Συνήγορος του Πολίτη: Ένας θεσμός για τα δικαιώματα του πολίτη
Φώτης Κουβέλης, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2008-03-16
Ο Συνήγορος του Πολίτη συνιστά ένα θεσμό, ο οποίος με το κύρος του και τη δράση του δικαιολογεί την ίδρυση των ανεξαρτήτων αρχών. Υποστηρίζεται τούτο, με την έννοια ότι το έργο που επιτελούν, τόσο ο Συνήγορος όσο και οι βοηθοί Συνήγοροι, είναι κοινωνικά ευαίσθητο, νηφάλιο και σημαντικό.
Η συζήτηση στη Βουλή για τα πορίσματα της έκθεσης του Συνηγόρου του Πολίτη αποκτά νόημα, όταν τα συμπεράσματα και οι πορισματικές κρίσεις των ανεξαρτήτων αρχών υιοθετούνται, αξιοποιούνται και προτρέπουν την ευρύτερη διοίκηση να συμμορφώνεται σε όλα εκείνα που υποδεικνύουν οι ανεξάρτητες αρχές, με το δεδομένο ότι αυτές δραστηριοποιούνται κυρίως στον ευαίσθητο χώρο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ατομικών ελευθεριών. Εκεί, δηλαδή, που παραδοσιακά η εκτελεστική εξουσία με τον εγγενή αυταρχισμό της δεν μπορεί να εξασφαλίσει ούτε την αναγκαία ουδετερότητα, ούτε και να προστατεύσει τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ατομικές ελευθερίες.
Είναι σημαντικά τα όσα καταγράφονται στην Ετήσια Έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη. Τεκμηριωμένα επισημαίνει η έκθεση στον "κύκλο δικαιωμάτων του ανθρώπου" την ύπαρξη, με έντονο τρόπο πολλές φορές, αυθαίρετης συμπεριφοράς αστυνομικών στη βάση συγκεκριμένων αναφορών, δηλ. πραγματικών περιστατικών, καθώς και τις αυθαίρετες προσαγωγές πολιτών στα αστυνομικά τμήματα. Η Έκθεση διαπιστώνει επίσης ότι συχνά παρακωλύεται ο Συνήγορος του Πολίτη στην αναγκαία και δικαιούμενη εκ μέρους του πρόσβαση στα σωφρονιστικά καταστήματα.
Πλημελλής η ενημέρωση για τα δικαιώματα
Θίγεται επίσης το τεράστιο ζήτημα της κοινωνικής προστασίας, για το οποίο ο Συνήγορος του Πολίτη και ο αντίστοιχος βοηθός Συνήγορος, διαπιστώνουν ότι εξακολουθούν να υπάρχουν μεγάλα και σημαντικά προβλήματα διοικητικής διαδικασίας, τα οποία αναφέρονται στην πλημμελή ενημέρωση των πολιτών, αναφορικά με τα δικαιώματα τους. Η ποιότητα ζωής, η προστασία του οικιστικού και του εν γένει περιβάλλοντος, είναι θέματα τα οποία με την παρέμβασή του και τη διαμεσολάβησή του ανέδειξε και καταγράφει στην ετήσια έκθεση ο Συνήγορος του Πολίτη. Ειδική αναφορά περιλαμβάνεται και για το εξαιρετικά κρίσιμο ζήτημα της διαχείρισης των υδάτων.
Η κυβέρνηση δεν μπορεί να είναι ευχαριστημένη από το πόρισμα της Έκθεσης, το οποίο αναφέρει ότι ακόμη και σήμερα διατηρείται ένας θύλακας ανέλεγκτης διοικητικής δράσης σε ζητήματα, που αφορούν, για παράδειγμα, την ιθαγένεια ή σε ζητήματα που έχουν σχέση με την αντιμετώπιση των ετεροδόξων, αλλά και για θέματα τα οποία αναφέρονται στην θρησκευτική εκπαίδευση ή τη διοικητική εξυπηρέτηση των μεταναστών.
