Πίτσμπεργκ χαμηλών προσδοκιών

Μακριά από εμάς- όχι μόνο γεωγραφικά- στο Πίτσμπεργκ των ΗΠΑ συνέρχονται αύριο οι ηγέτες του G20, της ομάδας των 20 μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου, ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων, που αντιπροσωπεύουν όλες μαζί το 85% του παγκόσμιου προϊόντος, το 90% του πληθυσμού της Γης. Είναι η τρίτη συνάντησή τους μέσα σε δώδεκα μήνες, αφότου με τη χρεοκοπία της Lehman ξέσπασε η κρίση που απείλησε με κατάρρευση την παγκόσμια οικονομία. Η ατμόσφαιρα που περιβάλλει αυτή τη σύνοδο δεν είναι πια δραματική. Η διεθνής χρηματοοικονομική κρίση και η ύφεση που προκάλεσε, σε έκταση και δριμύτητα που δεν είχαμε δει μεταπολεμικά, φαίνεται να κοπάζουν. «Τα χειρότερα πέρασαν» βεβαιώνουν κεντρικοί τραπεζίτες και πολιτικοί, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και ο ΟΟΣΑ αναθεωρούν πάλι τις προβλέψεις τους, αλλά πλέον προς τα πάνω. Από τις αρχές του καλοκαιριού ο πανικός έχει απομακρυνθεί από τα χρηματιστήρια, μεγάλες τράπεζες ανακοινώνουν πάλι κέρδη, οι αμερικανικές μάλιστα επιστρέφουν τις κρατικές επιδοτήσεις, σε παραγωγή και εμπόριο διακρίνονται σημεία ανάκαμψης, στις επιχειρήσεις επανέρχεται κάποια αισιοδοξία. Η πρωτοφανής κινητοποίηση δημόσιων πόρων, συντονισμένη ανά τον κόσμο, φαίνεται πράγματι να διέσωσε το τραπεζικό σύστημα, να μετρίασε την ύφεση σε ένταση και διάρκεια. Δεν κυριάρχησαν οικονομικοί εθνικισμοί, σαν αυτούς που εξέθρεψαν τον πόλεμο στο μεγάλο ιστορικό προηγούμενο της κρίσης του 1930. Μπορούν όμως να αρκεστούν σ΄ αυτήν την επιτυχία τους οι κυβερνήσεις, να φροντίσουν μόνο να προωθήσουν κάποιους αυστηρότερους, πιο αποτελεσματικούς κανόνες ρύθμισης και εποπτείας στις χρηματοπιστωτικές αγορές; Και κατά τα άλλα να επανέλθουν στην παραδοσιακή άσκηση της οικονομικής τους πολιτικής σε εθνική κλίμακα, με μείζον μέλημα τώρα τον περιορισμό των δημοσίων ελλειμμάτων και του χρέους που αναγκάστηκαν να διογκώσουν για να αντιμετωπίσουν την κρίση;

Υπάρχει ένα ρεύμα που ωθεί προς τέτοια κατεύθυνση, στην Ευρώπη ιδίως το βλέπουμε ισχυρό. Στη Γερμανία, όπου διεξάγονται εκλογές ετούτη την Κυριακή, πριν από τις δικές μας, οι Χριστιανοδημοκράτες της Άνγκελα Μέρκελ υπόσχονται ξαφνικά μειώσεις φόρων, καθώς φιλοδοξούν τη νέα περίοδο να συγκυβερνήσουν με τους Φιλελεύθερους, ένα μικρότερο κόμμα ακραίου οικονομικού φιλελευθερισμού, όχι πια με τους Σοσιαλδημοκράτες. Αν το σχέδιο ευοδωθεί θα γίνουν δραστικές περικοπές στις δημόσιες δαπάνες, εφόσον η Γερμανία έχει εντάξει στο Σύνταγμά της τη δέσμευση για ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς. Στη Βρετανία οι Συντηρητικοί πιέζουν ανοικτά για μεγάλες περικοπές στην παιδεία και αλλού, οι Εργατικοί του πρωθυπουργού Γκόρντον Μπράουν αμύνονται με δυσκολία. Η κυβέρνηση Θαπατέρο στην Ισπανία επίσης πιέζεται να μειώσει τις δημόσιες δαπάνες, αν και σχεδιάζει αυξήσεις στη φορολογία των ευπορότερων.

Σύμφωνα με όλες τις προβλέψεις ωστόσο, η ανάκαμψη διαγράφεται ασθενής, ορισμένοι φοβούνται μάλιστα μιαν οικονομική πορεία σε σχήμα W, μία επερχόμενη νέα ύφεση. Βέβαιο θεωρείται ότι η ανεργία, που σημείωσε φέτος μεταπολεμικό ρεκόρ στις ανεπτυγμένες οικονομίες, θα εξακολουθήσει να ανεβαίνει. Ο ΟΟΣΑ καλεί σε γενναίες πολιτικές υπέρ της απασχόλησης, για να μη μετατραπεί η ύφεση σε μακροχρόνια κρίση ανεργίας. Από την άλλη πλευρά, άλλα 89 εκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη έπεσαν φέτος κάτω από το όριο της απόλυτης φτώχειας (1,25 δολάριο την ημέρα), οι φτωχότερες χώρες πλήττονται από φυγή κεφαλαίων και από την κατάρρευση του εμπορίου· επιβάλλεται να στηριχθούν, τονίζει η Παγκόσμια Τράπεζα. Θα ήταν πρόωρο να αποσυρθεί η δημοσιονομική τόνωση, προειδοποιεί το ΔΝΤ, επισημαίνοντας παράλληλα ότι απαιτείται καλύτερος συντονισμός μεταξύ των κυβερνήσεων για να αρθούν οι μεγάλες διεθνείς ανισορροπίες στο εμπόριο και τα δημόσια οικονομικά.

Χαμηλές είναι όμως οι προσδοκίες από τη Σύνοδο του Πίτσμπεργκ. Πέρυσι, στο ναδίρ της κρίσης, οι χωρίς ιστορικό προηγούμενο δημόσιες παρεμβάσεις και προσπάθειες διεθνούς συνεργασίας είχαν ανοίξει μια προοπτική νέας «αρχιτεκτονικής» στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, μιας νέας ισορροπίας όπου θα ελέγχονταν τα μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα προς όφελος των κοινωνιών όλου του πλανήτη. Αλλά οι κυβερνήσεις- πρωταγωνιστές τότε- μοιάζει να έχουν μείνει στα μισά του δρόμου, καθώς αντιμετωπίζουν, είναι αλήθεια, ισχυρές αντιστάσεις στο εσωτερικό των χωρών τους. Απογοητευτικές είναι οι εξελίξεις ιδίως στην Ευρώπη, με την ανάδειξη του Ζοζέ Μπαρόζο ξανά επικεφαλής της Επιτροπής να σηματοδοτεί έναν πολύ ελάχιστο κοινό παρονομαστή.

Καίριες και για το δικό μας μέλλον αντιπαραθέσεις διεξάγονται πολύ μακριά από εμάς. Σε άλλα επικεντρώνουμε τα ενδιαφέροντά μας. Ας μη βαυκαλιζόμαστε όμως ότι στο διεθνές περιβάλλον που διαμορφώνεται μπορούμε να βγούμε εύκολα από τη δική μας κρίση χωρίς ριζικές ανακατανομές πόρων, εισοδημάτων και πλούτου.