Προσκεκλημένος, ως ομιλητής, από τον ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΟΜΙΛΟ ΕΡΜΙΟΝΙΔΑΣ το Σάββατο 15/11/25 στο κατάμεστο ΘΕΑΤΡΟ ΑΡΤΙΚΙ, κόσμημα της περιοχής , ζήσαμε μια ξεχωριστή βραδιά φόρο τιμής για τα 52 χρόνια από την Εξέγερση του Πολυτεχνείου. Μια βραδιά, που πλαισίωσαν μουσικά ο Θοδωρής Μπρουτζάκης στο πιάνο, ο Βαγγέλης Τζελέπης και Μέλη του Θ.Ο.Ε. στο τραγούδι!

(Παραθέτω την ομιλία μου)

Στο πρόσφατο βιβλίο του, ο Αλέξης Τσίπρας παρουσιάζει μια αναλυτική αποτίμηση της κρίσιμης περιόδου κατά την οποία άσκησε τα καθήκοντα του πρωθυπουργού. Περιγράφει την κατάσταση της οικονομίας κατά την ανάληψη της διακυβέρνησης, τους ασφυκτικούς οικονομικούς και πολιτικούς περιορισμούς που κλήθηκε να διαχειριστεί, καθώς και τις εσωτερικές ανομοιογένειες του υπουργικού συμβουλίου και της κοινοβουλευτικής ομάδας και τις επιπτώσεις που αυτές είχαν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.

Εξετάζει τους παράγοντες που κατέστησαν δυνατή την ομαλή έξοδο της χώρας από την πολυετή κρίση: την εξυγίανση των δημοσίων οικονομικών, τη δημιουργία ισχυρού ταμειακού αποθέματος, την επιτυχία της αναδιάρθρωσης του χρέους και τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων, ενώ παράλληλα δεν διστάζει να αναγνωρίσει αστοχίες σε επιλογές προσώπων και πολιτικών ή καθυστερήσεις στη διόρθωση σχετικών λαθών.

Μέχρι χτες ήταν αόρατοι. Έγιναν ορατοί μόνο αφότου ανέβηκαν στα τρακτέρ και μπλόκαραν τους δρόμους.

Τα προβλήματα που τους εξώθησαν στα μπλόκα, όμως, δεν εμφανίστηκαν αιφνιδίως, ούτε οφείλονταν σε κάποιες αστοχίες της τελευταίας ώρας. Ήταν γνωστό ότι: (α) Οι τιμές βασικών αγροτικών προϊόντων είχαν μειωθεί ή είχαν καταρρεύσει. (β) Οι τιμές λιπασμάτων και άλλων αγροτικών εφοδίων αυξάνονταν –και δη ταχύτερα από την άλλη Ευρώπη. (γ) Η ευλογιά των προβάτων ρήμαζε την κτηνοτροφία -πάνω από 400.000 ζώα θανατώθηκαν. Και, το κερασάκι, (δ) μετά το πλιάτσικο των κομματικών οπλαρχηγών στον ΟΠΕΚΕΠΕ, η Κομισιόν απαιτούσε αυστηρούς ελέγχους για τις επιδοτήσεις. Όλα αυτά αποτελούσαν έναν εκρηκτικό συνδυασμό. Η κυβέρνηση το κατάλαβε μόνο μετά την έκρηξη -όταν τα μπλόκα της χάλασαν τη νιρβάνα.

Την περασμένη Τετάρτη υπήρξε μια πολύ καλή εξέλιξη: Οι εκπρόσωποι τον μισθωτών και των επιχειρήσεων κατέληξαν σε συμφωνία για την αποκατάσταση –μετά από 13 χρόνια- του θεσμού των συλλογικών συμβάσεων. Η συμφωνία περιέχει δύο σημαντικές προβλέψεις: Μία, ότι οι συμβάσεις που συνάπτονται, εφόσον καλύπτουν το 40% της κλαδικής απασχόλησης, θα ισχύουν για όλες τις επιχειρήσεις του κλάδου. Το ίδιο θα γίνει και με τις κλαδικές συμβάσεις που κάνει η ίδια η ΓΣΕΕ. Δεύτερη, ότι όταν λήξει μια συλλογική σύμβαση και μέχρι να συναφθεί νεώτερη δεν θα μειώνονται οι μισθοί ούτε θα καταργούνται τα επιδόματα που είχαν συμφωνηθεί.

