Σε διαρκή επιτήρηση

Μια δήλωση του επιτρόπου Ολι Ρεν (αρμόδιου για τα οικονομικά - νομισματικά θέματα) ότι και μετά το Μνημόνιο θα συνεχισθεί η επιτήρηση της ελληνικής οικονομίας φαίνεται να αιφνιδίασε. Ωστόσο, εάν οι «αντιδρώντες» και «αιφνιδιασθέντες» γνώριζαν λίγο περισσότερο την πραγματικότητα της Ενωσης, ιδιαίτερα εάν παρακολουθούσαν τις εξελίξεις τα τελευταία τρία χρόνια αλλά και τους σχεδιασμούς για τα επόμενα, δεν θα έπρεπε να αιφνιδιασθούν. Πρώτα από όλα, η γνώση της ενωσιακής πραγματικότητας λέει ότι η (πολυμερής) επιτήρηση/εποπτεία (multilateral surveillance) συνιστά ένα οργανικό στοιχείο της ΟΝΕ που είναι νομικά ενσωματωμένο στη Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ενωσης (Μάαστριχτ) και υποστηρίζεται από το Σύμφωνο Σταθερότητας. Η εποπτεία/επιτήρηση αυτή ισχύει για όλες τις χώρες που συμμετέχουν (ή πρόκειται να συμμετάσχουν) στην ευρωζώνη.

Βεβαίως οι ρυθμίσεις για την εποπτεία όπως αποτυπώθηκαν στη Συνθήκη και στο Σύμφωνο εφαρμόστηκαν πολύ χαλαρά και σε ορισμένες περιπτώσεις παραβιάστηκαν ανοιχτά από χώρες-μέλη όπως η Γερμανία και Γαλλία λόγου χάριν, χωρίς να επιβληθούν οι προβλεπόμενες κυρώσεις. Αντίθετα, τροποποιήθηκαν τότε (2005) οι κανόνες και ρυθμίσεις για να ταιριάζουν με την οικονομική πραγματικότητα της Γερμανίας και Γαλλίας. (Ακριβώς της Γερμανίας, της χώρας που σήμερα είναι ο διαπρύσιος κήρυκας της αναγκαιότητας σεβασμού των κανόνων της δημοσιονομικής πειθαρχίας από τους άλλους - Ελλάδα, μεσογειακές χώρες.)

Αυτό όμως που είναι περισσότερο σημαντικό είναι ότι τα τελευταία τρία χρόνια, μετά το ξέσπασμα της κρίσης, οι κανόνες για την εποπτεία/επιτήρηση έχουν διευρυνθεί, ενισχυθεί, αυστηροποιηθεί εντυπωσιακά. Είναι θλιβερό ότι, πέρα από τους άμεσα ασχολούμενους, το νέο καθεστώς που έχει διαμορφωθεί φαίνεται να παραμένει άγνωστο. Ειδικότερα η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει αποκτήσει νέα νομικά μέσα, κανονισμούς, συνθήκες, διαδικασίες για την επιβολή της δημοσιονομικής πειθαρχίας, έλεγχο και προέλεγχο των προϋπολογισμών των κρατών-μελών της ευρωζώνης και την επιβολή αυστηρών κυρώσεων σε περίπτωση παραβίασης των κανόνων αυτών. Τα νέα μέσα ειδικότερα αρχίζουν από το λεγόμενο «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο» και περιλαμβάνουν δύο πακέτα οκτώ νομοθετικών ρυθμίσεων (γνωστά ως six pack και two pack στη στρεβλή γλώσσα των Βρυξελλών), αλλά και μία διακυβερνητική «Συνθήκη για τη Σταθερότητα, τον Συντονισμό και τη Διακυβέρνηση στην Οικονομική και Νομισματική Ενωση».

Η Συνθήκη αυτή θεσπίζει το λεγόμενο Δημοσιονομικό Σύμφωνο. Πολύ πρακτικά, όλο αυτό το νέο νομικό και θεσμικό οπλοστάσιο επιβάλλει και νομιμοποιεί την αυστηρότερη εποπτεία/επιτήρηση της δημοσιονομικής κατάστασης των κρατών-μελών της ευρωζώνης από πλευράς οργάνων της Ευρωπαϊκής Ενωσης (κυρίως της Ευρωπαϊκής Επιτροπής).

Ετσι, π.χ., όλες οι χώρες-μέλη είναι υποχρεωμένες για πρώτη φορά να υποβάλουν τα σχέδια των προϋπολογισμών τους για προέλεγχο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκειμένου να διαπιστώσει ότι είναι «συμβιβάσιμοι» με την πειθαρχία που απαιτεί η ΟΝΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να εκδίδει ξεχωριστές συστάσεις για κάθε χώρα-μέλος, τις οποίες μια μεσαία ή ιδίως μικρή χώρα έχει λίγα περιθώρια να αγνοήσει χωρίς συνέπειες.

Από την άλλη, η Συνθήκη που προαναφέραμε προβλέπει ότι «η δημοσιονομική θέση της γενικής κυβέρνησης πρέπει να είναι ισοσκελισμένη ή πλεονασματική» (χρυσός κανόνας) με επιβολή αυστηρών κυρώσεων και μάλιστα από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ωστόσο οι μελλοντικοί σχεδιασμοί στο πλαίσιο της ΕΕ πάνε πολύ πιο πέρα. Ενα νέο πλαίσιο που πρόκειται να υιοθετηθεί σύντομα ακούει στο όνομα «Συμβατικές Διευθετήσεις» (Contractual Arrangements). Το πλαίσιο αυτό θα υποχρεώνει χώρες-μέλη να συνάπτουν ένα είδος «συμβολαίου» (Μνημόνιο κατ’ ουσίαν) με όργανα της ΕΕ για το είδος και το περιεχόμενο, μεταξύ των άλλων, των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που θα πρέπει να εφαρμόσουν. Και εάν τις εφαρμόσουν με συνέπεια, τότε μπορεί να έχουν πρόσθετη στήριξη από ένα νέο μηχανισμό αλληλεγγύης.

Είναι σαφές ότι στο πλαίσιο της ΟΝΕ έχουν (μαζί με το Ταμείο Σταθερότητας - ESM) δημιουργηθεί νέα μέσα, μηχανισμοί, διαδικασίες που επιβάλλουν επιτήρηση ιδιαίτερα αυστηρή και όχι και τόσο συναρπαστικά διαφορετική από αυτή του Μνημονίου. Για όλες τις χώρες-μέλη της ευρωζώνης. Αυτό δεν θα ήταν κατ’ ανάγκη κακό εάν είχαν συνοδευθεί και από ισχυρότερους μηχανισμούς αλληλεγγύης, συμμετρικότερης μακροοικονομικής πολιτικής και, τελικά, μεταφοράς πόρων. Θα ήταν μέρος της ομοσπονδιακής εμπλαισίωσης της ΟΝΕ. Αλλά το πρόβλημα είναι ότι ενώ οι μηχανισμοί πειθαρχίας ενισχύονται με γρήγορο ρυθμό, οι άλλες πτυχές καθυστερούν απελπιστικά. Εξού και το δημοκρατικό έλλειμμα της ευρωζώνης...