Η ψηφιακή κυβίστηση της Ευρώπης

Στις 19 Νοεμβρίου, η ΕΕ ανακοίνωσε το νέο γενικό σχέδιο για την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ), το AI Omnibus, που παρουσιάστηκε ώς εργαλείο επιτάχυνσης της αξιοποίησης της ΤΝ σε όλο το φάσμα της οικονομίας και εναρμονισμού του ευρωπαϊκού κανονιστικού πλαισίου στις ανάγκες της Νέας Εποχής.

Όμως, η πρώτη ανάγνωση του σχεδίου δείχνει πως στην ΕΕ έχουν μάθει καλά την μέθοδο να βαφτίζουν το κρέας …ψάρι καθώς η λεπτομερέστερη μελέτη του αποκαλύπτει πως όχι μόνο δεν αποτελεί ανταγωνιστικό άλμα στο μέλλον, αλλά κρύβει την μεγαλύτερη κυβίστηση της Ευρώπης, που ανατρέπει πλήρως όλο το προηγούμενο πλαίσιο και στρατηγικές, το AI Act, το GDPR το AI Continent και το Apply AI, τα οποία μέχρι πριν μια εβδομάδα, αποτελούσαν την διακριτή ευρωπαϊκή πρόταση για την χρηστή, ηθική και δίκαιη αξιοποίηση της ΤΝ προς όφελος των πολιτών της.

Το «ΑΙ Οmnibus», όπως αναφέρουν τεκμηριωμένες αναλύσεις του Guardian και του Politico, είναι συνειδητή αναδίπλωση απέναντι στις ίδιες τις δεσμεύσεις της Ευρώπης για ψηφιακά δικαιώματα και τεχνολογική κυριαρχία. Το κείμενο των Βρυξελλών, που φέρει τη σφραγίδα των πιέσεων Τραμπ και την οικονομική αγωνία της έκθεσης Ντράγκι, μετατρέπει τους ευρωπαϊκούς κανόνες που επηρέασαν το παγκόσμιο τοπίο της Τεχνητής Νοημοσύνης, σε χαλαρούς οδηγούς καλής συμπεριφοράς. Ανοίγει τον δρόμο στην ανεξέλεγκτη χρήση δεδομένων και ψηφιακού περιεχομένου, που στη νέα οικονομία της Ψηφιακής Εποχής αποτελούν τις πρώτες ύλες για τα νέα προϊόντα και υπηρεσίες. Υποβοηθά έτσι και νομιμοποιεί, μια νέα και ραγδαία πρωταρχική συσσώρευση κεφαλαίου, από τους ήδη υφιστάμενους ψηφιακούς μεγιστάνες.

Πρώτον, το νομοσχέδιο καθυστερεί επ’ αόριστον τον Κανονισμό για την ΑΙ: Συστήματα «υψηλού κινδύνου» –από αλγόριθμους που βαθμολογούν εξετάσεις μέχρι ρομπότ που χειρουργούν– κερδίζουν 18 επιπλέον μήνες χάριτος. Η επίσημη δικαιολογία είναι «περίοδος προσαρμογής», η ουσία όμως είναι παράταση ζωής σε μη-συμμορφούμενες εφαρμογές.

Δεύτερον, διαλύει το GDPR από μέσα. Επιτρέπει πλέον «ανεξέλεγκτη χρήση των πιο ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων» για εκπαίδευση μοντέλων, ενώ παράλληλα καταργεί de facto την υποχρέωση συγκατάθεσης για τα cookies, με αποτέλεσμα ο χρήστης να χάνει τον έλεγχο των δεδομένων που παράγει η ίδια του η συσκευή.

Τρίτον, οι αλλαγές δεν ήρθαν ύστερα από διαβούλευση με την κοινωνία των πολιτών, αλλά μετά από παρασκηνιακό lobbying που ομολογούν οι ίδιοι οι μεγιστάνες της ψηφιακής βιομηχανίας: Η Computer & Communications Industry Association (Amazon, Apple, Google, Meta) δηλώνει ευθαρσώς ότι «οι προσπάθειες απλούστευσης δεν πρέπει να σταματήσουν εδώ». Η απάντηση της Επιτροπής –«δεν κοιτάμε τις Big Tech, αλλά τις startups»– ακούγεται τουλάχιστον αφελής όταν οι μόνοι κερδισμένοι είναι όσοι ήδη διαθέτουν τεράστια νομικά τμήματα συμμόρφωσης.

Τέταρτον, το οικονομικό επιχείρημα της εξοικονόμησης 5 δισ. ευρώ ως το 2029 δεν μπορεί να συγκρίνεται με το κόστος των δικαιωμάτων που θυσιάζονται: Απώλεια εμπιστοσύνης των πολιτών, αποδυνάμωση του ευρωπαϊκού μοντέλου προστασίας δεδομένων και νομικό κενό που θα επωφεληθούν ακριβώς οι πλατφόρμες που υποτίθεται ότι ελέγχονται.

Η Ευρώπη, που κάποτε πρωτοπορούσε δημιουργώντας ένα πλαίσιο εξασφάλισης της ιδιωτικότητας και των προσωπικών δεδομένων, τώρα, με μια εντυπωσιακή «κωλοτούμπα» το ακυρώνει. Το «Omnibus» δεν απλοποιεί· απορρυθμίζει. Και το τίμημα θα το πληρώσουν πρώτα οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι πολίτες, των οποίων τα πιο ευαίσθητα δεδομένα μετατρέπονται σε πρώτη ύλη για αλγόριθμους που δεν θα υπόκεινται πλέον σε ουσιαστικό έλεγχο.

---

(*) Ο Γιάννης Κωτσής-Γιανναράκης είναι Συντονιστής του κόμβου Ψηφιακής Καινοτομίας GR digiGOV-innoHUB, Έχει διατελέσει Γενικός Διευθυντής της Ιντερνετικής Πύλης in.gr του ΔΟΛ