Οι «Ολοκληρωμένες Κατευθύνσεις Πολιτικής 2008-2010» της Ε.Ε.
Αδιέξοδα και Αντιφάσεις
Μαρίκα Φραγκάκη, Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2008-03-30
Κατά την πρόσφατη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου αποφασίσθηκαν οι «Ολοκληρωμένες Κατευθύνσεις Πολιτικής» για την περίοδο 2008-2010. Στόχος του παρόντος σημειώματος είναι να παρουσιάσει σε γενικές γραμμές το θέμα και να εγείρει ορισμένα ερωτήματα.
Τον Μάρτιο 2000, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το οποίο συνήλθε στη Λισσαβόνα, έθεσε σε εφαρμογή τη λεγόμενη «Ατζέντα» ή «Στρατηγική» της Λισσαβόνας, με δεκαετή ορίζοντα, μέχρι το 2010. Κεντρικός στόχος ήταν η αύξηση της ανταγωνιστικότητας των οικονομιών της Ευρώπης. Ειδικότερα, ο στόχος της ετήσιας αύξησης του Κοινοτικού ΑΕΠ κατά 3% θεωρήθηκε ευκταίος, ενώ επιδιώχθηκε η μεγέθυνση του βαθμού απασχόλησης μέχρι το 2010 στο 70% από 62,9% το 2000.
Πέντε χρόνια αργότερα, το 2005, διαπιστώθηκε ότι οι πιο πάνω στόχοι ήταν υπεραισιόδοξοι. Ετσι, αποφασίσθηκε η εντατικοποίηση της ασκούμενης για την επίτευξή τους πολιτική. Βασικό εργαλείο θεωρήθηκε ο μεσοπρόθεσμος σχεδιασμός, που οδήγησε στο πρώτο τριετές πρόγραμμα με τίτλο «Ολοκληρωμένες Κατευθύνσεις Πολιτικής, 2005-2008».
Επίσης, το 2005 καθιερώθηκαν για πρώτη φορά τα «Εθνικά Προγράμματα Μεταρρυθμίσεων», τα οποία υποβάλλονται ετησίως από τα κράτη-μέλη στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προκειμένου να ελεγχθεί η εκπλήρωση των Κατευθύνσεων.
Σημειώνεται ότι ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είναι γνωμοδοτικός, ενώ μετά το 2005 τα εθνικά κοινοβούλια ενημερώνονται για το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων της χώρας τους.
Συνολικά, παρά το γεγονός ότι οι ΟΚΠ δεν έχουν νομικά δεσμευτικό χαρακτήρα, αποτελούν πλαίσιο διαμόρφωσης και άσκησης πολιτικής, το οποίο στηρίζεται στους κεντρικούς άξονες πολιτικής του κυρίαρχου από τη δεκαετία του 1980 νεοφιλελεύθερου υποδείγματος στην Ε.Ε..
Η πρώτη τριετία 2005-2008 – Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι επιδόσεις της περιόδου 2005-2008, όπως εμφανίζονται στον παρακάτω πίνακα, παρουσιάζουν βελτίωση, δικαιώνοντας έτσι τις σχετικές Κατευθύνσεις πολιτικής.
Δείκτης 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
% ετήσιας αύξησης του ΑΕΠ 2,0 2,1 1,3 2,4 1,7 2,9 2,7
% πληθωρισμού 2,2 2,1 2,0 2,0 2,2 2,2 2,0
% ανεργίας στο εργατικό δυναμικό 7,8 8,2 8,7 8,8 8,6 7,8 7,6
% απασχόλησης (στο σύνολο του πληθυσμού εργάσιμης ηλικίας)
62,5
62,3
62,5
62,9
63,4
64,5
65,0
% μεταβολής της παραγωγικότητας της εργασίας (αποπληθωρισμένο ΑΕΠ ανά απασχολούμενο)
0,8
0,9
1,6
0,7
1,3
1,3
% του ΑΕΠ για δαπάνες για Ε&Τ 1,88 1,88 1,87 1,84 1,84
Πηγή: http://ec.europe.eu/growthandjobs/key-statistics/index_en.htm
Αναλυτικότερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί την προσέγγιση της αύξησης του ΑΕΠ στο 3% το 2006 ως μεγάλη επιτυχία, αν και η ίδια αναγνωρίζει ότι μέρος της αύξησης των τελευταίων ετών ουσιαστικά απεικονίζει την ανοδική φάση του οικονομικού κύκλου δραστηριότητας.
