Διάλογος πριν ή μετά από ένα θερμό επεισόδιο;

«Αν δεν επιλυθούν οι ελληνοτουρκικές διαφορές και το Κυπριακό, κάθε νέο παρεμπίπτον ζήτημα, όπως τώρα αυτό των ΑΟΖ, θα μας φέρνει ένα βήμα πριν το χείλος του γκρεμού»

«Δεν μπορεί να “εμποδίσει” εντελώς την έξοδο της Τουρκίας στα διεθνή ύδατα όσον αφορά την ΑΟΖ και την υφαλοκρηπίδα της. Είναι πολύ αμφίβολο -το λέω επιεικώς- ότι μια μελλοντική ελληνική ΑΟΖ θα συναντιέται με την κυπριακή ΑΟΖ»

«Αν είχαμε λύσει το Κυπριακό, είτε με το Σχέδιο Ανάν είτε στο Κραν Μοντανά, θα είχαμε τώρα τις θαλάσσιες έρευνες της Τουρκίας στα ανοιχτά της Κύπρου;»

Με αυτό το ερώτημα ανταπαντά ο πολιτικός επιστήμονας – διεθνολόγος Θόδωρος Τσίκας στην ερώτηση ποιες θα ήταν οι συνέπειες στο Κυπριακό στην περίπτωση θερμού επεισοδίου μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι κάτι τέτοιο πρέπει να αποφευχθεί με κάθε τρόπο. Ότι «κάποια στιγμή θα πάμε αναγκαστικά σε διάλογο με την Τουρκία» και ότι το ερώτημα πρέπει να είναι: διάλογος πριν ή μετά από ένα θερμό επεισόδιο; Επισημαίνει επίσης ότι για να λυθεί η διαφωνία για τις θαλάσσιες ζώνες στο Δικαστήριο της Χάγης οι δύο χώρες πρέπει να υπογράψουν ένα συνυποσχετικό, κάτι που προϋποθέτει έναν πολιτικό διάλογο μεταξύ των δύο χωρών. Δυστυχώς, εδώ και πολύ καιρό δεν υπάρχει διάλογος ανάμεσα στις δύο χώρες, τονίζει. «Δεν υπάρχει μονομερής προσδιορισμός της ΑΟΖ. Πρέπει τα κράτη, των οποίων τα ύδατα γειτονεύουν, να έρθουν σε διαπραγματεύσεις. Σε κάθε διαπραγμάτευση κάτι δίνεις και κάτι παίρνεις. Πάντα υπάρχει συμβιβασμός. Δεν μπορείς να καταλήξεις σε μια συζήτηση με τις αρχικές μαξιμαλιστικές θέσεις σου». Αυτό έγινε με την Ιταλία και πολύ πιθανόν να γίνει και με την Αίγυπτο.

Θερμό επεισόδιο, διάλογος, ή προσφυγή στη Χάγη; Πώς επιλύονται τα προβλήματα της οριοθέτησης της ελληνικής υφαλοκρηπίδας με την Τουρκία;

Η Τουρκία έχει μια επιθετική ρητορική και τακτική, καθώς θέλει να κάνει σαφές ότι χωρίς αυτήν δεν μπορούν να υπάρξουν διευθετήσεις σε ενεργειακά ζητήματα της περιοχής. Κάποιες φορές προσφεύγει σε χρήση βίας ή απειλή βίας, κάτι απαράδεκτο. Παρ’ όλα αυτά, δεν πιστεύω ότι έχει σκοπό τη δημιουργία «θερμού επεισοδίου» με την Ελλάδα. Ένα «ατύχημα» όμως ποτέ δεν μπορεί να αποκλειστεί και κάτι τέτοιο πρέπει να αποφευχθεί με κάθε τρόπο.

Το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας λέει σαφώς ότι τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα και Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη. Εδώ όμως θέλει προσοχή. Ειδικά για τα πολύ μικρά νησιά υπάρχει συζήτηση και αμφισβήτηση για το κατά πόσο μπορούν να έχουν πλήρη υφαλοκρηπίδα και Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ). Έχουμε διεθνείς δικαστικές αποφάσεις, αλλά και συμφωνίες μεταξύ κρατών, που αποδίδουν μειωμένη «επήρεια» ή που δεν δίνουν καθόλου «επήρεια» σε πολύ μικρά νησιά.

Δεν υπάρχει μονομερής προσδιορισμός της ΑΟΖ. Πρέπει τα κράτη, των οποίων τα ύδατα γειτονεύουν, να έρθουν σε διαπραγματεύσεις. Σε κάθε διαπραγμάτευση κάτι δίνεις και κάτι παίρνεις. Πάντα υπάρχει συμβιβασμός. Δεν μπορείς να καταλήξεις σε μια συζήτηση με τις αρχικές μαξιμαλιστικές θέσεις σου.