Εντούτοις, αν δεν αξιοποιούνται και δεν δεσμεύουν οι προτάσεις και οι απόψεις των ανεξαρτήτων αρχών και εν προκειμένω του Συνηγόρου του Πολίτη, τότε μένουν απλές αναφορές σε επιφάσκοντα στοιχεία, τα οποία δεν έχουν καμία σχέση με την ουσία του ζητήματος, η οποία είναι να αντιμετωπίζονται όλα εκείνα τα οποία επισημαίνονται.
Περαιτέρω, αναφορικά με τις σχέσεις Κράτους - πολίτη, ο Συνήγορος του Πολίτη διαπιστώνει ότι η διοίκηση αρχίζει και αποδέχεται τη διαμεσολάβηση του Συνηγόρου και φαίνεται πώς έχει αρχίσει μια οικείωση των στελεχών της διοίκησης με αυτά τα οποία παρατηρεί και γι’ αυτά τα οποία διαμεσολαβεί ο Συνήγορος του Πολίτη. Υπάρχουν κάποια βήματα, αλλά η απόσταση που πρέπει να διανυθεί είναι εξαιρετικά μεγάλη. Όμως, εξακολουθούν να υφίστανται ζητήματα, τα οποία αναφέρει η Έκθεση, όπως το μεγάλο πρόβλημα επαφής των πολιτών με τη Δημόσια Διοίκηση. Και καταγράφεται αυτό το οποίο όλοι μας γνωρίζουμε: Η κακή συμπεριφορά υπαλλήλων προς τους πολίτες, οι οποίοι προστρέχουν εκεί για να αντιμετωπίσουν προβλήματα αρμοδιότητας της Δημόσιας Διοίκησης.
Τα παιδιά και η προσωπικότητά τους
Ειδική αναφορά αξίζει να γίνει επίσης στο Συνήγορο για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Σ’ αυτόν τον τομέα έχουν γίνει πολλά και σημαντικά μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Ο Συνήγορος του Πολίτη αναφέρεται στη μη εφαρμογή της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού, ενώ έχει επίμονα και έντονα αναφερθεί στην προσβολή της προσωπικότητας του παιδιού από τα ΜΜΕ, χωρίς να λαμβάνονται από την κυβέρνηση τα αναγκαία μέτρα. Ο αρμόδιος υπουργός Επικρατείας έχει δεσμευτεί πρόσφατα ότι θα δρομολογηθούν κάποιες διαδικασίες και θα ληφθούν κάποια μέτρα, προκειμένου να προστατευθούν τα δικαιώματα του παιδιού από την προσβολή τους από τα ΜΜΕ, και μένει να αποδειχθεί εάν θα τηρήσει τις δεσμεύσεις του. Οι παρεμβάσεις του Συνηγόρου του Παιδιού είναι πλούσιες: Ιδρύματα Παιδικής Προστασίας με έλλειψη ειδικού επιστημονικού προσωπικού. Ελλείψεις αναφορικά με την αντιμετώπιση παιδιών με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες. Παράνομες συμπεριφορές του κράτους απέναντι σε αλλοδαπά ασυνόδευτα παιδιά. Παράνομη παιδική εργασία και εκμετάλλευση παιδιών. Ένταξη παιδιών Ρομά στο εκπαιδευτικό σύστημα κ.ά.
Όλα αυτά είναι ζητήματα, τα οποία πρέπει να αντιμετωπιστούν, εάν όντως η εκτελεστική εξουσία θέλει να αξιοποιήσει την Ετήσια Έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη.
Ο θεσμός του Συνηγόρου του πολίτη χρειάζεται να ενισχυθεί και να αξιοποιηθεί προς όφελος των πολιτών. Ο Συνήγορος, θεσμός, ο οποίος ξεκίνησε το 1809 από τη Σουηδία, επεκτάθηκε το 1919 στη Φινλανδία και το 1954 στη Δανία, κι από ’κει και πέρα σε όλες σχεδόν τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σε πάρα πολλές άλλες χώρες στον κόσμο, ωρίμασε στην Ελλάδα, σταδιακά τη δεκαετία του ’90 και ψηφίστηκε το 1997 στη Βουλή των Ελλήνων. Σήμερα έχει καθιερωθεί στη συνείδηση των πολιτών ως μια πραγματικά ανεξάρτητη, αξιόπιστη Αρχή, όπου μπορούν να αντιμετωπιστούν τουλάχιστον με σεβασμό.