Επί πλέον, την άποψή της για την επιτυχία της πολιτικής της προηγούμενης τριετίας, η Επιτροπή στηρίζει (α) στη συγκράτηση του πληθωρισμού στο όριο του 2%, (β) στη μείωση του μέσου δημοσίου ελλείμματος από το 2,5% του ΑΕΠ το 2005 στο 1,1% το 2007 και (γ) στη μείωση του μέσου δημοσίου χρέους από το 62,7% του ΑΕΠ το 2005 στο 60% το 2007.
Παρατηρούμε δηλαδή ότι οι «Ολοκληρωμένες Κατευθύνσεις Πολιτικής», αν και μη δεσμευτικές τυπικά, συνέβαλαν ουσιαστικά στη τήρηση του συνταγματικά δεσμευτικού Συμφώνου Σταθερότητας, καθώς και στην επίτευξη του κεντρικού στόχου της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για πληθωρισμό μέχρι το 2%. Με την έννοια αυτή, οι Κατευθύνσεις αποτελούν κάτι περισσότερο από γενικό πλαίσιο αναφοράς, εντασσόμενες και προωθώντας την υποχρεωτικά εφαρμοστέα δημοσιονομική και νομισματική πολιτική.
Εξάλλου, την παραπάνω ένσταση ενισχύει η διαπίστωση ότι από τις Κατευθύνσεις απουσιάζει η κοινωνική διάσταση. Ετσι, η μείωση της ανεργίας από το 7,8% του εργατικού δυναμικού το 2001 στο 7,6% το 2007 στηρίχθηκε στην υψηλή συμμετοχή των ευκαιριακών, και συνεπώς επισφαλών, μορφών απασχόλησης, όπως είναι η μερική και η προσωρινή απασχόληση, καθώς και η αυτοαπασχόληση. Για παράδειγμα, το 2006 το 38,7% των απασχολούμενων ανήκαν στις συγκεκριμένες κατηγορίες, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τις γυναίκες ήταν 45,2%!
Το ίδιο διάστημα η παραγωγικότητα της εργασίας βελτιώθηκε, στοιχείο το οποίο επιβεβαιώνει κατά την Επιτροπή την ορθότητα της ασκούμενης πολιτικής. Εκείνο όμως το οποίο αποσιωπάται είναι ότι το μερίδιο των κερδών στο σύνολο της παραγωγής αυξήθηκε σε βάρος εκείνου των μισθών και ότι κατά προέκταση η ανισότητα μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας επιδεινώθηκε. Συγκεκριμένα, το μερίδιο των μισθών στην Ε.Ε.-15 (πριν από τη διεύρυνση του 2004) ήταν ίσο με το 67,2% του ΑΕΠ το 2000 και με το 65,3% το 2007. Το αντίστοιχο ποσοστό για την Ε.Ε.-27 το 2007 ήταν ίσο με 65%.
Ενδεικτικό τέλος των αντιφάσεων των Κατευθύνσεων είναι το γεγονός ότι οι δαπάνες για την έρευνα και τεχνολογία – κεντρικής σημασίας για την προώθηση της «κοινωνίας της γνώσης» - μειώθηκαν μετά το 2000.