Η Ελλάδα επέδειξε ρεαλισμό και ευελιξία κατά τη διαπραγμάτευση για την ΑΟΖ με την Ιταλία. Είχε ήδη δεχτεί περιορισμένη «επήρεια» των πολύ μικρών νησιών του Ιονίου στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας το 1977 και επιβεβαίωσε τώρα αυτήν τη θέση και για την ΑΟΖ. Δεν μπορεί παρά να εφαρμόσει τα ίδια κριτήρια και στις συζητήσεις με Αίγυπτο, Αλβανία, Λιβύη και Τουρκία.

Παραδείγματος χάριν, ενώ το Καστελόριζο έχει αναμφισβήτητα «επήρεια», δεν μπορούμε να θεωρούμε ότι μπορεί να έχει ΑΟΖ 40 φορές μεγαλύτερη από την έκταςή του. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να «εμποδίσει» εντελώς την έξοδο της Τουρκίας στα διεθνή ύδατα όσον αφορά την ΑΟΖ και την υφαλοκρηπίδα της. Είναι πολύ αμφίβολο -το λέω επιεικώς- ότι μια μελλοντική ελληνική ΑΟΖ θα συναντιέται με την κυπριακή ΑΟΖ.

Για να λυθεί μια τέτοια διαφωνία δικαστικά, δύο χώρες πρέπει να υπογράψουν ένα συνυποσχετικό, με το οποίο πηγαίνουν στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Η σύνταξη του εγγράφου αυτού προϋποθέτει έναν πολιτικό διάλογο ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Δυστυχώς, εδώ και πολύ καιρό δεν υπάρχει διάλογος ανάμεσα στις δύο χώρες.

Κάποια στιγμή θα πάμε αναγκαστικά σε διάλογο με την Τουρκία. Για μένα το ερώτημα είναι ένα: διάλογος πριν ή μετά από ένα θερμό επεισόδιο;

Γιατί η ΕΕ δεν κατάφερε να αρθρώσει ισχυρό λόγο απέναντι στην Τουρκία και να αντιμετωπίσει την τουρκική προκλητικότητα στην Αν. Μεσόγειο;

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πολλές φορές σταθεί στο πλευρό της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Με δηλώσεις, επίσημα ανακοινωθέντα, παρεμβάσεις των αρμοδίων αξιωματούχων. Έχουν επίσης επιβληθεί και κάποιες κυρώσεις στην Τουρκία. Με αποτέλεσμα η EE να κατηγορείται από την Τουρκία για μεροληπτική στάση σε βάρος της τελευταίας. Το αμέσως προηγούμενο διάστημα, μάλιστα, φαίνεται πως η Γαλλία επιθυμεί να ωθήσει την ΕΕ σε πιο ενεργή στάση.

Όμως όλα αυτά σχετίζονται και με τα εργαλεία που διαθέτει η ΕΕ. Είναι γνωστό ότι στην Εξωτερική Πολιτική και Άμυνα η ΕΕ έχει μικρά περιθώρια και ότι οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται ομόφωνα από τα κράτη-μέλη. Είμαστε διατεθειμένοι, ως κράτη-μέλη, να εκχωρήσουμε εξουσίες στα ευρωπαϊκά όργανα και στον τομέα αυτό; Μόνο έτσι θα αποκτήσει η ΕΕ πραγματική πολιτική οντότητα στις διεθνείς εξελίξεις.

Από εκεί και πέρα, το θέμα είναι τι επιδιώκουμε εμείς. Ο στόχος μας είναι γενικά να αποκρούουμε τη στάση της Τουρκίας, να την καταγγέλλουμε, να ζητάμε κυρώσεις, αφήνοντας τα προβλήματα άλυτα; Και να ζητάμε συνεχώς κάποιου είδους συμπαράσταση από την ΕΕ ή άλλους διεθνείς παράγοντες; Μα όλοι αυτοί αφού δηλώσουν τη στήριξή τους, καταλήγουν να ζητούν διάλογο και επίλυση των προβλημάτων. Τόσο για τα ελληνοτουρκικά όσο και για το Κυπριακό.

Όταν βλέπουν από εμάς απροθυμία, είναι και αυτοί περισσότερο συγκρατημένοι. Επίσης, ενώ αναγνωρίζουν ορθότητα σε πολλές από τις δικές μας απόψεις, δεν παραγνωρίζουν ότι σε ορισμένα θέματα έχει και η Τουρκία κάποια δικαιώματα. Όλα αυτά παίζουν το ρόλο τους.

Η μερική οριοθέτηση με την Αίγυπτο ακυρώνει το τουρκολιβυκό μνημόνιο;

Η Αίγυπτος δεν δέχεται πλήρως την επίσημη ελληνική ερμηνεία για την εφαρμογή του Δικαίου της Θάλασσας. Δεν δέχεται δηλαδή ότι τα πολύ μικρά νησιά, όπως το Καστελόριζο και η νησίδα Χρυσή στο Νομό Λασιθίου νοτίως της Κρήτης, είναι λογικό να έχουν πλήρη «επήρεια» στη χάραξη της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Γι’ αυτό τόσα χρόνια δεν κατορθώσαμε να συνάψουμε σχετική συμφωνία.

