Στον καθρέφτη του Νταβός

Το 1971, ένας 32χρονος μηχανικός και οικονομολόγος, ο Κλάους Σβαμπ, διοργάνωσε μια συνάντηση στο Νταβός με στόχο τη διάδοση της ιδέας ότι η καπιταλιστική επιχείρηση δεν μπορεί να επιδιώκει υπεράνω όλων να δίνει κέρδη στους μετόχους της, αλλά πρέπει να υπηρετεί το συμφέρον της κοινωνίας, εργαζομένων, προμηθευτών και πελατών της. Στους 400 συμμετέχοντες, παρουσίασε τη δική του απάντηση στη θέση που είχε διατυπώσει λίγο νωρίτερα, Σεπτέμβριο 1970, ο Μίλτον Φρίντμαν, του Σικάγο, ότι «η κοινωνική ευθύνη της επιχείρησης είναι μία, να αυξάνει τα κέρδη της». Επί μισό αιώνα, η κυριαρχία της θέσης του Φρίντμαν ήταν καταθλιπτική. Σε αυτήν και στα αποτελέσματά της οφείλεται ίσως το γεγονός ότι, στο πέρασμα των χρόνων, το Νταβός του «ηττημένου» Σβαμπ κερδίζει απήχηση.

Η λογική του Φρίντμαν αποτέλεσε τον πυρήνα της νεοσυντηρητικής πολιτικής που, με την πολύμορφη στήριξη του χρηματοπιστωτικού συστήματος (βλ., το χρήμα παράγει ιδέες...), οδήγησε στην έκρηξη ανισοτήτων, στην κλιματική κρίση, σε φαινόμενα απόγνωσης που τροφοδοτούν τον λαϊκισμό και διαβρώνουν τις δημοκρατίες. Αυτός ο κόσμος που έχει λαξευτεί από νεοσυντηρητικές ιδέες και πολιτικές από τη 10ετία του 1970, καθρεφτίζεται στις συναντήσεις του Νταβός επί 50 χρόνια. Δεν καθρεφτίζεται μόνο στις συμμετοχές σε αυτές τις συναντήσεις («στο Νταβός μαζεύονται οι δισεκατομμυριούχοι για να εξηγήσουν στους εκατομμυριούχους τι πρέπει να κάνει η μεσαία τάξη για να μειωθούν οι ανισότητες», αυτό το σλόγκαν αποδίδεται στον Τζ. Ντάιμον, της JP Morgan και του Business Roundtable). Καθρεφτίζεται κυρίως στις ανησυχίες και στους φόβους που προκαλεί αυτός ο κόσμος στην ίδια την κυρίαρχη οικονομική ελίτ.

Γιατί, ο κόσμος, έτσι όπως είναι σήμερα, δεν πολυαρέσει. Δεν ήταν ευχάριστο το αποτέλεσμα του φετινού Βαρόμετρου Εμπιστοσύνης του οργανισμού Edelman (δείγμα 34.000 άνθρωποι, σε 28 χώρες), που προϋπάντησε τους συνδαιτυμόνες του Νταβός: Οι 57 στους 100 ανθρώπους (σημειώστε κι αυτό: και οι 69 στους 100 Γάλλους, αμέσως μετά τους Ταϊλανδούς και τους Ινδούς…) πιστεύουν ότι ο καπιταλισμός (που πλέον είναι οικουμενικό σύστημα…) έτσι όπως είναι σήμερα κάνει περισσότερο κακό παρά καλό. Υποδηλώνεται η ανάγκη μεταρρύθμισης. Αλλά αρκούν απλές μεταρρυθμίσεις και μια αναδιανομή πλούτου; Ή απαιτούνται ριζικές αλλαγές, του ίδιου του τρόπου που παράγουμε/ζούμε, ώστε να μη γίνει κόλαση η ζωή των ανθρώπων που γεννιούνται τώρα ή γεννήθηκαν στα τέλη του 20ού αιώνα; Το δεύτερο. Κι αυτό προκύπτει ευθέως από μια άλλη έρευνα, που διεξάγεται κατ’ έτος από τους διοργανωτές του Νταβός, σχετικά με τους κινδύνους που απειλούν την ανθρωπότητα. Για πρώτη φορά οι 5 πρώτοι ήταν περιβαλλοντικοί. Η κλιματική κρίση φοβίζει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο – και από μια οικονομική κρίση.

Στη σημερινή του μορφή –είπε ο Κλάους Σβαμπ– ο καπιταλισμός έχει φτάσει στα όριά του. Αν δεν μεταρρυθμιστεί με δικές του δυνάμεις, δεν θα επιβιώσει. Και ο πυρήνας τής μεταρρύθμισης είναι η αλλαγή προτύπου της καπιταλιστικής επιχείρησης. Αυτή οφείλει να ηγηθεί στον αγώνα καταπολέμησης των ανισοτήτων και αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης. Πενήντα χρόνια μετά, ο Κλάους Σβαμπ διεκδικεί να πάρει ρεβάνς από τον Μίλτον Φρίντμαν.