Συνολικά, η ανάγνωση των οικονομικών επιδόσεων της περιόδου 2005-2008 δεν είναι κοινωνικά και πολιτικά ουδέτερη. Οι όποιες βελτιώσεις παρατηρούνται, έστω μη συγκυριακές, δεν ωφέλησαν όλους και όλες στον ίδιο βαθμό. Αντίθετα, ισχυριζόμαστε ότι μικρό σχετικά τμήμα της κοινωνίας της Ε.Ε.-27 αποκόμισε σημαντικά κέρδη και οφέλη, ενώ μεγάλο τμήμα συναντά όλο και περισσότερες δυσκολίες στην καθημερινή του διαβίωση. Με την έννοια αυτή, η επιτυχία των Κατευθύνσεων 2005-2008 αμφισβητείται.
Οι «Ολοκληρωμένες Κατευθύνσεις Πολιτικής 2008-2010» - Πρόκειται για επανάληψη και επεξεργασία των κατευθύνσεων της Στρατηγικής της Λισσαβόνας, όπως αναθεωρήθηκαν το 2005. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. Μπαρόσο, «Η Στρατηγική της Λισσαβόνας … αποτελεί ουσιαστικό μέρος της ανταπόκρισης της Ενωσης στην παγκοσμιοποίηση … Οι μεταρρυθμίσεις είναι σκληρές. Μερικές φορές, μη δημοφιλείς. Ωστόσο, ο δρόμος των μεταρρυθμίσεων είναι ο μόνος, που ανταποκρίνεται στις σημερινές ανάγκες.» (COM(2007)803 final – Part 1:1)
Αλλά, σε ποιες μεταρρυθμίσεις αναφερόμαστε; Διαφωτιστική είναι η σχετική ανακοίνωση της Επιτροπής, στην οποία σημειώνονται τα εξής.
Παρά την αύξηση του ΑΕΠ, δεν λήφθηκαν επαρκή μέτρα για την εδραίωση της δημοσιονομικής πειθαρχίας.
Το άνοιγμα στον ανταγωνισμό του τομέα των τηλεπικοινωνιών, καθώς και των υπηρεσιών καθυστερεί.
Η αγορά εργασίας παραμένει διαχωρισμένη στα άτομα με μόνιμη εργασία και σε εκείνα με επισφαλή εργασία.
Το εκπαιδευτικό σύστημα δεν παρέχει τις δεξιότητες εκείνες, που ζητούν οι επιχειρήσεις.
Η διασυνοριακή μετακίνηση εργαζομένων παραμένει περιορισμένη.
Οι επενδύσεις στο τρίγωνο εκπαίδευση-έρευνα-καινοτομία εξακολουθούν να είναι χαμηλές.
Τέλος, η ένταση και αποτελεσματικότητα εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων διαφέρει μεταξύ των κρατών μελών της Ενωσης, υποδηλώνοντας το διαφορετικό βαθμό «αποφασιστικότητας», με την οποία τις επιδιώκουν.
(Press Release IP/07/1892/11/12/2007)
Η παραπάνω αναφορά είναι ενδεικτική, ως προς την έννοια των μεταρρυθμίσεων σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Χαρακτηριστικό της συγκεκριμένης αντίληψης είναι και πάλι η απουσία κοινωνικών αναφορών.
Ειδικότερα, οι «Ολοκληρωμένες Κατευθύνσεις Πολιτικής 2008-2010» περιλαμβάνουν τους εξής τομείς δράσης.
Α. Εκσυγχρονισμός της αγοράς εργασίας, με κεντρικό άξονα την έννοια “flexicurity”, ενός γλωσσικού νεωτερισμού, που μεταφράζεται ως «ευελιξία με ασφάλεια». Στην πραγματικότητα, πρόκειται για την κατ’ ευφημισμό ονομασία μιας πολιτικής, που επιδιώκει να μεταφέρει το βάρος της διατήρησης της απασχόλησης στους εργαζόμενους.
Β. Βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος για τις ΜΜΕ κυρίως σε σχέση με την έναρξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Γ. Κοινωνία της γνώσης – Αφορά στην προώθηση της λεγόμενης «5ης ελευθερίας», δηλαδή της ελεύθερης διακίνησης της γνώσης, μετά από εκείνη του κεφαλαίου, της εργασίας, των αγαθών και των υπηρεσιών.