Το ίδιο έχει συμβεί και με τη Λιβύη, όσον αφορά την περίπτωση της Γαύδου, της οποίας την πλήρη «επήρεια» αρνείται. Επί πολλά χρόνια, επί καθεστώτος Καντάφι ήδη, και όχι μόνο με τη σημερινή, διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση Σάρατζ.

Αυτός είναι και ο λόγος, που η Ελλάδα προσανατολίζεται τώρα στη λεγόμενη «μερική» οριοθέτηση με την Αίγυπτο. Αφήνει δηλαδή τα θεωρούμενα «δύσκολα» σημεία και επιδιώκει την οριοθέτηση προς την περιοχή δυτικής Κρήτης, Αιγύπτου και Λιβύης. Η επιδίωξη είναι να αντισταθμίσει την ισχύ του παράνομου μνημονίου Τουρκίας-Λιβύης.

Δεν χρησιμοποιώ την έκφραση «ακυρώνει». Αν επιτευχθεί τελικά μια σχετική συμφωνία, θα υπάρχουν δύο αντίρροπες συμφωνίες για το καθεστώς των θαλάσσιων ζωνών της περιοχής. Δεν θα υπάρχει μόνο το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Θα δημιουργηθεί μια νομική διαφορά που θα μπορούσε κάποια στιγμή να οδηγηθεί στο Διεθνές Δικαστήριο.

Πώς σχολιάζετε ότι ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας δηλώνει δημόσια ότι η Ελλάδα διαθέτει και ναυτικό και αεροπορία για να απαντήσει στην Τουρκία σε περίπτωση υλοποίησης των σχεδιασμών της για γεωτρήσεις νότια της Κρήτης;

Το να επαιρόμαστε για τη στρατιωτική δύναμή μας ή να διακηρύσσουμε τη βούληςή μας να απαντήσουμε στρατιωτικά, είναι για εσωτερική κατανάλωση εντός των χωρών μας. Αν υποθέσουμε ότι η Τουρκία θέλει να το τραβήξει στα άκρα, δεν έχει εξετάσει και αυτήν την πιθανότητα;

Μεθοδική προετοιμασία απαιτείται και όχι μεγάλα λόγια. Και κυρίως, αντί να προετοιμάζουμε την κοινή γνώμη για το απευκταίο ενδεχόμενο της στρατιωτικής σύγκρουσης, καλύτερα να την ενημερώνουμε όχι μονόπλευρα και να την προετοιμάζουμε για την μόνη δυνατή διέξοδο: την επίλυση των πολιτικών προβλημάτων μέσω διαπραγματεύσεων.

Διότι αν δεν επιλυθούν οι ελληνοτουρκικές διαφορές και το Κυπριακό, κάθε νέο παρεμπίπτον ζήτημα όπως τώρα αυτό των ΑΟΖ, θα μας φέρνει ένα βήμα πριν το χείλος του γκρεμού.

ΕΝΘΕΤΟΝΝΝΝΝΝΝΝ

Οι συνομιλίες για το Κυπριακό θα πάνε περίπατο…

Ποιες εκτιμάτε θα είναι οι επιπτώσεις στο Κυπριακό σε περίπτωση θερμού επεισοδίου μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας;

Η έλλειψη πολιτικού θάρρους για τους αναγκαίους συμβιβασμούς οδηγεί σε μεγαλύτερα προβλήματα. Αφήνουμε τα θέματα άλυτα και μετά υφιστάμεθα τις συνέπειες. Αν είχαμε λύσει το Κυπριακό, είτε με το Σχέδιο Ανάν είτε στο Κραν Μοντανά, θα είχαμε τώρα τις θαλάσσιες έρευνες της Τουρκίας στα ανοιχτά της Κύπρου;

Κάθε όξυνση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας έχει δυσμενείς συνέπειες στην Κύπρο. Η Τουρκία διατηρεί βαριά εξοπλισμένα στρατεύματα στο νησί και από αυτή την άποψη βρίσκεται σε πλεονεκτικότερη θέση. Η ένταση μπορεί να μεταφερθεί και στο νησί. Οι συνομιλίες για το Κυπριακό θα πάνε περίπατο, καθώς το κλίμα θα είναι αρνητικό. Αυτό βολεύει όσους επιθυμούν μονιμοποίηση και νομιμοποίηση της διχοτόμησης. Όχι όσους επιδιώκουν μια επανενωμένη Κύπρο.

Τα εθνικιστικά φρονήματα και στις δύο κοινότητες θα γνωρίσουν έξαρση. Η προπαγάνδα ότι Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι δεν μπορούν να ζήσουν μαζί, θα βρει νέο γόνιμο έδαφος. Όσοι Τουρκοκύπριοι επιδιώκουν την ειρηνική συμβίωση σε μια νέα ομοσπονδιακή Κύπρο, θα αποδυναμωθούν. Μετριοπαθείς Τουρκοκύπριοι πολιτικοί, όπως ο νυν ηγέτης Μουσταφά Ακιντζί, θα κινδυνεύσουν στην επερχόμενη εκλογική διαδικασία στο Βορρά προς όφελος των αδιάλλακτων υποψηφίων.