Έλλειψη πρόληψης, αποσπασματική καταστολή και μη έγκαιρη επέμβαση στο αρχικό στάδιο

Είναι πολύ δύσκολο να γράψει κανείς ένα κομμάτι που αφορά μια πυρκαγιά που βρίσκεται σε εξέλιξη και τούτο γιατί είναι σαν να κριτικάρεις τις προσπάθειες κάποιων που προσπαθούν με όσες δυνάμεις μπορούν να τη θέσουν υπό έλεγχο.

Το ίδιο δύσκολο όμως είναι να βλέπεις να καίγεται ένας από τους τελευταίους πνεύμονες πρασίνου, από τα λίγα εναπομείναντα δασικά οικοσυστήματα στην Αττική. Και είναι δύσκολο όχι γιατί απλώς πρόκειται περί μιας πυρκαγιάς, αλλά επειδή οι ίδιες περιοχές έχουν πληγεί από τις πυρκαγιές επανειλημμένα τα τελευταία χρόνια.

Γιατί λοιπόν καίγονται τα δασικά οικοσυστήματα, τι φταίει, είναι ερωτήματα που απασχολούν όλους τους πολίτες που παρακολουθούν αυτή την καταστροφή.

Θα πούμε μερικές αλήθειες και θα προσπαθήσουμε να δώσουμε κάποιες εκτιμήσεις, κατά την άποψή μας πάντοτε.

Τα δασικά οικοσυστήματα στην Αττική και γενικότερα στη Νότια Ελλάδα αποτελούνται από πυρόφιλα είδη, γεγονός που σημαίνει ότι πυρκαγιές θα έχουμε ούτως ή άλλως όπως είχαμε πάντοτε.

Με βάση όμως αυτή την παράμετρο θα έπρεπε να είναι η πολιτεία περισσότερο προσεκτική και να έχει οργανώσει την προστασία των δασικών οικοσυστημάτων πάρα πολύ καλά, πόσο μάλλον που τα τελευταία χρόνια είχαμε αλλεπάλληλες πυρκαγιές με καταστροφικές συνέπειες για το φυσικό περιβάλλον. Το πρόβλημα είναι παλιό, γι’ αυτό και το 1992 η Βουλή είχε συστήσει τη Διακομματική Επιτροπή της Βουλής για τα Δάση και κατέληξε στο ομόφωνο πόρισμα το οποίο ποτέ δεν εφαρμόστηκε.

Η αντιπυρική προστασία των δασικών οικοσυστημάτων περιλαμβάνει και την πρόληψη και την καταστολή.

Πρόληψη σημαίνει διαχείριση του δάσους, καθαρισμοί, αραιώσεις, έργα υποδομής, συντήρηση δασικών δρόμων, φύλαξη επί 24ώρου βάσεως κ.λπ. Ο τομέας της πρόληψης είναι σημαντικός, διότι περιορίζει τους κινδύνους εκδήλωσης μιας πυρκαγιάς, μειώνει τις αιτίες της γρήγορης εξάπλωσής της (απομάκρυνση συσσωρευμένης βιομάζας κ.λπ). Στον τομέα αυτό θα μπορούσε κανείς να εντάξει και τη δημιουργία δασολογίου και την κατάρτιση δασικών χαρτών ώστε να απαλειφθούν οι κίνδυνοι αποχαρακτηρισμών, παράνομων εκχερσώσεων κ.λπ.

Υπεύθυνη για τον τομέα αυτό είναι η Δασική Υπηρεσία, με ευθύνη της οποίας γίνονται όλες αυτές οι εργασίες. Υπάρχει νομικό πλαίσιο που διέπει όλα τα προαναφερόμενα και μπορούν και άλλοι φορείς, π.χ. δήμοι, νομαρχίες να εκτελούν έργα στο δάσος, με προγραμματικές συμβάσεις με το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων μετά από μελέτες που εγκρίνει η αρμόδια δασική υπηρεσία. Αυτό σημαίνει ότι η δασική υπηρεσία εκπονεί σχέδιο αντιπυρικής προστασίας για κάθε δασικό οικοσύστημα και έχει την ευθύνη εκτέλεσης των έργων, φυσικά μετά την εξασφάλιση της ανάλογης χρηματοδότησης, τα οποία πρέπει να εκτελούνται μέχρι τέλος Απριλίου και πριν αρχίσει η αντιπυρική περίοδος.