Δ. Ενεργειακή και κλιματική πολιτική – Εμφαση δίδεται στην ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας της Ε.Ε..
Συνολικά, οι «Ολοκληρωμένες Κατευθύνσεις Πολιτικής 2008-2010» κλείνουν τη δεκαετή προσπάθεια της Ε.Ε. να καταστεί «η πλέον ανταγωνιστική οικονομία του κόσμου», σύμφωνα με την Ατζέντα της Λισσαβόνας. Εκφράζονται επιφυλάξεις κατά πόσο θα το επιτύχει, λαμβάνοντας υπόψη τις μέχρι σήμερα επιδόσεις της, καθώς και τις αντιφάσεις, που περικλείει η πολιτική της, μερικές από τις οποίες θίξαμε παραπάνω. Μια από αυτές και, κατά την άποψή μας, η σοβαρότερη είναι η υποβάθμιση της κοινωνικής πολιτικής σε δευτερεύουσας σημασίας, συμπληρωματική πολιτική στήριξης των κυρίαρχων στόχων της απελευθέρωσης της αγοράς, του δημοσιονομικού περιορισμού και της αποκλειστικά αντιπληθωριστικής, νομισματικής πολιτικής.
Η επιλογή αυτή μακροχρόνια οδηγεί σε αδιέξοδο, καθώς η κοινωνική δυσαρέσκεια διογκώνεται και η ασκούμενη πολιτική αμφισβητείται ευθέως είτε στο Κοινοτικό, είτε στο εθνικό επίπεδο. Ατυχώς, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο θεματοφύλακας του Κοινοτικού κεκτημένου, δεν φαίνεται να αντιλαμβάνεται τα προβλήματα που συσσωρεύονται, ενώ το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφασίζει ερήμην της ευρωπαϊκής κοινωνίας, εγείροντας μεταξύ άλλων και κρίσιμα ζητήματα νομιμοποίησης. Δεδομένου ότι οι λαοί της Ευρώπης δεν μπορούν παρά να συνυπάρξουν στο «κοινό ευρωπαϊκό μας σπίτι», η αλλαγή πορείας, η αναδιάταξη των προτεραιοτήτων και η αναδιαμόρφωση των μέσων άσκησης πολιτικής της Ε.Ε. αποτελεί ένα από τα πλέον επείγοντα ζητήματα της τρέχουσας περιόδου.
Τον Μάρτιο 2000, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το οποίο συνήλθε στη Λισσαβόνα, έθεσε σε εφαρμογή τη λεγόμενη «Ατζέντα» ή «Στρατηγική» της Λισσαβόνας, με δεκαετή ορίζοντα, μέχρι το 2010. Κεντρικός στόχος ήταν η αύξηση της ανταγωνιστικότητας των οικονομιών της Ευρώπης. Ειδικότερα, ο στόχος της ετήσιας αύξησης του Κοινοτικού ΑΕΠ κατά 3% θεωρήθηκε ευκταίος, ενώ επιδιώχθηκε η μεγέθυνση του βαθμού απασχόλησης μέχρι το 2010 στο 70% από 62,9% το 2000.
Πέντε χρόνια αργότερα, το 2005, διαπιστώθηκε ότι οι πιο πάνω στόχοι ήταν υπεραισιόδοξοι. Ετσι, αποφασίσθηκε η εντατικοποίηση της ασκούμενης για την επίτευξή τους πολιτική. Βασικό εργαλείο θεωρήθηκε ο μεσοπρόθεσμος σχεδιασμός, που οδήγησε στο πρώτο τριετές πρόγραμμα με τίτλο «Ολοκληρωμένες Κατευθύνσεις Πολιτικής, 2005-2008».
Επίσης, το 2005 καθιερώθηκαν για πρώτη φορά τα «Εθνικά Προγράμματα Μεταρρυθμίσεων», τα οποία υποβάλλονται ετησίως από τα κράτη-μέλη στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προκειμένου να ελεγχθεί η εκπλήρωση των Κατευθύνσεων.