* Η Ολομέλεια της Βουλής συζήτησε την "Ετήσια ΄Εκθεση 2006" του Συνηγόρου του Πολίτη στις 13.3.2008.
Η συζήτηση στη Βουλή για τα πορίσματα της έκθεσης του Συνηγόρου του Πολίτη αποκτά νόημα, όταν τα συμπεράσματα και οι πορισματικές κρίσεις των ανεξαρτήτων αρχών υιοθετούνται, αξιοποιούνται και προτρέπουν την ευρύτερη διοίκηση να συμμορφώνεται σε όλα εκείνα που υποδεικνύουν οι ανεξάρτητες αρχές, με το δεδομένο ότι αυτές δραστηριοποιούνται κυρίως στον ευαίσθητο χώρο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ατομικών ελευθεριών. Εκεί, δηλαδή, που παραδοσιακά η εκτελεστική εξουσία με τον εγγενή αυταρχισμό της δεν μπορεί να εξασφαλίσει ούτε την αναγκαία ουδετερότητα, ούτε και να προστατεύσει τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ατομικές ελευθερίες.
Είναι σημαντικά τα όσα καταγράφονται στην Ετήσια Έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη. Τεκμηριωμένα επισημαίνει η έκθεση στον "κύκλο δικαιωμάτων του ανθρώπου" την ύπαρξη, με έντονο τρόπο πολλές φορές, αυθαίρετης συμπεριφοράς αστυνομικών στη βάση συγκεκριμένων αναφορών, δηλ. πραγματικών περιστατικών, καθώς και τις αυθαίρετες προσαγωγές πολιτών στα αστυνομικά τμήματα. Η Έκθεση διαπιστώνει επίσης ότι συχνά παρακωλύεται ο Συνήγορος του Πολίτη στην αναγκαία και δικαιούμενη εκ μέρους του πρόσβαση στα σωφρονιστικά καταστήματα.
Πλημελλής η ενημέρωση για τα δικαιώματα
Θίγεται επίσης το τεράστιο ζήτημα της κοινωνικής προστασίας, για το οποίο ο Συνήγορος του Πολίτη και ο αντίστοιχος βοηθός Συνήγορος, διαπιστώνουν ότι εξακολουθούν να υπάρχουν μεγάλα και σημαντικά προβλήματα διοικητικής διαδικασίας, τα οποία αναφέρονται στην πλημμελή ενημέρωση των πολιτών, αναφορικά με τα δικαιώματα τους. Η ποιότητα ζωής, η προστασία του οικιστικού και του εν γένει περιβάλλοντος, είναι θέματα τα οποία με την παρέμβασή του και τη διαμεσολάβησή του ανέδειξε και καταγράφει στην ετήσια έκθεση ο Συνήγορος του Πολίτη. Ειδική αναφορά περιλαμβάνεται και για το εξαιρετικά κρίσιμο ζήτημα της διαχείρισης των υδάτων.
Η κυβέρνηση δεν μπορεί να είναι ευχαριστημένη από το πόρισμα της Έκθεσης, το οποίο αναφέρει ότι ακόμη και σήμερα διατηρείται ένας θύλακας ανέλεγκτης διοικητικής δράσης σε ζητήματα, που αφορούν, για παράδειγμα, την ιθαγένεια ή σε ζητήματα που έχουν σχέση με την αντιμετώπιση των ετεροδόξων, αλλά και για θέματα τα οποία αναφέρονται στην θρησκευτική εκπαίδευση ή τη διοικητική εξυπηρέτηση των μεταναστών.
Εντούτοις, αν δεν αξιοποιούνται και δεν δεσμεύουν οι προτάσεις και οι απόψεις των ανεξαρτήτων αρχών και εν προκειμένω του Συνηγόρου του Πολίτη, τότε μένουν απλές αναφορές σε επιφάσκοντα στοιχεία, τα οποία δεν έχουν καμία σχέση με την ουσία του ζητήματος, η οποία είναι να αντιμετωπίζονται όλα εκείνα τα οποία επισημαίνονται.
