«Oι ακούσιες νοσηλείες στις ιδιωτικές κλινικές»

Το ζήτημα αναμόρφωσης της νομοθεσίας για τις ακούσιες νοσηλείες είχε τεθεί με το σχέδιο νόμου που έμεινε ανολοκλήρωτο την άνοιξη του 2019 και με επεξεργασίες που ακολούθησαν.

Η συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού είναι πυλώνας της σημερινής κυβέρνησης, όμως η πρόσφατη απόφαση της υφυπουργού Υγείας με την οποία έγινε δεκτή η ακούσια νοσηλεία ασθενών σε ιδιωτικές κλινικές δεν αποτελεί μέρος μιας γενικότερης συζήτησης για τις ακούσιες νοσηλείες, αλλά θεσμοθέτηση, έπειτα από 28 χρόνια, σχετικής εκκρεμότητας του άρθρου 101 του ισχύοντος νόμου 2071/1992.

Η ακούσια νοσηλεία ασθενών σε ιδιωτικές κλινικές ήταν ανεπίσημα ανεκτή ώς την απαγόρευσή της το 2017 λόγω απουσίας του προαπαιτούμενου κανονιστικού πλαισίου.

Η ανεπίσημη ανοχή ερμηνεύει το νομοθετικό κενό, ενώ παράλληλα αποτελεί και έμμεση παραδοχή των σοβαρών δυσχερειών για τη θεσμοθέτηση ουσιαστικού ελέγχου στον ιδιωτικό κερδοσκοπικό τομέα.

Σύμφωνα με το άρ. 101:

1. Τα ιδιωτικά θεραπευτήρια υπόκεινται στις διατάξεις που επιβάλλει ο νόμος για τις (τομεοποιημένες) μονάδες ψυχικής υγείας.

2. Με υπουργική απόφαση καθορίζονται οι όροι, οι προϋποθέσεις για την εφαρμογή της 1ης παραγράφου, καθώς και η διαδικασία για την υπαγωγή των ιδιωτικών θεραπευτηρίων στα άρθρα 91 ώς 100 του νόμου που αφορούν την ψυχική υγεία (τα άρθρα 95-100 αφορούν την ακούσια νοσηλεία).

Τόσο ο νόμος 2071/92 όσο και η εν λόγω υπουργική απόφαση θεωρούν απαραίτητο αυτό που ποτέ δεν μπόρεσε να γίνει πραγματικότητα, δηλαδή η νοσηλεία και η θεραπευτική πρακτική να διέπονται από τους ίδιους κανόνες λειτουργίας τόσο στις δημόσιες όσο και στις ιδιωτικές μονάδες υγείας. Τα ελλείμματα των δημόσιων μονάδων γίνονται πρωτοσέλιδα, όμως ελάχιστα γνωρίζουμε για τη λειτουργία των ιδιωτικών μονάδων. Γνωρίζουμε πάντως ότι υπάρχουν πολλές ιδιωτικές κλινικές με ανεπαρκή και άλλες με αξιοπρεπή ή και καλή λειτουργία.

Η ακούσια νοσηλεία δεν αφορά μόνο αγαθά που σχετίζονται με την ελευθερία και τα δικαιώματα, αλλά αφήνει ένα σοβαρό κοινωνικό στίγμα που ακολουθεί τον ασθενή, ενώ περιπλέκει και την επιθυμητή θεραπευτική συνέχεια.

Στην υπουργική απόφαση τα δύο απαραίτητα πιστοποιητικά για την εκτίμηση της ανάγκης εισαγωγής εξακολουθούν να εκδίδονται από δημόσιες μονάδες. Ο έλεγχος των ιδιωτικών κλινικών με τον νόμο 4600 του Μαρτίου 2019 ανατίθεται στην περιφέρεια που δίνει την απαραίτητη βεβαίωση καλής λειτουργίας της κλινικής, παραμένει όμως ανοιχτό το ζήτημα της ευρύτερης αξιολόγησης της λειτουργίας τους και με ποια συγκεκριμένα πρωτόκολλα.

Αποκλείεται μια κλινική με αρνητική έκθεση από την «Ειδική επιτροπή προστασίας δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχικές διαταραχές (νόμος 2716/1999), στην οποία ανατίθεται γενικά η εποπτεία της καλής λειτουργίας των ακούσιων νοσηλειών στις ιδιωτικές κλινικές, καθώς και η σύνταξη ετήσιας έκθεσης προς την Εισαγγελία Πρωτοδικών.

Είναι ασφαλώς μια θετική εξέλιξη, αλλά η ειδική επιτροπή με μία μόνο γραμματέα μερικής απασχόλησης πόσο χρονικό διάστημα θα χρειαστεί για να ολοκληρώσει έστω και έναν δειγματοληπτικό έλεγχο; Πώς θα ενισχυθεί η λειτουργία της;

Το υψηλό ποσοστό ακούσιων νοσηλειών όπως και επανεισαγωγών αποτελεί αρνητικό δείκτη για το σύστημα φροντίδας της ψυχικής υγείας στη χώρα μας, αποδεκατισμένο με αποχωρήσεις στελεχών και με ελάχιστες προσλήψεις εδώ και μία δεκαετία. Σε πρόσφατη ανακοίνωση σε πανελλήνιο συνέδριο φαίνεται ότι το ποσοστό αυτό είναι πολύ υψηλότερο στην Αττική (σ.σ. 55%) απ’ ό,τι στη Μακεδονία και τη Θράκη. Αυτό συνδέεται σαφώς με τη λειτουργία υπηρεσιών βασικής φροντίδας, όπως τα κοινοτικά κέντρα ψυχικής υγείας, οι κινητές μονάδες κ.ά., που χτίζουν τη θεραπευτική σχέση με τον ασθενή και στηρίζουν την οικογένεια. Το επηρεάζει επίσης η επιδίωξη της συναίνεσης των ασθενών κατά την εξέταση για την έκδοση των πιστοποιητικών της ακούσιας νοσηλείας, αλλά και οι συνήθειες των δικαστικών αρχών.

Η άσκηση της βασικής φροντίδας ψυχικής υγείας στην κοινότητα όπου ζει ο ασθενής έχει αναδειχτεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως η επιθυμητή μορφή φροντίδας και γνωρίζουμε τις μακροχρόνιες και επίπονες προσπάθειες που απαιτεί η οικοδόμηση ενός κλίματος συνεργασίας και συναίνεσης με τους ασθενείς και τις οικογένειές τους, ακολουθώντας τις μετατοπίσεις που έχει υποστεί η έννοια της κοινότητας και του κοινωνικού κεφαλαίου. Πρέπει όμως να σκεφτούμε διπλά τη μετατόπιση της έννοιας της ακούσιας θεραπείας από τα ιδρύματα νοσηλείας προς την κοινότητα και τους φορείς της, πώς δεν θα συμπαρασύρει την έννοια της συναίνεσης, ακρογωνιαίο λίθο τόσο της θεραπευτικής λογικής όσο και των δικαιωμάτων των ασθενών.