Σημειώνεται ότι ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είναι γνωμοδοτικός, ενώ μετά το 2005 τα εθνικά κοινοβούλια ενημερώνονται για το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων της χώρας τους.
Συνολικά, παρά το γεγονός ότι οι ΟΚΠ δεν έχουν νομικά δεσμευτικό χαρακτήρα, αποτελούν πλαίσιο διαμόρφωσης και άσκησης πολιτικής, το οποίο στηρίζεται στους κεντρικούς άξονες πολιτικής του κυρίαρχου από τη δεκαετία του 1980 νεοφιλελεύθερου υποδείγματος στην Ε.Ε..
Η πρώτη τριετία 2005-2008 – Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι επιδόσεις της περιόδου 2005-2008, όπως εμφανίζονται στον παρακάτω πίνακα, παρουσιάζουν βελτίωση, δικαιώνοντας έτσι τις σχετικές Κατευθύνσεις πολιτικής.
Δείκτης 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
% ετήσιας αύξησης του ΑΕΠ 2,0 2,1 1,3 2,4 1,7 2,9 2,7
% πληθωρισμού 2,2 2,1 2,0 2,0 2,2 2,2 2,0
% ανεργίας στο εργατικό δυναμικό 7,8 8,2 8,7 8,8 8,6 7,8 7,6
% απασχόλησης (στο σύνολο του πληθυσμού εργάσιμης ηλικίας)
62,5
62,3
62,5
62,9
63,4
64,5
65,0
% μεταβολής της παραγωγικότητας της εργασίας (αποπληθωρισμένο ΑΕΠ ανά απασχολούμενο)
0,8
0,9
1,6
0,7
1,3
1,3
% του ΑΕΠ για δαπάνες για Ε&Τ 1,88 1,88 1,87 1,84 1,84
Πηγή: http://ec.europe.eu/growthandjobs/key-statistics/index_en.htm
Αναλυτικότερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί την προσέγγιση της αύξησης του ΑΕΠ στο 3% το 2006 ως μεγάλη επιτυχία, αν και η ίδια αναγνωρίζει ότι μέρος της αύξησης των τελευταίων ετών ουσιαστικά απεικονίζει την ανοδική φάση του οικονομικού κύκλου δραστηριότητας.
Επί πλέον, την άποψή της για την επιτυχία της πολιτικής της προηγούμενης τριετίας, η Επιτροπή στηρίζει (α) στη συγκράτηση του πληθωρισμού στο όριο του 2%, (β) στη μείωση του μέσου δημοσίου ελλείμματος από το 2,5% του ΑΕΠ το 2005 στο 1,1% το 2007 και (γ) στη μείωση του μέσου δημοσίου χρέους από το 62,7% του ΑΕΠ το 2005 στο 60% το 2007.
Παρατηρούμε δηλαδή ότι οι «Ολοκληρωμένες Κατευθύνσεις Πολιτικής», αν και μη δεσμευτικές τυπικά, συνέβαλαν ουσιαστικά στη τήρηση του συνταγματικά δεσμευτικού Συμφώνου Σταθερότητας, καθώς και στην επίτευξη του κεντρικού στόχου της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για πληθωρισμό μέχρι το 2%. Με την έννοια αυτή, οι Κατευθύνσεις αποτελούν κάτι περισσότερο από γενικό πλαίσιο αναφοράς, εντασσόμενες και προωθώντας την υποχρεωτικά εφαρμοστέα δημοσιονομική και νομισματική πολιτική.
Εξάλλου, την παραπάνω ένσταση ενισχύει η διαπίστωση ότι από τις Κατευθύνσεις απουσιάζει η κοινωνική διάσταση. Ετσι, η μείωση της ανεργίας από το 7,8% του εργατικού δυναμικού το 2001 στο 7,6% το 2007 στηρίχθηκε στην υψηλή συμμετοχή των ευκαιριακών, και συνεπώς επισφαλών, μορφών απασχόλησης, όπως είναι η μερική και η προσωρινή απασχόληση, καθώς και η αυτοαπασχόληση. Για παράδειγμα, το 2006 το 38,7% των απασχολούμενων ανήκαν στις συγκεκριμένες κατηγορίες, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τις γυναίκες ήταν 45,2%!
