάτες- ώστε ο καπετάνιος να είναι ο πρώτος που θα γευτεί τη δόξα.
Όλα αυτή η αφόρητη ανία, κάτω από το καλοκάγαθο χαμόγελο του Αη-Βασίλη, του πιο κοσμικού και καταναλωτικού αγίου του ιερού πανθέου. Και του χρόνου.
e-mail: diongous@central.ntua.gr
Είναι συνειδητή ή ασυνείδητη η αυταπάτη; Η πρωτοχρονιά δεν είναι τίποτα πέρα από μια συμβατική ημερομηνία αλλαγής του συμβατικού ημερολογιακού έτους. Η χρονιά που έρχεται, το 2008, δεν φέρνει τίποτα καινούργιο. Δεν μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομιά του 2007, όπως κι εκείνο δεν μπόρεσε να αποποιηθεί την κληρονομιά του 2006 και πάει λέγοντας... Ακόμα σέρνουμε κληρονομιές μακρινών γενεών που δεν εσχόλασαν. Ας πούμε, της γενιάς που προτίμησε το τουρκικό φακιόλιο αντί της παπικής τιάρας. Ή της -πιο μακρινής- γενιάς που θέσπισε τους κοινωνικούς κανόνες του χριστιανισμού. Η ελευθερία μας δεν είναι απόλυτη. Κινείται στο πλαίσιο που μας καθόρισαν οι νεκροί, έχει πει ο Μαρξ.
Ωστόσο, έχουμε, ως άνθρωποι, την τάση να κοιτάμε προς τα μπρος. Να θέλουμε να επαναπροσδιορίσουμε τον εαυτό μας. Λες και ο εαυτός μας είναι κάτι έξω από μας και μπορούμε να τον μεταχειριστούμε όπως το αυτοκίνητό μας που του βάζουμε νέα ανταλλακτικά. «Από σήμερα θα παίρνω τις σωστές αποφάσεις. Θα γίνω λεπτότερος, υγιέστερος, πλουσιότερος, ευτυχέστερος». Πόσοι όμως, από αυτούς που έγιναν λεπτότεροι, υγιέστεροι, πλουσιότεροι, ευτυχέστεροι, ξεκίνησαν την κούρσα τους κάποια πρωτοχρονιά; Χρειάζονται γι’ αυτό ισχυρότερα κίνητρα από την αλλαγή στην ημερομηνία.
Ας είναι όμως. Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία. Χωρίς ελπίδα είμαστε κάτι λιγότερο από άνθρωποι. Και γι’ αυτό, ή ίσως και από μια κακή συνήθεια, υποκύπτουμε στο «γιορταστικό κλίμα» των ημερών. Στον κατακλυσμό δελεαστικών γιορτινών προσφορών. Βοηθούν και τα «εορτοδάνεια». Χλιδή στα ψώνια, χλιδή στο μεγαλύτερο χριστουγεννιάτικο δέντρο της ματαιοδοξίας μας (αλησμόνητε Αβραμόπουλε), χλιδάτες εκδρομές σε γραφικές χιονισμένες πλαγιές ή σε γραφικά νησάκια, ξεκοίλιασμα με κουραμπιέδες, μελομακάρονα και βασιλόπιτες –το φλουρί πρέπει οπωσδήποτε να πέσει στον κανακάρη της οικογένειας ή στον πολιτικό αρχηγό του σχήματος. Η γαλοπούλα πρέπει, για ακατανόητους σε μένα λόγους, να είναι ελληνική. Ίσως οι ξένες επηρεάζουν το εθνικό μας φρόνημα. Τα γιορτινά φωτάκια αναβοσβήνουν στους δρόμους και στα σαλόνια. Μα τα μεγαλώνουν εξεπιτούτου αυτά τα έλατα, καλέ. Για να τα κόβουν τις γιορτές.
Οι πολιτικοί θα βγάλουν διαγγέλματα με βαθυστόχαστες σκέψεις. Θα μας επιδείξουν πάλι την ευαισθησία τους, με επισκέψεις σε αναξιοπαθούντες, σε κατάκοιτους, σε απελπισμένους, συνοδευόμενοι πάντα από τηλεοπτικά συνεργεία. Θα αποφύγουν όμως τις κακοτοπιές. Δεν θα πάνε στους τσιγγάνους του Βοτανικού που, με το ξεκίνημα του νέου χρόνου, πρέπει να εγκαταλείψουν τον καταυλισμό τους, σε οικόπεδο της «Βιαμάξ», σε εφαρμογή δικαστικής απόφασης έξωσης. Το Παρατηρητήριο Ελσίνκι τους είπε πως το μόνο που τους απομένει είναι να βρουν άλλο χώρο παράνομα, με κίνδυνο να συλληφθούν και να δικαστούν στο αυτόφωρο. Το δικαίωμα σε αξιοπρεπή μετεγκατάσταση, στο οποίο όλες οι κρατικές και ανεξάρτητες αρχές της Ελλάδας, όπως και τα αρμόδια όργανα του Συμβουλίου της Ευρώπης επανειλημμένα αναφέρθηκαν, αποτελούν στη χώρα μας επίδειξη ενδιαφέροντος θεωρητική. Τούτο το μυρίστηκε και ο Ολλανδός ράπερ Raymzter, που γύρισε το βίντεο «maak lawaai» («κάντε θόρυβο») για τη Διεθνή Αμνηστία σε καταυλισμό τσιγγάνων κοντά στην Αθήνα. Μπορείτε να το δείτε στο
http://www.youtube.com/watch?v=lwHesbzwgoc.
Όμως, μη στεναχωριόμαστε. Μέρες γιορτής είναι αυτές. Και μας περιμένουν οι «πίστες» για πρωτοχρονιάτικο ρεβεγιόν, με διάσημα ονόματα του αρχοντοσκυλάδικου, με τιμές εφάμιλλες των φολί μπερζέρ, όπου πρέπει να βολευτούμε για 3-4 ώρες σε ένα τετραγωνικό, τρώγοντας τη λεπτή σαν τσιγαρόχαρτο φέτα χοιρινό ή πίνοντας ουίσκι με €200 το μπουκάλι. Αν για οποιοδήποτε λόγο δεν θα παρευρεθήτε, υπάρχει και η τηλεόραση, ως εικονικό υποκατάστατο. Συμβάλλει κι αυτή στο κλίμα, δημιουργώντας τεχνητό κέφι με σαχλαμαράκηδες και σαχλαμαράκισσες, που συνεχίζουν την καθημερινή παράδοση του αφόρητου με άλλα μέσα. Η TV θα σας ανακοινώσει ότι παρά τρίχα να κερδίσετε το πρωτοχρονιάτικο λαχείο και θα σας αναγγείλει το πρώτο παιδί που γεννήθηκε τη νέα χρονιά, το πρώτο τρακάρισμα αυτοκινήτων, το πρώτο πλοίο που ελλιμενίστηκε στον Πειραιά. Για το τελευταίο, μάλιστα, άκουσα ότι πλοία καθυστερούν έξω από το λιμάνι -ταλαιπωρώντας τους επιβάτες- ώστε ο καπετάνιος να είναι ο πρώτος που θα γευτεί τη δόξα.
Όλα αυτή η αφόρητη ανία, κάτω από το καλοκάγαθο χαμόγελο του Αη-Βασίλη, του πιο κοσμικού και καταναλωτικού αγίου του ιερού πανθέου. Και του χρόνου.
e-mail: diongous@central.ntua.gr