Περαιτέρω, αναφορικά με τις σχέσεις Κράτους - πολίτη, ο Συνήγορος του Πολίτη διαπιστώνει ότι η διοίκηση αρχίζει και αποδέχεται τη διαμεσολάβηση του Συνηγόρου και φαίνεται πώς έχει αρχίσει μια οικείωση των στελεχών της διοίκησης με αυτά τα οποία παρατηρεί και γι’ αυτά τα οποία διαμεσολαβεί ο Συνήγορος του Πολίτη. Υπάρχουν κάποια βήματα, αλλά η απόσταση που πρέπει να διανυθεί είναι εξαιρετικά μεγάλη. Όμως, εξακολουθούν να υφίστανται ζητήματα, τα οποία αναφέρει η Έκθεση, όπως το μεγάλο πρόβλημα επαφής των πολιτών με τη Δημόσια Διοίκηση. Και καταγράφεται αυτό το οποίο όλοι μας γνωρίζουμε: Η κακή συμπεριφορά υπαλλήλων προς τους πολίτες, οι οποίοι προστρέχουν εκεί για να αντιμετωπίσουν προβλήματα αρμοδιότητας της Δημόσιας Διοίκησης.
Τα παιδιά και η προσωπικότητά τους
Ειδική αναφορά αξίζει να γίνει επίσης στο Συνήγορο για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Σ’ αυτόν τον τομέα έχουν γίνει πολλά και σημαντικά μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Ο Συνήγορος του Πολίτη αναφέρεται στη μη εφαρμογή της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού, ενώ έχει επίμονα και έντονα αναφερθεί στην προσβολή της προσωπικότητας του παιδιού από τα ΜΜΕ, χωρίς να λαμβάνονται από την κυβέρνηση τα αναγκαία μέτρα. Ο αρμόδιος υπουργός Επικρατείας έχει δεσμευτεί πρόσφατα ότι θα δρομολογηθούν κάποιες διαδικασίες και θα ληφθούν κάποια μέτρα, προκειμένου να προστατευθούν τα δικαιώματα του παιδιού από την προσβολή τους από τα ΜΜΕ, και μένει να αποδειχθεί εάν θα τηρήσει τις δεσμεύσεις του. Οι παρεμβάσεις του Συνηγόρου του Παιδιού είναι πλούσιες: Ιδρύματα Παιδικής Προστασίας με έλλειψη ειδικού επιστημονικού προσωπικού. Ελλείψεις αναφορικά με την αντιμετώπιση παιδιών με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες. Παράνομες συμπεριφορές του κράτους απέναντι σε αλλοδαπά ασυνόδευτα παιδιά. Παράνομη παιδική εργασία και εκμετάλλευση παιδιών. Ένταξη παιδιών Ρομά στο εκπαιδευτικό σύστημα κ.ά.
Όλα αυτά είναι ζητήματα, τα οποία πρέπει να αντιμετωπιστούν, εάν όντως η εκτελεστική εξουσία θέλει να αξιοποιήσει την Ετήσια Έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη.
Ο θεσμός του Συνηγόρου του πολίτη χρειάζεται να ενισχυθεί και να αξιοποιηθεί προς όφελος των πολιτών. Ο Συνήγορος, θεσμός, ο οποίος ξεκίνησε το 1809 από τη Σουηδία, επεκτάθηκε το 1919 στη Φινλανδία και το 1954 στη Δανία, κι από ’κει και πέρα σε όλες σχεδόν τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σε πάρα πολλές άλλες χώρες στον κόσμο, ωρίμασε στην Ελλάδα, σταδιακά τη δεκαετία του ’90 και ψηφίστηκε το 1997 στη Βουλή των Ελλήνων. Σήμερα έχει καθιερωθεί στη συνείδηση των πολιτών ως μια πραγματικά ανεξάρτητη, αξιόπιστη Αρχή, όπου μπορούν να αντιμετωπιστούν τουλάχιστον με σεβασμό.
* Η Ολομέλεια της Βουλής συζήτησε την "Ετήσια ΄Εκθεση 2006" του Συνηγόρου του Πολίτη στις 13.3.2008.