ΟΤραμπ μπορεί να αλλάξει και πάλι στάση για την Ουκρανία. Δεν θα είναι η πρώτη φορά. Οι Ευρωπαίοι είναι έμπειροι στο να τον μεταπείθουν. και μαζί τους πιέζει και μεγάλο μέρος του αμερικανικού κατεστημένου που ενέπνευσε τη σύγκρουση με τη Ρωσία, μάλλον και μερικοί δικοί του άνθρωποι. Ας κρατάμε λοιπόν μικρό καλάθι όσον αφορά έναν προσεχή τερματισμό του πολέμου.

Παρά ταύτα, με βάση τα δεδομένα όπως φαίνονται σήμερα, επιβάλλονται μερικές παρατηρήσεις:

Ο ηγέτης της Δύσης (του «ελευθέρου κόσμου»!) έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός αδίστακτου γκάνγκστερ. Μόνες «αξίες» του είναι η ωμή βία, το χρήμα και ο ναρκισσισμός.

Το «θα» το έσπειραν αλλά δεν φύτρωσε. Ωστόσο, στο πρόσωπο της κυβέρνησης έχει βρει έναν φανατικό καλλιεργητή. Οι απαντήσεις σε προβλήματα που ταλανίζουν την καθημερινότητα των πολιτών αρχίζουν με ένα φιλοτεχνημένο «θα» κι έχουν σταθερά επαναλαμβανόμενο μοτίβο: Η επίλυση κάθε προβλήματος παραπέμπεται στο «άμεσο μέλλον», με «καινοτόμες πολιτικές» που «θα» αντιμετωπίσουν κι αυτήν τη «χρόνια παθογένεια» με τρόπο «μόνιμο κι αποτελεσματικό». Η κυβέρνηση υπόσχεται ότι «θα» κάνει κάτι σημαντικό αύριο, για να δικαιολογήσει το γεγονός ότι δεν κάνει αυτά που είναι ανάγκη να γίνουν σήμερα.

Με λίγα 24ωρα διαφορά από την υπερψήφιση στη Βουλή των φορολογικών μέτρων που είχε εξαγγείλει ο πρωθυπουργός στην 89η ΔΕΘ, σε μια ημερίδα που οργάνωναν το Μορφωτικό Ιδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, το ΙΟΒΕ και η «Ελληνική Παραγωγή», διατυπωνόταν μια πολύ ενδιαφέρουσα παρατήρηση: Ισχυρίζεται η κυβέρνηση ότι καταπολέμησε τη φοροδιαφυγή. Αλλά, τα τελευταία χρόνια τα φορολογικά έσοδα γενικώς, και τα έσοδα από ΦΠΑ και φόρους κατανάλωσης ειδικότερα, ως ποσοστό του ΑΕΠ παραμένουν αμετάβλητα

Τόσο η πρόσφατη συνάντηση των προέδρων ΗΠΑ και Τουρκίας στον Λευκό Οίκο και οι σχετικές δηλώσεις, όσο και οι συμφωνίες που επιτεύχθηκαν κατά τις επισκέψεις του Βρετανού πρωθυπουργού και του Γερμανού καγκελαρίου στην Άγκυρα, προκάλεσαν ευρύτερες συζητήσεις.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Τουρκία αποτελεί τμήμα της «Δύσης». Αν και έχει πολλές και μεγάλες «ιδιαιτερότητες», ανήκει σε όλους τους δυτικούς θεσμούς και οργανισμούς. Μέλος του ΝΑΤΟ, μέλος του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), συνδεδεμένη χώρα με την ΕΕ από την δεκαετία του ’60, και επισήμως υποψήφια προς ένταξη σε αυτήν. Συμμετέχει ως πλήρες μέλος στην Ευρωπαϊκή Πολιτική Κοινότητα, που δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία του Γάλλου προέδρου Μακρόν.

Ο καθηγητής και πάλαι ποτέ σύντροφός μου στην Αριστερά Μάνος Ματσαγγάνης στιγματίζει από τις στήλες της Καθημερινής (26/10) όσους «επιχειρούν να δικαιολογηθεί» η επίθεση της Χαμάς της 7/10/2023, αλλά και την κοινή γνώμη που παραμένει, λέει, «απαθής» για τη σφαγή αμάχων από τους Ρώσους στην Ουκρανία. Αντιπαραθέτει δε τις στάσεις αυτές προς τις κινητοποιήσεις ενάντια στην ισραηλινή βαρβαρότητα στη Γάζα, υπό τον τίτλο «Δύο μέτρα και δύο σταθμά»*

Ας δούμε όμως από πιο κοντά το άρθρο, γιατί κατά τη γνώμη μου, δύο μέτρα και δύο σταθμά εφαρμόζει και ο Μ.Μ., αλλά ακριβώς αντίστροφα.