Το ίδιο διάστημα η παραγωγικότητα της εργασίας βελτιώθηκε, στοιχείο το οποίο επιβεβαιώνει κατά την Επιτροπή την ορθότητα της ασκούμενης πολιτικής. Εκείνο όμως το οποίο αποσιωπάται είναι ότι το μερίδιο των κερδών στο σύνολο της παραγωγής αυξήθηκε σε βάρος εκείνου των μισθών και ότι κατά προέκταση η ανισότητα μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας επιδεινώθηκε. Συγκεκριμένα, το μερίδιο των μισθών στην Ε.Ε.-15 (πριν από τη διεύρυνση του 2004) ήταν ίσο με το 67,2% του ΑΕΠ το 2000 και με το 65,3% το 2007. Το αντίστοιχο ποσοστό για την Ε.Ε.-27 το 2007 ήταν ίσο με 65%.
Ενδεικτικό τέλος των αντιφάσεων των Κατευθύνσεων είναι το γεγονός ότι οι δαπάνες για την έρευνα και τεχνολογία – κεντρικής σημασίας για την προώθηση της «κοινωνίας της γνώσης» - μειώθηκαν μετά το 2000.
Συνολικά, η ανάγνωση των οικονομικών επιδόσεων της περιόδου 2005-2008 δεν είναι κοινωνικά και πολιτικά ουδέτερη. Οι όποιες βελτιώσεις παρατηρούνται, έστω μη συγκυριακές, δεν ωφέλησαν όλους και όλες στον ίδιο βαθμό. Αντίθετα, ισχυριζόμαστε ότι μικρό σχετικά τμήμα της κοινωνίας της Ε.Ε.-27 αποκόμισε σημαντικά κέρδη και οφέλη, ενώ μεγάλο τμήμα συναντά όλο και περισσότερες δυσκολίες στην καθημερινή του διαβίωση. Με την έννοια αυτή, η επιτυχία των Κατευθύνσεων 2005-2008 αμφισβητείται.
Οι «Ολοκληρωμένες Κατευθύνσεις Πολιτικής 2008-2010» - Πρόκειται για επανάληψη και επεξεργασία των κατευθύνσεων της Στρατηγικής της Λισσαβόνας, όπως αναθεωρήθηκαν το 2005. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. Μπαρόσο, «Η Στρατηγική της Λισσαβόνας … αποτελεί ουσιαστικό μέρος της ανταπόκρισης της Ενωσης στην παγκοσμιοποίηση … Οι μεταρρυθμίσεις είναι σκληρές. Μερικές φορές, μη δημοφιλείς. Ωστόσο, ο δρόμος των μεταρρυθμίσεων είναι ο μόνος, που ανταποκρίνεται στις σημερινές ανάγκες.» (COM(2007)803 final – Part 1:1)
Αλλά, σε ποιες μεταρρυθμίσεις αναφερόμαστε; Διαφωτιστική είναι η σχετική ανακοίνωση της Επιτροπής, στην οποία σημειώνονται τα εξής.
Παρά την αύξηση του ΑΕΠ, δεν λήφθηκαν επαρκή μέτρα για την εδραίωση της δημοσιονομικής πειθαρχίας.
Το άνοιγμα στον ανταγωνισμό του τομέα των τηλεπικοινωνιών, καθώς και των υπηρεσιών καθυστερεί.
Η αγορά εργασίας παραμένει διαχωρισμένη στα άτομα με μόνιμη εργασία και σε εκείνα με επισφαλή εργασία.
Το εκπαιδευτικό σύστημα δεν παρέχει τις δεξιότητες εκείνες, που ζητούν οι επιχειρήσεις.
Η διασυνοριακή μετακίνηση εργαζομένων παραμένει περιορισμένη.
Οι επενδύσεις στο τρίγωνο εκπαίδευση-έρευνα-καινοτομία εξακολουθούν να είναι χαμηλές.