Αυτό σήμερα δεν γίνεται γιατί λειτουργούμε με αποσπασματικές χρηματοδοτήσεις και με έργα μη ενταγμένα σε γενικότερο σχεδιασμό χωρίς την ευθύνη και τον σχεδιασμό της δασικής υπηρεσίας.

Διότι τί νόημα έχει να εκτελούνται έργα στα όρια ενός δήμου όταν στους διπλανούς δήμους δεν εκτελούνται αφού είναι προφανές πως η πυρκαγιά όταν εκδηλώνεται δεν ακολουθεί διοικητικά όρια δήμων.

Ο δεύτερος τομέας είναι η καταστολή των πυρκαγιών και έχει σχέση με τον φορέα καταστολής, τον συντονισμό μιας πυρκαγιάς, την εμπλοκή των συναρμοδίων φορέων, και των ΟΤΑ, των εθελοντών δασοπροστασίας, των ενεργών πολιτών κ.λπ.

Εδώ κύριο ρόλο παίζει η γνώση της περιοχής, η γνώση του δάσους, η γνώση της συμπεριφοράς των φυτικών ειδών στην πυρκαγιά και κατά κύριο ρόλο η εμπειρία και η επάρκεια του συντονιστή.

Είναι προφανές ότι, αν η πυρκαγιά δεν τεθεί υπό έλεγχο στο αρχικό της στάδιο, όταν δηλαδή εκδηλώνεται, τότε είναι δύσκολο να ελεγχθεί, πόσο μάλλον όταν υπάρχουν δυνατοί άνεμοι (άλλωστε οι μεγάλες πυρκαγιές εκδηλώνονται όταν υπάρχουν δυνατοί άνεμοι).

Ο συντονισμός και η καταστολή είναι καθαρά επιχειρησιακό θέμα και δεν αποτελεί πολιτικό ζήτημα ούτε πώς θα διατεθούν οι υπάρχουσες δυνάμεις, τα εναέρια μέσα, ο μηχανικός εξοπλισμός και αποτελεί αντικείμενο καθαρά του συντονιστή και κανενός άλλου. Το τι έφταιξε και είχαμε αυτά τα αποτελέσματα στη συγκεκριμένη πυρκαγιά πιστεύουμε ότι είναι νωρίς να το εκτιμήσουμε σίγουρα, όμως είναι συνδυασμός όλων των προαναφερθέντων παραγόντων, δηλαδή έλλειψη οργάνωσης στον τομέα της πρόληψης, αποσπασματικές κινήσεις στον τομέα καταστολής και μη έγκαιρη επέμβαση στο αρχικό στάδιο.

Αυτό που σίγουρα δεν έφταιγε ήταν η έλλειψη δρόμων, διότι οι περιοχές αυτές έχουν κατ’ επανάληψη καεί και διαθέτουν επαρκές οδικό δίκτυο.

Λάθη λοιπόν στην πρόληψη, λάθη στην καταστολή, τεράστιες επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον της Αττικής και χαράς ευαγγέλια για όσους περιμένουν την επόμενη μέρα.

Η επόμενη μέρα δεν μπορεί να είναι εξαγγελίες με τα αυτονόητα, δηλαδή φράγματα, κλαδοπλέγματα κ.λπ. Η επόμενη μέρα κατά την άποψή μας πρέπει να θέσει επί τάπητος τον επανασχεδιασμό αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών με τη θεσμοθετημένη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων φορέων και σε κάθε περίπτωση εκτιμούμε ότι είναι κατάλληλη στιγμή να μιλήσουμε για την επικαιροποίηση του ομόφωνου πορίσματος της Διακομματικής Επιτροπής της Βουλής για τα Δάση τώρα που έχουμε την εμπειρία των θετικών και αρνητικών των μοντέλων που εφαρμόστηκαν μέχρι σήμερα.

* Ο Νικόλαος Χλύκας είναι δασολόγος - περιβαλλοντολόγος.