H σταθερότητα τείνει να εκλείψει όταν μια κυβέρνηση στερείται στρατηγικής για τη χώρα και κινείται με βάση εσωτερικές αγωνίες και δημοσκοπήσεις, που συχνά συνοδεύονται από μεγάλες διαχειριστικές αδυναμίες.

Στα καθ’ ημάς, ενίοτε υπάρχει άγνοια των στοιχειωδών. Παράδειγμα: Οι αγρότες εισπράττουν τις αποζημιώσεις στα τέλη Οκτωβρίου. Φέτος αυτό δεν συνέβη. Το αρμόδιο υπουργείο έλεγε ότι θα καταβληθούν μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου τα πρώτα 500-600 εκατ. ευρώ, υπό την προϋπόθεση ότι θα έχει εγκριθεί από την Κομισιόν το σχέδιο δράσης για την ανάκτηση της χαμένης αξιοπιστίας του ΟΠΕΚΕΠΕ. Αλλά την περασμένη Πέμπτη, κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα, ο αρμόδιος επίτροπος δήλωσε ορθά – κοφτά ότι η καταβολή των επιδοτήσεων είναι ευθύνη των κρατών, δεν εξαρτάται από την έγκριση του σχεδίου δράσης, άρα μπορούν να καταβληθούν από εθνικούς πόρους. Το υπουργείο φάνηκε ότι δεν το γνώριζε…

Ένας ιστορικός κύκλος που άνοιξε πριν από 50 χρόνια φαίνεται ότι οδεύει προς το τέλος του. Είχε ανοίξει στα τέλη της δεκαετίας του 1970, μετά τις δύο διαδοχικές πετρελαϊκές κρίσεις και την κρίση στασιμοπληθωρισμού, με τη βίαιη απόσυρση της κεϋνσιανής διαχείρισης και, κυρίως, με την απώλεια της εμπιστοσύνης της κοινωνίας στους σύνθετους δημοκρατικούς θεσμούς που με αγώνες είχε δημιουργήσει. Σαν έτοιμος από καιρό, ο νεοφιλελευθερισμός εξόρμησε από το Μον Πελερέν στην οικουμενική αρένα, με κεντρικό σύνθημα μια εντελώς βλακώδη ιδέα: ότι η ανθρωπότητα πρέπει να εκχωρήσει στις αγορές την ευθύνη της ευημερίας της.

Τα λεφτά παράγουν ιδέες. Κι αυτή η ιδέα ήταν μια παραγωγή του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου που διεκδικούσε την πρωτοκαθεδρία. Οι αξίες του ουμανισμού, της κοινωνικής αλληλεγγύης και της δικαιοσύνης απωθήθηκαν από τη λογική του κέρδους, ο άνθρωπος υποβαθμίστηκε σε «οικονομικό ζώο», το συμφέρον του ορίστηκε σαράφικα (πόσα λεφτά μπορεί / πρέπει να βγάζει) και οι αγορές απορρυθμίστηκαν, ώστε ανεμπόδιστα να κάνουν το μόνο που ξέρουν και μπορούν: να αυξάνουν τον πλούτο και να τον κατανέμουν σε όσους είναι κάτοχοι ιδιοκτησίας. Η αγορά έπαψε να είναι ο (καλύτερος) υπηρέτης κι έγινε το (χειρότερο) αφεντικό.

Αν για κάτι μπορούμε να είμαστε βέβαιοι αυτό είναι η αβεβαιότητα, λένε όλοι οι διεθνείς οικονομικοί οργανισμοί. Λογικό είναι κάθε χώρα να κάνει ό,τι μπορεί για να περιορίζει τους βαθμούς ανασφάλειας, να προσπαθεί να βρει πολιτικές αντισταθμιστικού χαρακτήρα, να αξιοποιεί κάθε χαραμάδα για να επιταχύνει την έξοδό της από τη ζώνη της μεγάλης αβεβαιότητας. Είναι αυτά που καθ’ ημάς δεν γίνονται. Η κυβέρνηση δρα υπό το άγχος των δημοσκοπήσεων, με τον φόβο απώλειας της αυτοδυναμίας και η ίδια καθίσταται πηγή διευρυμένης αναπαραγωγής αβεβαιότητας. Τείνει να μη λειτουργεί ως κυβέρνηση όλης της χώρας, αλλά μάλλον ως ένας κομματικός ψηφοθηρικός μηχανισμός.