Τέλος, η ένταση και αποτελεσματικότητα εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων διαφέρει μεταξύ των κρατών μελών της Ενωσης, υποδηλώνοντας το διαφορετικό βαθμό «αποφασιστικότητας», με την οποία τις επιδιώκουν.
(Press Release IP/07/1892/11/12/2007)
Η παραπάνω αναφορά είναι ενδεικτική, ως προς την έννοια των μεταρρυθμίσεων σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Χαρακτηριστικό της συγκεκριμένης αντίληψης είναι και πάλι η απουσία κοινωνικών αναφορών.
Ειδικότερα, οι «Ολοκληρωμένες Κατευθύνσεις Πολιτικής 2008-2010» περιλαμβάνουν τους εξής τομείς δράσης.
Α. Εκσυγχρονισμός της αγοράς εργασίας, με κεντρικό άξονα την έννοια “flexicurity”, ενός γλωσσικού νεωτερισμού, που μεταφράζεται ως «ευελιξία με ασφάλεια». Στην πραγματικότητα, πρόκειται για την κατ’ ευφημισμό ονομασία μιας πολιτικής, που επιδιώκει να μεταφέρει το βάρος της διατήρησης της απασχόλησης στους εργαζόμενους.
Β. Βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος για τις ΜΜΕ κυρίως σε σχέση με την έναρξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Γ. Κοινωνία της γνώσης – Αφορά στην προώθηση της λεγόμενης «5ης ελευθερίας», δηλαδή της ελεύθερης διακίνησης της γνώσης, μετά από εκείνη του κεφαλαίου, της εργασίας, των αγαθών και των υπηρεσιών.
Δ. Ενεργειακή και κλιματική πολιτική – Εμφαση δίδεται στην ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας της Ε.Ε..
Συνολικά, οι «Ολοκληρωμένες Κατευθύνσεις Πολιτικής 2008-2010» κλείνουν τη δεκαετή προσπάθεια της Ε.Ε. να καταστεί «η πλέον ανταγωνιστική οικονομία του κόσμου», σύμφωνα με την Ατζέντα της Λισσαβόνας. Εκφράζονται επιφυλάξεις κατά πόσο θα το επιτύχει, λαμβάνοντας υπόψη τις μέχρι σήμερα επιδόσεις της, καθώς και τις αντιφάσεις, που περικλείει η πολιτική της, μερικές από τις οποίες θίξαμε παραπάνω. Μια από αυτές και, κατά την άποψή μας, η σοβαρότερη είναι η υποβάθμιση της κοινωνικής πολιτικής σε δευτερεύουσας σημασίας, συμπληρωματική πολιτική στήριξης των κυρίαρχων στόχων της απελευθέρωσης της αγοράς, του δημοσιονομικού περιορισμού και της αποκλειστικά αντιπληθωριστικής, νομισματικής πολιτικής.
Η επιλογή αυτή μακροχρόνια οδηγεί σε αδιέξοδο, καθώς η κοινωνική δυσαρέσκεια διογκώνεται και η ασκούμενη πολιτική αμφισβητείται ευθέως είτε στο Κοινοτικό, είτε στο εθνικό επίπεδο. Ατυχώς, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο θεματοφύλακας του Κοινοτικού κεκτημένου, δεν φαίνεται να αντιλαμβάνεται τα προβλήματα που συσσωρεύονται, ενώ το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφασίζει ερήμην της ευρωπαϊκής κοινωνίας, εγείροντας μεταξύ άλλων και κρίσιμα ζητήματα νομιμοποίησης. Δεδομένου ότι οι λαοί της Ευρώπης δεν μπορούν παρά να συνυπάρξουν στο «κοινό ευρωπαϊκό μας σπίτι», η αλλαγή πορείας, η αναδιάταξη των προτεραιοτήτων και η αναδιαμόρφωση των μέσων άσκησης πολιτικής της Ε.Ε. αποτελεί ένα από τα πλέον επείγοντα ζητήματα της τρέχουσας περιόδου.
